Η ψυχική θεραπεία ξεκινάει πάντοτε με αίτημα του θεραπευόμενου, ο οποίος έχει ως στόχο την ανακούφιση από κάποιο σύμπτωμα, την αντιμετώπιση μιας δυσκολίας ή την καλύτερη κατανόηση του εαυτού. Η παρουσία ενός ατόμου στο γραφείο του θεραπευτή είναι μια αναγνώριση ότι χρειάζεται βοήθεια και καλεί τον θεραπευτή, έναν ειδικό, να χρησιμοποιήσει τις γνώσεις και την εμπειρία του προκειμένου να συμβάλει στην αλλαγή της κατάστασης που προκαλεί άγχος, δυσαρέσκεια και πόνο.
Πώς γίνεται όμως, συχνά, οι θεραπευόμενοι να μην αλλάζουν, το πρόβλημα να παραμένει, και η κατάσταση να μονιμοποιείται;
Όλα τα ζωντανά συστήματα βρίσκονται συνεχώς σε μετάβαση, είναι σχεδόν αδύνατον να παραμένουν σταθερά και αμετάβλητα. Ένα πρόβλημα που διατηρείται και επιμένει στον χρόνο είναι μια ένδειξη ότι κάτι άλλο βρίσκεται πίσω από το ίδιο το πρόβλημα, το οποίο χρειάζεται να ερευνήσουμε. Συνήθως η διατήρηση ενός συμπτώματος δεν γίνεται με ατομική πρωτοβουλία. Απαιτεί τη συμμετοχή ολόκληρου του συστήματος στο οποίο εμπλέκεται το άτομο, κυρίως τη συμμετοχή της οικογένειας. Και ενώ μέσα στην οικογένεια ο ασθενής ταυτίζεται με την πηγή του προβλήματος, σύμφωνα με τη Συστημική Προσέγγιση στη θεραπεία, ο ασθενής είναι απλά ο φορέας του συμπτώματος, ενώ η ουσία του προβλήματος συνοψίζεται στους τρόπους αλληλεπίδρασης και επικοινωνίας μεταξύ των μελών της οικογένειας.
Ο ασθενής μέσα στην οικογένεια
Ας δούμε, όμως, πιο συγκεκριμένα τι ακριβώς συμβαίνει. Αρχικά, όταν ένα μέλος μιας οικογένειας νοσεί, σωματικά ή ψυχικά, απαλλάσσεται από οποιαδήποτε ευθύνη. Δεν φταίει αυτός για την ασθένειά του αλλά ούτε και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, φταίει η ίδια η ασθένεια. Τόσο ο ίδιος όσο και οι σημαντικοί άλλοι συνασπίζονται ενάντια στο πρόβλημα και παρέχουν φροντίδα και προστασία στον ασθενή. Τι άλλο θα μπορούσαν, άλλωστε, να κάνουν; Ακόμα και η δουλειά που συχνά γίνεται από τους ειδικούς αφορά την εκπαίδευση των συγγενών, της οικογένειας σε τρόπους αναγνώρισης και αποφυγής των ερεθισμάτων εκείνων που μπορούν να πυροδοτήσουν τα συμπτώματα και τα επιδεινώσουν. Με τον τρόπο αυτό, διατηρούν το σύμπτωμα σε ύφεση, αλλά ταυτόχρονα συντηρούν την ασθένεια και εμποδίζουν την αλλαγή. Και αυτό γιατί ο στόχος δεν είναι η πλήρης ίαση και η αυτονομία του ασθενούς, αλλά η εποικοδομητική αντιμετώπιση των κρίσεων. Ο ασθενής παραμένει στον ρόλο του ευάλωτου που έχει ανάγκη από φροντίδα. Όλο το σύστημα καθορίζεται από τους ρόλους ασθενούς και φροντιστών.
Ταυτόχρονα, το σύμπτωμα τείνει να διατηρεί ενωμένα όλα τα μέλη της οικογένειας, συνασπισμένα γύρω από έναν κοινό στόχο, και έτσι καταλαμβάνει σημαντική θέση μέσα στο σύστημα, αποκτά ένα νόημα και μια λειτουργία. Συμβάλλει στη διατήρηση της ομοιόστασης, της ισορροπίας, δηλαδή, όπως την αντιλαμβάνεται η κάθε οικογένεια, και αποπροσανατολίζει από άλλες δυσκολίες τις οποίες καλείται κάποιος να αντιμετωπίσει. Για παράδειγμα, σε μια οικογένεια όπου οι γονείς έχουν μια συγκρουσιακή σχέση και ελλοχεύει ο κίνδυνος του χωρισμού, το παιδί αναπτύσσει κάποιο σύμπτωμα και αναγκάζει τους γονείς να ασχοληθούν μαζί του, να ενωθούν για να το βοηθήσουν, και έτσι οι γονείς αποφεύγουν να δουν τη μεταξύ τους σχέση. Η οικογένεια διατηρείται ενωμένη και το σύμπτωμα έχει επιτύχει τον στόχο του.
