Είναι πολύ δύσκολο να ορίσουμε τι είναι η δημιουργικότητα, γιατί υπάρχει ένα εύρος από δυνατές απαντήσεις και ένα πλήθος από ορισμούς. Στη Wikipedia διαβάζουμε τον ακόλουθο ορισμό: «Η δημιουργικότητα αναφέρεται στο φαινόμενο κατά το οποίο ένα άτομο δημιουργεί κάτι νέο (ένα προϊόν, μία λύση, ένα καλλιτέχνημα, μία ιστορία, ένα αστείο κ.λπ.) το οποίο έχει μία αξία. Αυτό που μετράει ως “νέο” μπορεί να αναφέρεται σε μία ατομική δημιουργία ή στην κοινωνία ή στο πλαίσιο στο οποίο η καινοτομία λαμβάνει χώρα».
Στη δεκαετία του 1970 κυριαρχούσε το βιβλίο του Κ. Μαγνήσαλη «Δημιουργική Σκέψη» (σε πολλές εκδόσεις μέχρι σήμερα, ISBN-13 978-960-406-317-8).
Η δημιουργικότητα και η δημιουργική σκέψη προσελκύουν εδώ και πολλά χρόνια το ενδιαφέρον επιστημόνων, επαγγελματιών από κάθε χώρο εργασίας και ειδικών της εκπαίδευσης. Ιδιαίτερα η ανάπτυξη της δημιουργικής σκέψης σε άτομα και ομάδες θεωρείται απόλυτα απαραίτητη σήμερα για τη δημιουργία νέων, πρωτότυπων, μοναδικών ή ασυνήθιστων προϊόντων, χρήσιμων στην κοινωνία μας. Τα προγράμματα δημιουργικής σκέψης είναι μία δυναμική διαδικασία συνδυασμού της φαντασίας, της γνώσης, της εμπειρίας και της ανθρώπινης συμπεριφοράς για την ανάπτυξη μίας από τις σημαντικότερες ικανότητες του ανθρώπου: της δημιουργικής σκέψης.
Η κοινωνική ομάδα είναι ένα σύνολο ανθρώπων που βρίσκονται σε αλληλοεπίδραση σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό ως προς την επίτευξη ενός σκοπού, που τελικά καθορίζει και τον τύπο της ένταξής τους σε μία συγκεκριμένη ομάδα. Έτσι π.χ. συγκεντρωμένα άτομα στη στάση λεωφορείου, ενώ είναι ένα σύνολο ανθρώπων, που μπορεί να συναναστραφούν και να επικοινωνήσουν μεταξύ τους για κάποιο χρονικό διάστημα, δεν συνιστούν κοινωνική ομάδα, γιατί δεν επικοινωνούν συστηματικά και δεν εργάζονται για έναν κοινό σκοπό ή μία ομάδα πίεσης, η οποία κατά κανόνα είναι μία ομάδα απρόσωπη χωρίς δηλαδή το στοιχείο της σωματικής προσέγγισης.
Είναι πολύ σημαντικό να επαναλαμβάνεται τακτικά ότι η κοινωνία έχει κύρια χαρακτηριστικά την εμπιστοσύνη και την αλληλοβοήθεια, δημιουργεί το κοινωνικό κεφάλαιο και προϋποθέτει κοινή γεωγραφική έκταση που αναπτύσσεται, τα μέλη της έχουν κοινά πολιτιστικά χαρακτηριστικά και πίστη ότι όλοι έχουν κοινό μέλλον.
Επίσης αξίζει να αναφέρουμε ότι οι κάθε μορφής σύλλογοι (πολιτιστικοί, αθλητικοί, εξωραϊστικοί, περιβαλλοντικοί, εθνικοτοπικοί κ.λπ.) των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών είναι τα εργαστήρια ενδυνάμωσης του κοινωνικού ιστού και της δημιουργίας κοινωνικού κεφαλαίου, που είναι η βάση ανάπτυξης της κοινωνικής οικονομίας.
