Πένθος είναι η συναισθηματική διαδικασία στην οποία μπαίνουμε μετά από μια σημαντική απώλεια, κυρίως τον θάνατο κάποιου αγαπημένου προσώπου, αλλά και μετά από κάποιο χωρισμό, απώλεια εργασίας ή κάποιου άλλου αγαπημένου αντικειμένου στο οποίο είχαμε επενδύσει συναισθηματικά. Η διαδικασία αυτή χαρακτηρίζεται από συναισθήματα έντονου πόνου, θλίψης, θυμού, φόβου, απελπισίας, ενοχής, και συνοδεύεται από συχνό κλάμα, κοινωνική απόσυρση, απώλεια ενδιαφέροντος για προσφιλείς δραστηριότητες, αδυναμία συγκέντρωσης, αυξομειώσεις βάρους, δυσκολίες στον ύπνο.
Το πένθος ως διαδικασία συνοδεύεται και από διάφορα έθιμα και τελετουργίες ανάλογα με την κοινωνία και τη χώρα.
Για παράδειγμα, στην Ελλάδα, ένα από τα πιο κοινά έθιμα είναι τα μαύρα ρούχα και η αποφυγή συμμετοχής σε γιορτές και άλλες ευχάριστες κοινωνικές εκδηλώσεις για αρκετούς μήνες ως και έναν χρόνο μετά τον θάνατο του αγαπημένου προσώπου. Επίσης, μια «ωραία» κηδεία, η τέλεση μνημόσυνων, οι συχνές επισκέψεις στο μνήμα του θανόντα είναι ενέργειες που διατηρούν ζωντανή την αίσθηση ότι δεν έχουμε εγκαταλείψει τον άνθρωπο που πέθανε και ότι συνεχίζουμε να τον τιμάμε και να κάνουμε πράγματα για εκείνον. Με όποια όμως μορφή και αν εμφανίζεται, το πένθος είναι μια διαδικασία που στόχο έχει την αποδοχή της απώλειας και την προσαρμογή στη νέα κατάσταση.
Αν και η ένταση και η διάρκειά του ποικίλλουν και εξαρτώνται από διάφορους παράγοντες, όπως το πόσο στενή ήταν η σχέση μας με το άτομο που πέθανε, τον ρόλο που είχε στη ζωή μας, την προσωπικότητα και τις πεποιθήσεις μας γύρω από τον θάνατο, ωστόσο το χρονικό διάστημα το οποίο συνήθως απαιτείται για να διαχειριστεί κάποιος το πένθος του κυμαίνεται από 6 έως 12 μήνες.
Βεβαίως, κάθε άνθρωπος έχει τον δικό του τρόπο αντιμετώπισης της κατάστασης, και παράταση του θρήνου πέραν του διαστήματος των 12 μηνών μπορεί να μη θεωρηθεί ανησυχητική, αρκεί να μην εμποδίζει την καθημερινή λειτουργικότητα του ατόμου και τα συμπτώματα να μην εμφανίζονται με την ίδια ένταση που είχαν τους πρώτους μήνες μετά την απώλεια.
Το πένθος στα παιδιά
Στην περίπτωση των παιδιών, το πένθος δεν χαρακτηρίζεται από τις τυπικές αντιδράσεις των ενηλίκων. Αυτό δεν σημαίνει ότι τα παιδιά υποφέρουν λιγότερο. Ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου τα γεμίζει πόνο, ερωτηματικά, ενοχές, άγχος, φόβο και ανησυχία για το μέλλον. Ωστόσο, εκείνα έχουν τον δικό τους τρόπο να θρηνούν, και ο τρόπος αυτός εκδηλώνεται κυρίως μέσω της συμπεριφοράς τους. Ένα παιδί μπορεί να μην κλάψει ή να κλάψει για λίγο και μετά να πάει να παίξει, μπορεί να μην εκφράσει λεκτικά τα συναισθήματά του, αλλά μέσω των σχεδίων του, του συμβολικού παιχνιδιού, της αλλαγής στη συμπεριφορά του. Φοβίες που πριν δεν υπήρχαν (π.χ. για το σκοτάδι), χαμηλή επίδοση στο σχολείο, νευρικότητα, σωματικά συμπτώματα (πονοκέφαλοι, πόνος στο στομάχι, ναυτίες), απομόνωση από την ομάδα των συνομηλίκων είναι μερικές μόνο από τις ενδείξεις ότι το παιδί πενθεί.
Πολύ σημαντική σε αυτή την επώδυνη προσπάθεια αποδοχής της απώλειας είναι η ύπαρξη ενός ισχυρού υποστηρικτικού πλαισίου. Τα παιδιά, ειδικά, έχουν ανάγκη από ένα ψύχραιμο ενήλικο άτομο που θα τα ενημερώσει έγκαιρα και αξιόπιστα για αυτό που έχει συμβεί, θα τους λύσει όλες τις απορίες που πολύ φυσικά προκύπτουν και θα τα ενθαρρύνει να εκφράσουν τα συναισθήματά τους. Το πώς μιλάμε σε ένα παιδί για τον θάνατο εξαρτάται από την ηλικία και το αναπτυξιακό στάδιο στο οποίο βρίσκεται το παιδί. Αυτό όμως που είναι σημαντικό είναι η ειλικρίνεια. Προσπάθειες ωραιοποίησης του θανάτου ή ψεύτικες πληροφορίες που στόχο έχουν να αποπροσανατολίσουν, με την ελπίδα ότι έτσι θα σταματήσει η θλίψη, ελάχιστα συμβάλλουν στην αντιμετώπιση της κατάστασης.
Συμπερασματικά
Γενικότερα, θα λέγαμε ότι το πένθος είναι αναπόφευκτο κομμάτι της ζωής μας. Όλοι μας κάποια στιγμή θα κληθούμε να περάσουμε από αυτήν τη διαδικασία. Όλες οι αντιδράσεις είναι φυσιολογικές και αποδεκτές εφόσον δεν υπάρχει σωστός και λάθος τρόπος να πενθεί κανείς. Ωστόσο, παράταση των συμπτωμάτων του πένθους με αμείωτη ένταση πέραν του ενός έτους θα πρέπει ίσως να μας ανησυχήσει και καλό θα ήταν να ζητήσουμε τη συμβουλή κάποιου ειδικού.
Ιωάννα Κούρια, ψυχολόγος (MSc) – ψυχοθεραπεύτρια – τραυματοθεραπεύτρια
Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Share this post
