Η αποσύνδεση ή αλλιώς διάσχιση είναι μια ψυχική διεργασία κατά την οποία το άτομο αποκόπτεται από την πραγματικότητα, τις σκέψεις, τις μνήμες και τα συναισθήματά του. Η αποσύνδεση φαίνεται να κινείται από την ήπια φυσιολογική της μορφή στην αμυντική διεργασία και τέλος στην κλινική περίπτωση των Αποσυνδετικών Διαταραχών (Dissociative Disorders).
Φυσιολογικά φαινόμενα αποσύνδεσης βιώνουμε όλοι μας καθημερινά. Σκεφτείτε απλά περιπτώσεις κατά τις οποίες, ενώ οδηγούσατε, φτάνετε στον προορισμό σας, αδυνατώντας όμως να θυμηθείτε τη διαδρομή. Ή τα βράδια εκείνα όπου, ενώ παρακολουθείτε μια ταινία στην τηλεόραση, διαπιστώνετε ότι έχετε χάσει ένα μεγάλο μέρος της για το οποίο δεν γνωρίζετε τι έγινε. Αυτό που εύκολα θα περιγράφαμε ως «ήμουν αφηρημένος» δεν είναι τίποτα άλλο από μια προσωρινή αποκοπή από την πραγματικότητα.
Επιπλέον, με τη διαδικασία της αποσύνδεσης έχουμε τη δυνατότητα να επεξεργαζόμαστε επιλεκτικά τα ερεθίσματα που δεχόμαστε από το περιβάλλον μας και με τον τρόπο αυτό να προστατευόμαστε από τον βομβαρδισμό των πληροφοριών, οι οποίες υπό άλλες συνθήκες θα επιβάρυναν το κεντρικό νευρικό μας σύστημα. Ταυτόχρονα, τα άτομα που έχουν ιδιαίτερα ανεπτυγμένη την ικανότητα της αποσύνδεσης, μπορούν να αντεπεξέλθουν σε δύσκολες καταστάσεις που απαιτούν συγκέντρωση προσοχής. Για παράδειγμα, ένας μαθητής διαβάζει για τις εξετάσεις, ενώ στη γειτονιά ακούγεται θόρυβος από εργασίες. Παρόλα αυτά καταφέρνει να απομονωθεί νοερά και να επικεντρωθεί στα βιβλία του, αποσυνδεόμενος από τα υπόλοιπα ερεθίσματα γύρω του.
Τραύμα και αποσύνδεση
Η αποσύνδεση μπορεί να εμφανιστεί πιο έντονα όταν το άτομο έρχεται αντιμέτωπο με ιδιαίτερα στρεσογόνα γεγονότα, τα οποία αδυνατεί να διαχειριστεί και να ελέγξει. Για τον λόγο αυτό έχει σχετιστεί άμεσα με το ψυχικό τραύμα, καθώς έχει παρατηρηθεί ότι τα άτομα που έχουν βιώσει ένα τραυματικό γεγονός τείνουν σε υψηλό ποσοστό να εμφανίζουν συμπτώματα αποσύνδεσης σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό. Φαίνεται επομένως ότι μπροστά στο οδυνηρό βίωμα το άτομο επιστρατεύει όλες του τις δυνάμεις για να αντιμετωπίσει το άγχος και τον φόβο. Όταν όμως όλες οι άλλες προσπάθειες καταρρεύσουν, καταφεύγει στην αποσύνδεση, κατά την οποία οι αναμνήσεις, οι αισθήσεις του σώματος, τα συναισθήματα, οι σκέψεις μπαίνουν σε μια κατάσταση «σίγασης» ώστε να μπορέσει να τα αντέξει. Σε αυτές τις περιπτώσεις η αποσύνδεση λειτουργεί ως μηχανισμός άμυνας προφυλάσσοντας το άτομο από τον σωματικό ή συναισθηματικό πόνο που συνοδεύει το τραυματικό γεγονός. Τα επιμέρους στοιχεία του γεγονότος αποκλείονται από τη συνείδηση, επιτρέποντας έτσι τη διατήρηση ως έναν βαθμό της καλής λειτουργικότητας στο παρόν. Ακόμα όμως και όταν ο κίνδυνος έχει απομακρυνθεί, η αποσύνδεση μπορεί να παραμένει.
Οι μορφές της αποσύνδεσης
Οι μορφές που μπορεί να πάρει η αποσύνδεση είναι οι εξής:
Αμνησία: Απώλεια μνήμης για μικρότερη ή μεγαλύτερη περίοδο χρόνου. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει και την αδυναμία ανάκλησης ολόκληρου ή μέρους του τραυματικού γεγονότος αλλά και πτυχών της καθημερινότητας. Στην τελευταία περίπτωση το άτομο μπορεί να παρουσιάζει δυσκολία στη συγκέντρωση της προσοχής, να αδυνατεί να οργανώσει τα καθημερινά ζητήματα κ.ά.
