Διάφορες πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι ένα άτομο μπορεί να αισθάνεται μόνο του, ωστόσο να μη βιώνει καταθλιπτικά συμπτώματα, όταν παρεμβάλλεται η μεταβλητή της ανθεκτικότητας. Η ανθεκτικότητα, λοιπόν, τείνει να προστατεύει το άτομο από την κατάθλιψη και την επιβάρυνση της ψυχικής του υγείας (Zhao et al., 2018).
Τι ορίζουμε, όμως, ως ανθεκτικότητα;
Η ανθεκτικότητα είναι η ικανότητα να εφαρμόζει κανείς μία ποικιλία κοινωνικών και συναισθηματικών στρατηγικών αντιμετώπισης προβλημάτων με έναν ευέλικτο τρόπο που συμβάλλει στη θετική προσαρμογή και στην ψυχική ευεξία του ατόμου (Southwick, Bonanno, Masten, Panter-Brick & Yehuda, 2014; Ματσόπουλος, 2011; Henderson & Milstein, 2008).
Το αίσθημα του «ανήκειν», ο οραματισμός επίτευξης στόχων για το μέλλον, το αίσθημα ελέγχου της ζωής και η κοινωνική στήριξη, είναι κάποιες μεταβλητές που τείνουν να ενισχύουν την ψυχική ανθεκτικότητα (Zhao et al., 2018).
Ειδικότερα, ψυχικά ανθεκτικός θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι ο άνθρωπος που:
- Έχει ένα ισχυρό υποστηρικτικό περιβάλλον (οικογένεια, φίλοι, συγγενείς…).
Το να μοιράζεται κανείς με τους σωστούς ανθρώπους τις αντιξοότητές του, συχνά, είναι πιο ενδυναμωτικό από το να τις σηκώνει μόνος του. Παράλληλα, το μοίρασμα συχνά μας βγάζει από τον μικρόκοσμό μας, ο οποίος τείνει να δίνει μια αλλοιωμένη και συχνά μη ρεαλιστική εικόνα των πραγμάτων.
- Έχει ένα σταθερό ενδυναμωτικό εσωτερικό κέντρο αξιολόγησης.
Ένας άνθρωπος του οποίου οι δυσκολίες είναι εξωτερικές και όχι εσωτερικές, έχει χτίσει άμυνες απέναντι στις αντιξοότητες. Για τον λόγο αυτό, είναι σημαντικό κάθε άνθρωπος να δει τις πεποιθήσεις που έχει για τον εαυτό του απέναντι στις δυσκολίες. Τι σημαίνει για τον ίδιο να αντιμετωπίζει μία δυσκολία; Κατά πόσο οι προσωπικές του αρετές επηρεάζουν τον τρόπο που διαχειρίζεται τις δυσκολίες; Τι πιστεύει για τον εαυτό του, όταν έρχεται μπροστά σε μία δυσκολία;
- Έχει μέσα του έναν εξωτερικό παρατηρητή, που κρατά αντίβαρο στον ψυχικό πόνο και στη δυσφορία, με συμπόνια και αποδοχή.
«Η ζωή, αν τη βλέπουμε από πολύ κοντά, είναι τραγωδία, ενώ αν τη βλέπουμε από πολύ μακριά, είναι κωμωδία», έλεγε ο Τσάρλι Τσάπλιν. Το να έχουμε μέσα μας έναν συμπονετικό εξωτερικό παρατηρητή, συχνά, κάνει πιο υποφερτό τον ψυχικό πόνο και μας δίνει μία αίσθηση δύναμης.
- Έχει μια αίσθηση ελέγχου απέναντι στη ζωή του.
Το να είμαστε ανθεκτικοί μας δίνει μια καλύτερη αίσθηση ελέγχου της ζωής μας και μας βοηθάει να διατηρούμε μία αίσθηση του προσωρινού προς τις δυσκολίες μας. Πολλές φορές ο ψυχικός πόνος φαντάζει τόσο μεγάλος και τρομακτικός, που μας δίνει την ψευδαίσθηση του μόνιμου. Τίποτα, όμως, δεν είναι μόνιμο, αν δεν το διατηρούμε εμείς με κάποιον τρόπο.
- Έχει να εκπληρώσει έναν ανώτερο στόχο, που τον κάνει να υπομένει τις επιμέρους αντιξοότητες που εμφανίζονται μπροστά του.
π.χ. Μία εργαζόμενη μητέρα που κουράζεται στην καθημερινότητά της, λόγω των πολλαπλών ρόλων που επιτελεί, βρίσκει δύναμη μέσα από το γεγονός ότι γίνεται ένα θετικό πρότυπο για τα παιδιά της, γεγονός που εξυπηρετεί έναν ανώτερο σκοπό για την ίδια.
- Είναι σε επαφή με όλα τα συναισθήματά του αλλά χωρίς να πνίγεται μέσα σε αυτά ούτε όμως και τα αποφεύγει.
Υπάρχει μία παρερμηνεία ότι ο ψυχικά ανθεκτικός άνθρωπος είναι πάντα χαρούμενος και δεν τον «αγγίζει» τίποτα. Δεν είναι έτσι. Ανθεκτικός δεν σημαίνει απαραίτητα χαρούμενος, αλλά σημαίνει ότι δίνω στα συναισθήματά μου τη βαρύτητα που τους αναλογεί, χωρίς να τα μεγεθύνω, αλλά και χωρίς να τα μικραίνω. Θα έχετε ακούσει τη φράση: «Μην πνίγεσαι σε μία κουταλιά νερό!» Τι σημαίνει, όμως αυτό; Σημαίνει ότι κάποιες φορές μπορεί να μεγεθύνουμε στο μυαλό μας μία κατάσταση και τη συναισθηματική μας αντίδραση σε αυτήν. Ή, άλλες φορές μπορεί να έχετε ακούσει τη φράση: «Καλά αναίσθητος είσαι; Γιατί δεν αντιδράς;» Σε αυτή την περίπτωση, μπορεί να μην ερχόμαστε καν σε επαφή με τα συναισθήματα που μας προκαλεί μία κατάσταση, γεγονός που συχνά αποτελεί ένα είδος συναισθηματικής αποφυγής.
Σε κάθε περίπτωση, και η υπερβολή και η αποφυγή τείνουν να αποτελούν σημάδια μίας εξασθενημένης ψυχικής ανθεκτικότητας και δημιουργούν μια διαστρεβλωμένη εικόνα της πραγματικότητας. Αντίθετα, άτομα με ανεπτυγμένη ψυχική ανθεκτικότητα τείνουν να αντέχουν πιο αποτελεσματικά διάφορες δυσκολίες της ζωής και ανακάμπτουν πιο εύκολα από τον ψυχικό πόνο που αυτές μπορεί να φέρνουν, χωρίς να τον διογκώνουν αλλά και χωρίς να τον αποφεύγουν.
Εν τέλει, ψυχικά ανθεκτικός δεν είναι ο άνθρωπος που δεν λυγίζει στις δυσκολίες αλλά ο άνθρωπος που αφού λυγίσει, βρίσκει λόγους για να μη σπάσει και να σηκωθεί…
Ο ψυχικά ανθεκτικός άνθρωπος δεν είναι ανίκητος αλλά είναι πάντα ενεργός στη ζωή…
Αναστασία-Χαρά Καραγιάννη
Ψυχολόγος - Προσωποκεντρική Ψυχοθεραπεύτρια
Share this post
