Τι εννοούμε όταν λέμε: «Δεν είμαι ο εαυτός μου»; Πώς το καταλαβαίνουμε, και τι σχέση έχει η αυθεντικότητα με αυτήν τη φράση; Συχνά το «δεν είμαι ο εαυτός μου» συνδέεται με ένα αίσθημα δυσφορίας, νευρικότητας ή αμηχανίας. Υπάρχει, όμως, λόγος να μην είμαι ο εαυτός μου, και αν ναι, τότε ποιος μπορεί να είναι αυτός o λόγος;
Αυθεντικότητα είναι το χαρακτηριστικό εκείνο της προσωπικότητάς μας το οποίο μας επιτρέπει να είμαστε γνήσιοι και αληθινοί. Να είμαστε, δηλαδή, σε επαφή με τα συναισθήματά μας και να λειτουργούμε με βάση αυτά. Το να είναι κάποιος αυθεντικός είναι ο μόνος δρόμος για να συνδεθεί με τον πραγματικό εαυτό του. Μέσω της αυθεντικότητας, ο άνθρωπος επιτρέπει στον εαυτό του να έχει επίγνωση των συναισθημάτων του χωρίς να τα κρίνει, αλλά έχοντας μια αποδοχή προς αυτά, η οποία επιτρέπει την ελεύθερη βίωση και έκφρασή τους, χωρίς φόβο και ντροπή. Η αυθεντικότητα είναι ένα χαρακτηριστικό μας το οποίο ανακαλύπτουμε στην πορεία της ζωής μας στην προσπάθεια να κατανοήσουμε καλύτερα τον εαυτό μας (Rogers, 2006b). Άλλοι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αυθεντικότητα είναι: ειλικρίνεια, γνησιότητα, διαφάνεια (Cooper, O'Hara, Schmid & Bohart, 2013).
Ο αυθεντικός μας εαυτός αντιπαρατίθεται κατά τη διάρκεια της ζωής μας με τον «προσαρμοστικό» μας εαυτό, τον εαυτό, δηλαδή, εκείνο που αναπτύχθηκε ως προσπάθεια σύνδεσης με τους πρώτους φροντιστές και, στη συνέχεια, με τους υπόλοιπους σημαντικούς ανθρώπους της ζωής μας. Στα πρώτα χρόνια της ζωής μας, συχνά οι σημαντικοί άλλοι μας βάζουν ασυνείδητα το δίλημμα να επιλέξουμε ανάμεσα στην αυθεντικότητά μας και στο να γίνουμε αποδεκτοί από εκείνους. Η αποδοχή στα πρώτα χρόνια της ζωής ισοδυναμεί με την επιβίωση. Επιβιώνω γιατί κάπου με φροντίζουν, με αποδέχονται και με περιθάλπουν. Επομένως, είναι θέμα επιβίωσης το να διατηρήσω αυτή την πρωταρχική σχέση.
Ωστόσο, τι γίνεται όταν τα αυθεντικά συναισθήματα του βρέφους αντικρούονται με τον τρόπο με τον οποίο έχει μάθει να σχετίζεται με τους φροντιστές του; Όταν, δηλαδή, αυτό που είμαι και αυτό που θέλουν οι άλλοι να είμαι είναι δύο διαφορετικά πράγματα; Τότε το βρέφος-παιδί μαθαίνει να βάζει στην άκρη τις ανάγκες που αντιπροσωπεύουν τον αυθεντικό του εαυτό, γιατί αυτές δεν εξυπηρετούν την επιβίωσή του. Αυτή η διαδικασία παρεμπόδισης βίωσης και έκφρασης των αναγκών που εκφράζει ο αυθεντικός μας εαυτός γίνεται σταδιακά μια αυτοματοποιημένη διαδικασία. Έτσι, στα επόμενα χρόνια της ζωής μας, η αυθόρμητή μας αντίδραση είναι να ανταποκριθούμε με τον τρόπο εκείνο που γνωρίζουμε ότι, ως βρέφη, ευνόησε και εξασφάλισε την επιβίωσή μας (Maté, 2022).
Μόνο που τώρα η επιβίωσή μας δεν ελέγχεται από τους ίδιους παράγοντες γιατί δεν εξαρτόμαστε από κάποιον άλλο για να επιβιώσουμε. Έχουμε την επάρκεια να προσφέρουμε εμείς τα αγαθά εκείνα που χρειάζεται ο εαυτός μας για επιβίωση. Ωστόσο, τείνουμε να το ξεχνάμε αυτό και να ανταποκρινόμαστε στο παρόν με τον τρόπο με τον οποίο είχαμε μάθει να ανταποκρινόμαστε στο παρελθόν.
Σημαντική παράμετρος σε αυτήν τη διαδικασία είναι η ενσυνειδητότητα, η ικανότητά μας, δηλαδή, να αναρωτηθούμε συνειδητά για τις αντιδράσεις μας στις καταστάσεις του παρόντος. Η ενσυνειδητότητα μπορεί να κατακτηθεί μέσω της ψυχοθεραπείας, του διαλογισμού, τεχνικών οι οποίες τείνουν να φέρνουν το παρελθόν στο παρόν με τρόπο θεραπευτικό και όχι τιμωρητικό και ανασταλτικό προς τη ζωή.
Έτσι, για παράδειγμα, αν εγώ είχα μάθει ότι, ως παιδί, έπρεπε να μη δείχνω τα συναισθήματά μου γιατί αυτά με έκαναν ευάλωτο, και εγώ έπρεπε να είμαι δυνατός, τότε μαθαίνω να καταπιέζω τα συναισθήματά μου όλη μου τη ζωή. Δεν είναι μια διαδικασία που τη σκέφτομαι συνειδητά, απλά συμβαίνει. Μεγαλώνοντας, έρχομαι αντιμέτωπος με ένα μεγάλο πένθος που με συνθλίβει. Τότε, τα ευάλωτα συναισθήματά μου, όπως ο φόβος και η θλίψη, γίνονται τόσο μεγάλα, που δεν μπορώ να τα διαχειριστώ. Και εκεί τι κάνω; Βιώνω ένα πένθος για την απώλεια του οικείου προσώπου που έχασα, και ένα άλλο, εκείνο του εαυτού που πίστευα ότι είχα και για τον οποίο τελικά έκανα λάθος. Μια τέτοια στιγμή μπορεί να δημιουργήσει μεγάλη σύγχυση, θυμό, απογοήτευση σε ένα άτομο, αλλά ταυτόχρονα μπορεί να το φέρει και σε επαφή με τον αυθεντικό του εαυτό.
Αυτή είναι η «μαγεία» του αυθεντικού μας εαυτού, ο οποίος στο τέλος της ημέρας μάς καληνυχτίζει, χωρίς προσωπεία, χωρίς περιορισμούς και χωρίς κριτική, γιατί ο αυθεντικός μας εαυτός δεν χρειάζεται να είναι τέλειος, αρεστός ή αποδεκτός για να είναι αρκετός. Δεν χρειάζεται να κρύβεται πίσω από άμυνες και υπεκφυγές, αλλά αρκείται στην αυτοπαρατήρηση και στον συντονισμό με τις αισθήσεις και τα συναισθήματά μας. Ένας άνθρωπος ο οποίος βρίσκεται σε επαφή με τον εαυτό του μπορεί, ολοκληρωμένος, να δημιουργήσει αληθινές σχέσεις, και εν τέλει, να εμπνεύσει εμπιστοσύνη.
Γράφει,
Καραγιάννη Αναστασία-Χαρά
ψυχολόγος - προσωποκεντρική ψυχοθεραπεύτρια
Share this post
