Ως υπογονιμότητα, σύμφωνα με τον ΠΟΥ (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας), ορίζεται «η αποτυχία σύλληψης μετά από δώδεκα ή και περισσότερους μήνες ελεύθερων σεξουαλικών επαφών». Σύμφωνα με τη Βρετανική Αρχή της Ανθρώπινης Γονιμότητας και Εμβρυολογίας, εκτιμάται ότι ένα στα έξι ζευγάρια θα αντιμετωπίσει κατά τη διάρκεια του βίου του κάποια μορφή υπογονιμότητας. Στην Ελλάδα, αν και δεν υπάρχουν ολοκληρωμένες μελέτες, εκτιμάται ότι γύρω στα 300.000 ζευγάρια δυσκολεύονται να φέρουν στον κόσμο ένα παιδί.
Το ψυχολογικό κόστος της υπογονιμότητας για τη γυναίκα
Ειδικότερα, η υπογονιμότητα φαίνεται να είναι αποτέλεσμα επιπλοκών τόσο στις γυναίκες όσο και στους άνδρες, ενώ υπάρχει και ένα ποσοστό υπογονιμότητας που οφείλεται σε αδιευκρίνιστους παράγοντες. Κάθε γυναίκα, από τη στιγμή της γέννησής της, είναι βιολογικά και κοινωνικά «προγραμματισμένη» να γίνει μητέρα. Μαθαίνει ότι αυτή είναι η φυσική εξέλιξη της ζωής της. Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, που διάφορες έρευνες επιβεβαιώνουν το ίδιο εύρημα, ότι δηλαδή η υπογονιμότητα σχετίζεται με υψηλά ποσοστά άγχους και κατάθλιψης στη γυναίκα. Τα ποσοστά αυτά τείνουν να μεταβάλλονται ανάλογα με το εκάστοτε πολιτισμικό πλαίσιο και τον ρόλο της γυναίκας σε αυτό. Ωστόσο, δεν είναι λίγες οι φορές που οι κοινωνικές πιέσεις βαραίνουν με ενοχές τις γυναίκες που αποκλίνουν από το κοινωνικά ορθό, αποδεκτό και αναμενόμενο. Η ανικανότητα φυσικής αναπαραγωγής δημιουργεί ένα αίσθημα ντροπής και οδηγεί σε απόκρυψη της ιστορίας τους από τον περίγυρο, γεγονός που συχνά δυσχεραίνει τη συναισθηματική επεξεργασία του γεγονότος και τις καθιστά συναισθηματικά ευάλωτες (Rooney & Domar, 2018; Yassa, Arslan & Gülbahar, 2019).
Πόσο εύκολο, λοιπόν, είναι για μια γυναίκα να διαχειριστεί το «στίγμα» της υπογονιμότητας, και τι γίνεται όταν μια γυναίκα μαθαίνει ότι δεν μπορεί να συλλάβει με φυσικό τρόπο;
Έρευνες δείχνουν ότι, συνήθως, τα ζευγάρια που δεν έχουν συλλάβει μετά από περίπου έναν χρόνο προσπαθειών, απευθύνονται στην επιστήμη, και προτιμούν την Τεχνική της Εξωσωματικής Γονιμοποίησης (IVF), η οποία φαίνεται να έχει υψηλά ποσοστά επιτυχίας. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι ο δρόμος είναι στρωμένος με ροδοπέταλα.
Το ψυχολογικό κόστος της εξωσωματικής γονιμοποίησης για τη γυναίκα
Δεδομένου ότι η γυναίκα που υποβάλλεται σε εξωσωματική γονιμοποίηση έχει μεγαλύτερη συμμετοχή σε αυτήν τη διαδικασία σε σχέση με τον άντρα, φαίνεται να παρουσιάζει και μεγαλύτερα ποσοστά στρες κατά τη διάρκεια της διαδικασίας. Τα ποσοστά αυτά τείνουν να αυξάνονται μαζί με τα ποσοστά καταθλιπτικής συμπτωματολογίας όσο αυξάνονται και οι ανεπιτυχείς προσπάθειες εξωσωματικής, Παράλληλα, οι ψυχολογικές διακυμάνσεις της γυναίκας που υπόκειται σε IVF σχετίζονται, όχι μόνο με την αγωνία της να γίνει μητέρα, αλλά και με τις ορμονολογικές αλλαγές που προκαλεί η εξωσωματική γονιμοποίηση στο σώμα της. Οι αλλαγές αυτές φαίνεται να είναι αισθητές στο στάδιο της ορμονοθεραπείας δημιουργώντας συμπτώματα όπως ευερεθιστότητα, συναισθηματική ευαλωτότητα και αυξημένη κόπωση (Simionescu et al., 2021).