Αντίστοιχα, ένας άντρας που νιώθει ότι δεν έχει λάβει ποτέ αγάπη, εμφανίζει κρίσεις πανικού και έτσι συγκεντρώνει τη φροντίδα και το ενδιαφέρον της οικογένειάς του. Αν οι κρίσεις πανικού εξαφανιστούν, το ενδιαφέρον θα αποσυρθεί. Ασυνείδητα, επομένως, αντιστέκεται στην αλλαγή γιατί η φροντίδα είναι πιο σημαντική για αυτόν και αποτελεί το δευτερογενές όφελος που λαμβάνει από το σύμπτωμά του.
Με βάση τα παραπάνω, δεν είναι παράδοξο το γεγονός ότι συχνά οι θεραπευόμενοι, αν και επιζητούν βοήθεια, αντιστέκονται στην αλλαγή. Η διατήρηση της ισχύουσας ισορροπίας είναι συχνά πιο σημαντική από τη θεραπεία. Ο φόβος της αλλαγής, τα οφέλη που προέρχονται από το σύμπτωμα και ο τρόπος αλληλεπίδρασης όλων των μελών της οικογένειας είναι συχνοί λόγοι για τους οποίους η διαδικασία της θεραπείας φαίνεται να «κολλάει».
Τι θα χάσω αν θεραπευτώ; Αν αύριο το πρωί ξυπνούσα και το σύμπτωμα είχε εξαφανιστεί, πώς θα ήταν η ζωή μου; Πώς θα αντιδρούσαν οι γύρω μου; Με τι θα είχα να ασχοληθώ; Τι θα έπρεπε να αντιμετωπίσω; Οι απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα είναι και η ουσία του προβλήματος. Οι λόγοι για τους οποίους ένα άτομο μπορεί να φαίνεται ότι δεν αλλάζει παρόλο που ζητάει βοήθεια για αυτό.
Πώς μπορούμε, επομένως, να βοηθήσουμε κάποιον να αλλάξει;
Καταλύτης της αλλαγής είναι ο ίδιος ο θεραπευτής, και ιδιαίτερα αποτελεσματική στις περιπτώσεις αυτές είναι η Συστημική Θεραπεία. Είτε σε ατομικές, είτε σε οικογενειακές συνεδρίες, ο θεραπευτής εξετάζει ολόκληρο το σύστημα, τα μοτίβα αλληλεπίδρασης μεταξύ των μελών, εντοπίζει τους δυσλειτουργικούς τρόπους του σχετίζεσθαι και συμβάλλει στην αναδόμηση της οικογένειας. Μπαίνοντας και ο ίδιος μέσα στο σύστημα, αρχίζει να παίρνει διάφορους ρόλους, του συμμάχου, του αντιπάλου, του παιδιού, του συντρόφου, παρατηρεί όλα όσα λαμβάνουν χώρα μεταξύ των μελών και συλλέγει τα στοιχεία εκείνα που είναι χρήσιμα για να πραγματοποιήσει τις αλλαγές που απαιτούνται. Στόχος είναι να απαλλαγεί ο ασθενής από το σύμπτωμα και να μειωθεί το άγχος όλης της οικογένειας. Η οικογένεια πρέπει να μάθει να λειτουργεί ως ακέραιο όλο, αλλά το κάθε μέλος ξεχωριστά θα πρέπει να διατηρεί τη λειτουργική του αυτονομία. Το σύμπτωμα θα πρέπει να αποδυναμωθεί, να χάσει τον «ρόλο» που κατέχει μέσα στην οικογένεια, να μην είναι πλέον απαραίτητο για την καλή της λειτουργία. Τα μέλη της οικογένειας θα πρέπει να υιοθετήσουν νέες επικοινωνιακές συμπεριφορές και να αποκτήσουν εφόδια και δεξιότητες για το μέλλον.
Γράφει,
Ιωάννα Κούρια, ψυχολόγος MSc – ψυχοθεραπεύτρια – τραυματοθεραπεύτρια
Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Πηγή άρθρου: www.psycholozin.gr
Share this post