Μετά τη διεθνή έκθεση Creativity World (Φρανκφούρτη, 27-30 Ιαν. 2018), που με εντυπωσίασε, αναζήτησα τη σχέση της δημιουργικότητας με την κοινωνία και εντόπισα το βιβλίο «Δημιουργικότητα και Κοινωνία» (Γ. Ξανθάκου, 2012, ISBN 978-960-9539-54-8), όπου διερευνάται η σημασία της δημιουργικότητας και της καινοτομίας ως επίκαιρων κοινωνικών, αλλά και εκπαιδευτικών θεματικών στο μέτρο που προκρίνονται διεθνώς δεξιότητες, όπως η ευελιξία, η προσαρμογή στις αλλαγές, η διά βίου εκπαίδευση, προκειμένου να δοθούν απαντήσεις στην κρίση και στις προκλήσεις των καιρών. Επειδή οι συγγραφείς υπηρετούν την εκπαίδευση, οραματίζονται το καλύτερο με τη φαντασία να παίζει με την ουτοπία. Και στην έκθεση Creativity World είδα καταπληκτικά ερεθίσματα της φαντασίας και πάρα πολλά εργαλεία που υποβοηθούν την ανάπτυξη και την έκφραση της δημιουργικότητας.
Ανάμεσα στα 350 περίπου stands (μερικά ήταν υπερβολικά μεγάλα) εντόπισα και τέσσερις ελληνικές επιχειρήσεις, που τόλμησαν να σταθούν πλάι σε παγκόσμιους κολοσσούς. Ίσως το εξαιρετικό ελληνικό παρθένο ελαιόλαδο να τροφοδοτεί επαρκώς τους νευρώνες του εγκεφάλου των Ελλήνων τόσο για δημιουργικές συμπλέξεις, όσο και για συνωμοσιολογικά σενάρια.
Παλαιότερα είχαμε ασχοληθεί πολύ με την «πλάγια σκέψη», η οποία πολύ απλά λέει ότι «1+1» δεν κάνει μόνο «2», αλλά μπορεί να κάνει και «11», μπορεί να κάνει και «Λ», μπορεί να κάνει και «Γ», μπορεί να κάνει ακόμα και «Τ» και πολλά άλλα.
Περιδιαβάζοντας την έκθεση Creativity World, μου ήρθε στο μυαλό η σκέψη του Bertrand Russel (1872-1970), Άγγλου φιλόσοφου, συγγραφέα και ερευνητή: «οι άνθρωποι γεννιούνται χωρίς γνώσεις, δεν γεννιούνται ηλίθιοι, ηλίθιοι γίνονται μετά, στην εκπαίδευση».
Πολύ γενικά τα παιδιά είναι «άναρχα». Θέλουν να γελάσουν, γελάνε. Θέλουν να κλάψουν, κλαίνε. Θέλουν να κατουρήσουν, κατουράνε. Είναι «σφαιρικά», ισορροπούν παντού και πουθενά. Μετά, στο σχολείο, τους «μαθαίνουμε» τρόπους, συμπεριφορές και με μικρά διορθωτικά «μπατσάκια» τα κάνουμε «ορθογώνια» για να γίνουν κομμάτι της «δομημένης» από «τούβλα» κοινωνίας. Και μετά μας τα έφερναν στις επιχειρήσεις και μας ζητούσαν να τα κάνουμε δημιουργικά και καινοτόμα για να μπορούν να λύνουν προβλήματα και όχι απλώς να ακολουθούν οδηγίες και κανόνες.
Λοιπόν η έκθεση Creativity World είναι μία καταπληκτική έκθεση με πάρα πολλά πραγματικά παραδείγματα και τεχνικές επιτυχημένων διαδικασιών ανάπτυξης της δημιουργικότητας. Πάρα πολλά. Και σε έναν χώρο (ροζ ή φούξια, δεν καταλαβαίνω καλά τα χρώματα) ήταν ένας χώρος όπου παρουσιάζονταν οι τάσεις και οι σύγχρονες εξελίξεις στα εργαλεία δημιουργικότητας (μπογιές, χρώματα, μικρομηχανουργικά εργαλεία, φωτογραφίες, ζωγραφική, πλαστελίνες κ.λπ.) σε ένα απέραντο εργαστήριο, όπου δοκίμαζες ο ίδιος τα εργαλεία και επέλεγες τα προϊόντα που θεωρείς καλύτερα για την ανάπτυξη της δημιουργικότητας.
Τελικά είμαστε πιο δημιουργικοί απ’ όσο γνωρίζουμε και απ’ όσο πιστεύουμε ότι είμαστε. Φτάνει να μάθουμε τη διαδικασία εκείνη που «πυροδοτεί» τον εγκέφαλό μας να αμφισβητήσει την «πεπατημένη», να ξεπεράσει φόβους για καινοτομία και αλλαγή, με τους οποίους άλλωστε στηρίζουμε και τη διαχρονικότητα μίας «πεπατημένης» ξεπερασμένης πλέον από το συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον.