Αποπροσωποποίηση: αίσθηση αποκοπής του ατόμου από το σώμα και τα συναισθήματά του, σαν να είναι έξω από αυτό ή να μην του ανήκει ένα μέρος του. Η μορφή αυτή αποσύνδεσης παρατηρείται συνήθως σε άτομα, τα οποία έχουν υποστεί σοβαρές μορφές κακοποίησης (βασανισμούς, βιασμούς κ.ά.).
Αποπραγματοποίηση: αίσθηση αποκοπής από το περιβάλλον, τους οικείους ανθρώπους και την πραγματικότητα, σαν να βρισκόμαστε σε ένα όνειρο και αυτό που ζούμε δεν είναι αλήθεια.
Φυγή αποσυνδετικού τύπου: ακούσια μετακίνηση του ατόμου από το ένα μέρος στο άλλο χωρίς να θυμάται πώς ή πότε έγινε αυτή η μετακίνηση.
Αποσυνδετικές διαταραχές
Όταν η αποσύνδεση γίνεται επανειλημμένα και διαρκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, τότε η διατάραξη των λειτουργιών της συνείδησης, της μνήμης και της ταυτότητας είναι πιο σοβαρή και μπορεί να οδηγήσει στην εμφάνιση των Αποσυνδετικών (Διχαστικών) Διαταραχών. Εδώ μιλάμε για σοβαρές μορφές ψυχοπαθολογίας, με πιο σοβαρή αυτήν της Διχαστικής Διαταραχής Ταυτότητας, γνωστή και ως Πολλαπλή Προσωπικότητα, κατά την οποία το άτομο αναπτύσσει δύο ή περισσότερες διακριτές ταυτότητες οι οποίες αναλαμβάνουν τον έλεγχο της συμπεριφοράς του και καμία δεν έχει επίγνωση της άλλης. Συνήθως η μία προσωπικότητα είναι κυριαρχική, ενώ η εναλλαγή μεταξύ των διαφορετικών ταυτοτήτων είναι ασυνείδητη και για τον λόγο αυτόν το άτομο δεν αναγνωρίζει την ύπαρξή τους. Περνώντας από τη μία προσωπικότητα στην άλλη συχνά έχουμε την αίσθηση ότι έχουμε απέναντι μας ένα διαφορετικό κάθε φορά πρόσωπο, καθώς το άτομο μπορεί να μιλά με διαφορετική φωνή, να παίρνει διαφορετικές εκφράσεις και να συμπεριφέρεται αλλιώς. Παραδείγματα της διαταραχής αυτής έχουν παρουσιαστεί και στον κινηματογράφο με τη Δόκτωρ Τζέκυλ και Μίστερ Χάιντ (Dr. Jekyl and Mr.Hyde) να είναι η πιο γνωστή από τις σχετικές ταινίες.
Οι υπόλοιπες Αποσυνδετικές Διαταραχές είναι η Αποσυνδετική Αμνησία, η Αποσυνδετική Φυγή, η Αποπροσωποποιητική Διαταραχή και η Αποσυνδετική Διαταραχή Μη Προσδιοριζόμενη Αλλιώς.
Θεραπευτική αντιμετώπιση
Σε κάθε περίπτωση αποσύνδεσης η βοήθεια από ειδικό είναι επιβεβλημένη. Στόχος της θεραπείας είναι η ενδυνάμωση της υγιούς πλευράς του «εγώ», η ενίσχυση της αίσθησης ασφάλειας στο παρόν, η αναζήτηση εναλλακτικών τρόπων αυτοπροστασίας και τελικά η σύνδεση με το παρόν και τις παρούσες συνθήκες. Η απόκτηση επίγνωσης της παρούσας κατάστασης, των αισθήσεων του σώματος, των συναισθημάτων και των σκέψεων, είναι το πρώτο βήμα για την επεξεργασία της αποσύνδεσης. Στη συνέχεια, μπορούμε να αρχίσουμε την παρέμβαση στο τραύμα. Η αποσύνδεση από την πραγματικότητα βοηθά το άτομο να επιβιώσει και να αποφύγει την ολοκληρωτική ψυχική κατάρρευση. Μέσω της θεραπείας επιτυγχάνεται η μείωση της δυσφορίας, του φόβου και του άγχους που κατέστησαν απαραίτητη την αποσύνδεση.
Αναφορές
Βεντουράτου Δόμνα (2009). Εισαγωγή στην ψυχοτραυματολογία και στην τραυματοθεραπεία. Η μέθοδος EMDR.
DSM - IV, Διαγνωστικό & Στατιστικό Εγχειρίδιο των Ψυχικών Διαταραχών.
Steinberg, M., and Schnall M. (2001). The Stranger in the Mirror. New York. New York: Harper.
Ross, C., and Halpern, N. (2009). Trauma Model Therapy: A Treatment Approach for Trauma, Dissociation and Complex Comorbidity. Richardson, Texas: Manitou Communications.
Ιωάννα Κούρια, ψυχολόγος (MSc), ψυχοθεραπεύτρια-τραυματοθεραπεύτρια
Πηγή άρθρου: www.psycholozin.gr
Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Share this post
