Τι είναι οι περιοριστικές πεποιθήσεις;
Οι περιοριστικές πεποιθήσεις είναι απόλυτες απόψεις τις οποίες έχουμε για τον εαυτό μας ή τους άλλους, και οι οποίες έχουν παγιωθεί με τρόπο που μας περιορίζουν (π.χ. Δεν μπορώ να πετύχω αυτό που θέλω γιατί… Δεν είμαι αρκετά έξυπνος και ικανός για να…). Η περιοριστική πεποίθηση δεν είναι απλά μια άποψη, είναι μια υποκειμενική αλήθεια που φαντάζει πραγματική. Μια περιοριστική πεποίθηση συνήθως προκύπτει μέσα από την επανάληψη κάποιων καταστάσεων, οι οποίες δημιουργούν σταδιακά μια πεποίθηση που τις ερμηνεύει και τις εξηγεί.
Η πεποίθηση είναι μια ερμηνεία μας για να εξηγήσουμε τον εαυτό μας και τον κόσμο γύρω μας με βάση τις εμπειρίες μας. Για παράδειγμα, αν ένα πουλί ζει όλη του τη ζωή σε ένα κλουβί και κάποια μέρα κάποιος του ανοίξει την πόρτα, πολύ πιθανό να μη βγει έξω. Όχι γιατί δεν μπορεί, αλλά γιατί έχει μάθει να μην μπορεί. Όπως λέει και ο Αλεχάνδρο Χοδορόφσκι: «Τα πουλιά που γεννήθηκαν σε κλουβί νομίζουν ότι το πέταγμα είναι ασθένεια». Θα μπορούσαμε να πούμε ότι αυτή είναι μια πεποίθηση που συμβολικά μπορεί να την έχει κάθε άνθρωπος για τη δική του ζωή, όπου η «φυλακή» του είναι ο κόσμος του, συνεπώς η ασφάλειά του. Την αντιλαμβανόμαστε ως πραγματικότητα αγνοώντας τη δύναμη που έχουμε να την αλλάξουμε αν τολμήσουμε να την αμφισβητήσουμε και να αναζητήσουμε τη ρίζα της. Κάθε πεποίθηση «υπακούει» και υπηρετεί μια συγκεκριμένη εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας.
Πώς τις αναγνωρίζουμε;
Μια περιοριστική πεποίθηση την αναγνωρίζουμε από τον αντίκτυπο που έχει στη ζωή μας, γιατί, όπως λέει και η ίδια η λέξη, μας περιορίζει. Δεν μας ενδιαφέρει αν μια περιοριστική πεποίθηση είναι ψευδής ή αληθής. Μας ενδιαφέρει μόνο να την πιστεύουμε βαθιά με τρόπο που επηρεάζει τη ζωή μας και τις επιλογές μας στο σήμερα. Μια περιοριστική πεποίθηση μας βοηθάει να προβλέψουμε τον κόσμο αλλά και την αντίδρασή μας μέσα σε αυτόν, οπότε μας παρέχει μια φαινομενική ασφάλεια. Όταν έχουμε μια πεποίθηση, λειτουργούμε με τρόπο που την επιβεβαιώνουμε, γεγονός που την ενδυναμώνει ακόμα περισσότερο στο μυαλό μας και στη ζωή μας, δημιουργώντας έτσι έναν φαύλο κύκλο σκέψης-δράσης.
Για παράδειγμα: Δεν θα ευτυχήσω στην προσωπική μου ζωήà Ακόμα κι αν γνωρίζω ανθρώπους που είναι καλοί σύντροφοι, εστιάζω σε αυτά που δεν έχουν και όχι σε αυτά που έχουν, με αποτέλεσμα να μου είναι ανεπαρκείςà Επιβεβαιώνω την αρχική μου πεποίθηση με κάθε νέα προσωπική απογοήτευση που βιώνω στη ζωή μου à Βρίσκω ανθρώπους εν τέλει που ενισχύουν αυτό που πιστεύω ότι θα γίνει.