Με θέμα «Wake up your creative mind!» («Ξυπνήστε τη δημιουργικότητά σας!») πραγματοποιήθηκε σεμινάριο (κα Χ. Δαμουλιάνου, «Καθημερινή», 29/6/2014). Και συνεχίζει: Ήταν ένα διαδραστικό σεμινάριο, που ξεκίνησε με τον ορισμό «η δημιουργικότητα είναι η κινητήριος δύναμη που μας επιτρέπει να διαπρέπουμε ακόμη και σε δύσκολους καιρούς ανεξάρτητα από τους εξωγενείς παράγοντες». Το ενδιαφέρον και η χρησιμότητα του σεμιναρίου επαύξησε η συγκυρία των δύσκολων οικονομικών συνθηκών που σήμερα βιώνουμε και υπό το βάρος των οποίων «επιλέγουμε την εύκολη λύση, που σημαίνει μικρότερο ρίσκο και έμφαση στα βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα, δηλαδή στην επιβίωση».
«Η δημιουργικότητα είναι μία διαδικασία και όχι απαραίτητα ένα εγγενές χαρακτηριστικό». Είμαστε δημιουργικοί όταν είμαστε έτοιμοι να κάνουμε κάτι διαφορετικά, όταν είμαστε πρόθυμοι να λειτουργήσουμε διαφορετικά. Η δημιουργικότητα είναι η διαδικασία μέσα από την οποία παράγουμε οτιδήποτε μπορεί να θεωρηθεί αυθεντικό και πολύτιμο. Βρίσκεται μέσα μας και προσπαθεί να αναδυθεί στην επιφάνεια. «Το φαινόμενο της ανάδυσης αυτής συνιστά δημιουργικότητα». Όχι μόνο το ότι η δημιουργικότητα καλλιεργείται, αλλά και το ότι οι συμμετέχοντες είναι περισσότερο δημιουργικοί απ’ ό,τι οι ίδιοι νόμιζαν, απέδειξε η κα Καρτσάνη.
Και στην έκθεση Creativity World είδα άπειρα (τέλος πάντων πάρα πολλά) εργαλεία που μας επιτρέπουν να αναδυθεί η δημιουργικότητά μας. Και είχε και πάρα πολλά εργαστήρια και πάγκους εργασίας και δυνατότητα να δοκιμάσεις να εκφραστείς με διάφορα μέσα και υλικά.
Κάτι παρόμοιο ετοιμάζει το Skywalker.gr για 2η συνεχόμενη χρονιά, το HobbyFairPlay, το οποίο συγκεντρώνει όλους τους επαγγελματίες και οργανισμούς που διαχειρίζονται μέσα και τεχνογνωσία ερασιτεχνικών ασχολιών και δράσης ελεύθερου χρόνου (χόμπι) με ελεύθερη είσοδο (α, ξέχασα να γράψω, ενθουσιασμένος από όσα έζησα, η είσοδος στην έκθεση ήταν 15 € ημερησίως εκεί στη Φρανκφούρτη).
Στο HobbyFairPlay δημιουργείται από το Skywalker.gr μία φυσική πλατφόρμα άμεσης επαφής και διάδρασης με τις εξής ενότητες: μοντελισμός, συλλογές, κόμικς, extreme sports, αθλητισμός, κηπουρική, αγροτικά, μαγειρική, εναλλακτικά, αστική δράση, χειροτεχνία, τεχνικές δεξιότητες, DIY, επιστήμες, παρατήρηση, γραφή, διάβασμα, μουσική, χορός, φωτογραφία, θέατρο, ζωγραφική, επιτραπέζια, στρατηγική και παιχνίδια.
Με ιδιαίτερη σημασία επισημαίνω ότι ακόμα και τα πιο ωραία εργαλεία χωρίς ένα πλαίσιο αξιών μπορεί να είναι καταστροφικά. Στο HobbyFairPlay συμμετέχουν μη φονικά hobbies, που μπορούν να συνεισφέρουν στην ευζωία και στην προοπτική της ευτυχίας, ενισχύοντας παράλληλα τις προσωπικές δεξιότητες, στην ανακάλυψη και στην καλλιέργεια κλίσεων και ταλέντων, όπως και στη συνάντηση ανθρώπων με κοινά ενδιαφέροντα και ικανότητες.
Τελικά και στην κοινωνική οικονομία χρειαζόμαστε τη δημιουργικότητα.
Δημήτρης Μιχαηλίδης,
Δημοσιογράφος στα «Αγρονέα»
Share this post