Συνεπώς, πέρα από το οικονομικό κόστος της διαδικασίας της εξωσωματικής γονιμοποίησης, το ζευγάρι, και κυρίως η γυναίκα, χρειάζεται να συνυπολογίσει και το ψυχολογικό κόστος. Η κακή ψυχολογία της γυναίκας φαίνεται να επηρεάζει τα ποσοστά υπογονιμότητας, για αυτό και είναι σημαντικό να διασφαλίζεται η καλύτερη δυνατή ψυχική της υγεία. Έρευνες έχουν δείξει ότι η ψυχοθεραπεία, οι τεχνικές χαλάρωσης και οι καθημερινές ασκήσεις διαλογισμού βελτιώνουν σημαντικά την ποιότητα της ψυχικής της υγείας. Το είδος διαλογισμού που θεωρείται πιο αποτελεσματικό στη διαχείριση του στρες είναι το MBSR / Mindfulness-Based Stress Reduction (Kundarti, Titisari, Rahayu, Kiswati, & Jamhariyah, 2023).
Το σίγουρο είναι ότι οι γυναίκες που υποβάλλονται σε εξωσωματική γονιμοποίηση έχουν ήδη περάσει μια πρώτη «απογοήτευση» λόγω της υπογονιμότητας, και διανύουν μια διαδρομή όπου το συναίσθημά τους αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στην απογοήτευση και την ελπίδα για την έλευση ενός καινούριου μέλους στην οικογένεια. Συχνά μάλιστα, η ανεπιτυχής έλευση αυτού του μέλους βιώνεται ως μια μορφή πένθους για τη γυναίκα που δεν έγινε μητέρα, αλλά και ως μια κρίση ταυτότητας για τη γυναίκα που ταυτίζει την ύπαρξή της με τη μητρότητα. Μάλιστα, όσο μεταβάλλεται η ψυχολογική διάθεση των επιμέρους συντρόφων μέσα σε αυτήν τη διαδικασία, τείνει να μεταβάλλεται και η δυναμική της μεταξύ τους σχέσης.
Είναι πολύ σημαντικό, λοιπόν, καθ’ όλη την προσπάθεια μιας γυναίκας να γίνει μητέρα, να έχει δίπλα της έναν υποστηρικτικό σύντροφο, και το ζευγάρι να έχει δίπλα του ένα ευρύτερο υποστηρικτικό κοινωνικό δίκτυο. Απώτερος στόχος για το ζευγάρι είναι να βιώσει και να τιμήσει όλα τα συναισθήματα που προκύπτουν στην προσπάθειά τεκνοποίησης μέσα σε ένα κλίμα έγκαιρης ενημέρωσης, ασφάλειας και αποδοχής.
Γράφει η Καραγιάννη Αναστασία-Χαρά
Ψυχολόγος - προσωποκεντρική ψυχοθεραπεύτρια
Πηγές
Kundarti, F. I., Titisari, I., Rahayu, D. E., Kiswati, & Jamhariyah. (2023). Mindfulness improves the mental health of infertile women: A systematic review. Journal of Public Health Research, 12(3), 22799036231196693.
Rooney, K. L., & Domar, A. D. (2018). The relationship between stress and infertility. Dialogues in clinical neuroscience, 20(1), 41-47.
Simionescu, G., Doroftei, B., Maftei, R., Obreja, B. E., Anton, E., Grab, D., ... & Anton, C. (2021). The complex relationship between infertility and psychological distress. Experimental and Therapeutic Medicine, 21(4), 1-1.
Yassa, M., Arslan, E., & GULBAHAR, D. S. (2019). Effects of infertility treatment on anxiety and depression levels. Cukurova Medical Journal, 44(2), 410-415.
Share this post