Περιοριστικές πεποιθήσεις και αναβλητικότητα
Φαύλος κύκλος: Μια περιοριστική πεποίθηση μπορεί να με κάνει να αναβάλλω να μπω σε δράση να κάνω κάτι, πράγμα που με κάνει να επιβεβαιώνω ταυτόχρονα την αληθοφάνεια της περιοριστικής πεποίθησης για εμένα. Για παράδειγμα, αν εγώ πιστεύω ότι είμαι χαζός ή χαζή και δεν θα περάσω στις εξετάσεις, δεν θα διαβάσω όσο θα μπορούσα γιατί έχω προεξοφλήσει ότι δεν θα περάσω. Το ότι δεν διαβάζω μειώνει τις πιθανότητες να περάσω στις εξετάσεις και, επομένως, μου επιβεβαιώνει την περιοριστική μου πεποίθηση και, εν τέλει, την ενδυναμώνει.
Πώς σπάμε μια περιοριστική πεποίθηση; Την αποδομούμε, την αμφισβητούμε και την αντικαθιστούμε με μια ενδυναμωτική. Τολμάμε, δηλαδή, να τη διαψεύσουμε και, στη συνέχεια, βρίσκουμε μια νέα πεποίθηση αντίθετη με την περιοριστική, και δημιουργούμε επιχειρήματα πάνω στα οποία τη στηρίζουμε.
Για παράδειγμα: Δεν αισθάνομαι έτοιμος να ξεκινήσω γυμναστική vs Δεν χρειάζεται να νιώσω έτοιμος για να ξεκινήσω γυμναστική.
Επιχειρήματα για πεποίθηση: Δεν αισθάνομαι έτοιμος να ξεκινήσω γυμναστική.
1. Χρειάζεται να έρθει η κατάλληλη στιγμή για να ξεκινήσω, δεν έχω χρόνο τώρα.
2. Χρειάζεται να φτάσω ένα συγκεκριμένο βάρος σώματος για να αρχίσω γυμναστική.
3. Με κουράζει πολύ η σωματική άθληση.
Επιχειρήματα για πεποίθηση: Δεν χρειάζεται να νιώσω έτοιμος για να ξεκινήσω γυμναστική.
1. Ποτέ δεν θα έχω χρόνο αν δεν τον δημιουργήσω.
2. Αν ξεκινήσω γυμναστική, σταδιακά θα νιώσω καλύτερα με το σώμα μου και το βάρος μου.
3. Η γυμναστική μπορεί να είναι κουραστική, αλλά εστιάζω στα μακροπρόθεσμα οφέλη που έχει για το σώμα μου.
Ή, ένα άλλο παράδειγμα: Δεν θα με αγαπήσει κανείς πραγματικά αν με μάθει καλά vs Αν αγαπήσω εγώ τον εαυτό μου, δεν θα είναι τόσο σημαντική η αποδοχή του άλλου για εμένα.
Και, φυσικά, και εδώ υπάρχουν τα αντίστοιχα επιχειρήματα που στηρίζουν και τις δύο αντίθετες πεποιθήσεις.
Συνοψίζοντας όλα τα παραπάνω, θα μπορούσαμε να πούμε ότι όλοι οι άνθρωποι έχουμε διάφορες περιοριστικές πεποιθήσεις για τον εαυτό μας και τους άλλους, με τις οποίες συχνά σαμποτάρουμε τον εαυτό μας. Ίσως είναι ευκαιρία, λοιπόν, να αναρωτηθούμε κατά πόσο κάποιες περιοριστικές πεποιθήσεις μάς κρατάνε πίσω σε σχέση με πράγματα που θα μπορούσαμε να κάνουμε και να ζήσουμε. Όπως έλεγε και ο Χένρι Φορντ, ο ιδρυτής της αυτοκινητοβιομηχανίας Φορντ: «Είτε πιστεύουμε ότι μπορούμε είτε ότι δεν μπορούμε, και στις δύο περιπτώσεις έχουμε δίκιο». Και θα συμφωνήσω απόλυτα.
Γράφει,
Καραγιάννη Αναστασία-Χαρά
ψυχολόγος - προσωποκεντρική ψυχοθεραπεύτρια
Share this post
