Χρόνος: Μια λέξη τόσο αφηρημένη και απρόσωπη αλλά συνάμα και τόσο οικεία. Ο χρόνος αποτελεί μια βασική απόδειξη της ύπαρξής μας. Καθημερινά λειτουργούμε και δρούμε βάσει του χρόνου. Αναλογιζόμενοι τον διαθέσιμο χρόνο μας, ορίζουμε τις στιγμές που θα πάρουμε καθοριστικές για εμάς αποφάσεις. Έτσι, αν και πολλές φορές δεν τον αντιλαμβανόμαστε συνειδητά, ωστόσο λειτουργούμε υπό το πρίσμα του.
Για παράδειγμα, μια γυναίκα μετά τα σαράντα δυσκολεύεται να κάνει παιδιά γιατί έχουν περάσει τα «γόνιμα» χρόνια. Αντίστοιχα, ένας άντρας φροντίζει σύντομα –χρονικά– να εξελιχθεί επαγγελματικά για να μπορέσει να στηρίξει οικονομικά τη μελλοντική του οικογένεια. Ο χρόνος, λοιπόν, έχει δημιουργήσει και τις αντίστοιχες κοινωνικές πεποιθήσεις για τα δύο φύλα, αλλά και για τα έμβια όντα γενικότερα.
Βέβαια, παρ’ ότι ο χρόνος για εμάς σήμερα είναι απρόσωπος, στη μυθολογία είχε πρόσωπα, και μάλιστα τρία. Στη μυθολογία ο Χρόνος παρουσιαζόταν ως ένα τέρας με σώμα φιδιού και τρία κεφάλια: ανθρώπου, ταύρου, λιονταριού. Συνοδευόταν πάντα από την Ανάγκη, με την έννοια της αναπόφευκτης και επιτακτικής ανάγκης. Η Ανάγκη μαζί με τον Χρόνο δημιούργησαν το Σύμπαν (Γη, Ουρανός, Θάλασσα). Σύμφωνα με τη μυθολογία, λοιπόν, ο Χρόνος μαζί με την Ανάγκη αποτελούν την κινητήρια δύναμη της δημιουργίας. Ωστόσο, ο χρόνος δεν θα υπήρχε χωρίς τον άνθρωπο, αφού είναι ανθρώπινο κατασκεύασμα. Οι Αρχαίοι Έλληνες, μάλιστα, προκειμένου να διευκολύνουν τη ζωή τους, είχαν κατασκευάσει τον γνώμονα και την κλεψύδρα για να μετράνε τον χρόνο.
Ωστόσο, αν και ο άνθρωπος από την αρχαιότητα κιόλας χρησιμοποιούσε την έννοια του χρόνου για να διευκολύνει τη ζωή του, πλέον έχει φτάσει στο σημείο να «χρησιμοποιείται» από τον χρόνο. Οι γρήγοροι ρυθμοί ζωής κάνουν τον σύγχρονο άνθρωπο να ασφυκτιά στον περιορισμένο χρόνο που έχει να διεκπεραιώσει καταστάσεις και να ζήσει. Οι γρήγοροι αυτοί ρυθμοί, σύμφωνα με ποικίλες σύγχρονες έρευνες, αποτελούν αιτία έντονου στρες και πολλών προβλημάτων υγείας. Ο άνθρωπος έχει ξεχάσει να ζει και να είναι ευτυχισμένος, και λειτουργεί μηχανιστικά. Είναι ένα πολύ καλό «μηχάνημα» που λειτουργεί ασταμάτητα, χωρίς όμως σκοπό και όραμα, χωρίς να αναλογίζεται: Γιατί δουλεύει τόσο πολύ; Για ποιο λόγο προσπαθεί; Τι τον κάνει ευτυχισμένο; Είναι μονίμως απασχολημένος για να σκεφτεί την ευτυχία του, και η ευτυχία του τον προσπερνά.
Εφόσον, λοιπόν, ο σύγχρονος άνθρωπος κινείται και δρα ασταμάτητα, φαίνεται να μην έχει ιδιαίτερο έλεγχο στον μεταβαλλόμενο χρόνο. Όμως, υπάρχει κάτι στο οποίο μπορεί να ασκήσει έλεγχο, και αυτό είναι η κατεύθυνση της δράσης του. Ένας άνθρωπος που κινείται αδιάκοπα προς τη «λάθος» κατεύθυνση δεν είναι το ίδιο με έναν άνθρωπο που κινείται προς τη «σωστή» για τον ίδιο κατεύθυνση. Και οι δύο κινούνται, αλλά δεν ορίζουν τον σκοπό της κίνησής τους. Αντίστοιχα, ένα ζώο που τρέχει διαρκώς αυτιστικά γύρω από την ουρά του δεν είναι το ίδιο με ένα ζώο που τρέχει προς αναζήτηση τροφής ή για να ξεφύγει από τον εχθρό. Στη δεύτερη περίπτωση, το ζώο θα μάθει μέσα από την εμπειρία καλύτερους και πιο αποδοτικούς τρόπους αναζήτησης τροφής, θα μάθει να αναγνωρίζει και να αποφεύγει τον εχθρό πιο εύκολα, και θα εκμεταλλεύεται ποιοτικότερα τον χρόνο του. Στην πρώτη περίπτωση, καμία εξέλιξη δεν πρόκειται να επέλθει για το ζώο.
Επιστρέφοντας, λοιπόν, στο σήμερα, βλέπουμε ότι κανένας έξω από εμάς δεν θα αναλάβει την ευθύνη να σταματήσει τον χρόνο όταν το χρειαστούμε, πόσω μάλλον η σύγχρονη κοινωνία καταιγιστικών πληροφοριών στην οποία ζούμε. Συνεπώς, σήμερα όσο ποτέ άλλοτε, ο άνθρωπος πρέπει να γνωρίζει πού πηγαίνει και πού θέλει να φτάσει. Για αυτό έχει χρέος απέναντι στον εαυτό του να «σταματάει», όταν ορίζει ο ίδιος τον χρόνο, να επαναξιολογεί και να ανακατευθύνει τη δράση του. Οφείλει να αντιλαμβάνεται και να συναισθάνεται τις ανάγκες του, αφού αυτές θα διαμορφώσουν και την αλλαγή στη ζωή του. Για τον Ηράκλειτο, μάλιστα, «η αλλαγή αποτελεί τη μοναδική πραγματική σταθερά». Δεδομένου, λοιπόν, ότι δεν μπορούμε να αποφύγουμε την αλλαγή ούτε να σταματήσουμε τον χρόνο, ας γνωρίζουμε ότι μπορούμε να αναλάβουμε δράση προς την ποιοτική και εξελικτική πορεία και των δύο. Άλλωστε, η κατεύθυνση και όχι η ταχύτητα είναι αυτή που δημιουργεί τις μεγαλύτερες αλλαγές.
Γράφει,
Καραγιάννη Αναστασία-Χαρά
Ψυχολόγος - προσωποκεντρική ψυχοθεραπεύτρια
Share this post
