Οι κρίσεις πανικού αποτελούν αιφνίδιες εκδηλώσεις άγχους, και συνήθως κρατάνε γύρω στα 10-15 λεπτά. Τα τελευταία χρόνια εμφανίζονται όλο και πιο συχνά σε ανθρώπους κάθε ηλικίας, ιδιαίτερα νέους, δυσχεραίνοντας την καθημερινότητά τους. Εμφανίζονται με τη μορφή σωματικών συμπτωμάτων, όπως ζάλη, εφίδρωση, αίσθημα πνιγμού, ταχύπνοια, σφίξιμο στο στήθος, και αντίστοιχες σκέψεις γύρω από αυτά. Πήραν το όνομά τους από τον θεό Πάνα, ο οποίος –στη μυθολογία– έσπερνε τον φόβο από όπου περνούσε, αν και ήταν ακίνδυνος στην πραγματικότητα.

Σε βιολογικό επίπεδο όμως πώς εξηγούνται οι κρίσεις πανικού; Κάθε φορά που ο οργανισμός μας ανιχνεύει μια απειλή, το συμπαθητικό νευρικό σύστημα εκκρίνει αδρεναλίνη ώστε ο οργανισμός να είναι έτοιμος να τραπεί σε φυγή ή να πολεμήσει, αν χρειαστεί (fight or flight response). Αυτός είναι ένας αυτόματος μηχανισμός του οργανισμού καθώς διακυβεύεται η επιβίωση του ανθρώπου. Κατά τη διαδικασία αυτή, το αίμα μαζεύεται στα άκρα και τον εγκέφαλο, ενώ περιορίζεται στην περιοχή της κοιλιάς και του στομάχου. Όταν παρέλθει ο χρόνος της πραγματικής απειλής, το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα αναλαμβάνει να κάνει την αντίστροφη διεργασία από το συμπαθητικό. Στις κρίσεις πανικού παρατηρείται μια υπερευαισθησία στην ενεργοποίηση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος.

Σε ψυχολογικό επίπεδο, οι κρίσεις πανικού μπορούν να κατανοηθούν ως εξής: Κάθε φορά που συμβαίνει μια κρίση πανικού, συνυπάρχουν τρεις εαυτοί: ο σωματικός εαυτός, ο οποίος φέρει τα σωματικά συμπτώματα (π.χ. ταχυκαρδία, αίσθημα πνιξίματος, ζάλη), ο φοβισμένος εαυτός, ο οποίος φέρει την ψυχολογική σκέψη με τον φόβο θανάτου και τον φόβο απουσίας ελέγχου του εαυτού (π.χ. θα πεθάνω, θα λιποθυμήσω, θα πάθω καρδιακή προσβολή), και ο κοινωνικός εαυτός, ο οποίος εστιάζει στην πιθανή αντίδραση του κοινωνικού περίγυρου για αυτό που μου συμβαίνει (π.χ. θα με σχολιάσουν, θα γίνω ρεζίλι, θα γελοιοποιηθώ). Πώς συνεργάζονται όμως αυτοί οι τρεις εαυτοί; Ο σωματικός εαυτός δίνει κάποια σωματικά συμπτώματα, τα οποία ο φοβισμένος εαυτός αντιλαμβάνεται ως απειλή. Η αίσθηση απειλής δημιουργεί ένα αίσθημα φόβου, το οποίο όμως συχνά καταπιέζεται από την έγνοια τού τι θα πει ο κόσμος, γεγονός που συχνά δυσχεραίνει την υποκειμενική βίωση των κρίσεων πανικού.

Κινδυνεύω όμως ποτέ πραγματικά από μια κρίση πανικού; Μια κρίση πανικού είναι εντελώς ακίνδυνη, και δεν υπάρχει περίπτωση να πεθάνει κανείς από αυτή. Στην πραγματικότητα, ποτέ η κρίση πανικού δεν είναι το πρόβλημα, αλλά ένα σύμπτωμα της μη αποτελεσματικής διαχείρισης του προβλήματος. Πρόκειται για εμπειρίες τις οποίες ο ψυχισμός μας δυσκολεύεται να επεξεργαστεί και να «χωρέσει», τις κρατά στο ασυνείδητο και, στη συνέχεια, αυτές μπορεί να εκφραστούν μέσα από τις κρίσεις πανικού, οι οποίες λειτουργούν σαν αγγελιοφόροι αυτών των εμπειριών. Οι κρίσεις πανικού συμβαίνουν όταν δεν μπορώ να συμπεριλάβω στον ψυχισμό μου μια συγκεκριμένη εμπειρία, η οποία φαντάζει απειλητική για τη συνοχή της εικόνας του εαυτού μου ή, αλλιώς, όταν μια εμπειρία απωθείται από το αντιληπτικό μου πεδίο ως απειλητική και βρίσκεται στα όρια της επίγνωσής μου.

Πώς οι κρίσεις πανικού επηρεάζουν τη ζωή του ανθρώπου; Ο φόβος της κρίσης πανικού συχνά μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα της ζωής του ανθρώπου δημιουργώντας συμπεριφορές αποφυγής, π.χ. μπορεί να σταματήσω να βγαίνω σε ένα συγκεκριμένο μαγαζί γιατί εκεί είχα πάθει την προηγούμενη φορά κρίση πανικού, οπότε θεωρώ ότι είναι πολύ πιθανό να ξαναπάθω. Ωστόσο, οι επαναλαμβανόμενες αποφυγές δημιουργούν μια ψευδαίσθηση ασφάλειας, αλλά στην πραγματικότητα δεν λύνουν το πρόβλημα, αντίθετα σε βάθος χρόνου έχουν την τάση να περιορίζουν την ποιότητα ζωής του ανθρώπου.

Διαχείριση-αντιμετώπιση

Σημαντική παράμετρος στην αντιμετώπιση των κρίσεων πανικού είναι να διερευνήσει κανείς την πραγματική απειλή. Να υπενθυμίσει στον εαυτό του πώς το σωματικό σύμπτωμα ποτέ δεν είναι η πραγματική απειλή (εφόσον έχει αποκλειστεί παθολογικά αυτό), και να στείλει ένα ακριβές αλλά και ξεκάθαρο μήνυμα σε καθέναν από τους τρεις εαυτούς, οι οποίοι συνεργάζονται στην εμφάνιση και βίωση των κρίσεων πανικού:

Μήνυμα προς τον σωματικό μου εαυτό

• Ο οργανισμός μου έχει τη δική του νοημοσύνη και μου στέλνει κάποια μηνύματα μέσα από τα σωματικά μου συμπτώματα. Ωστόσο, τα σωματικά συμπτώματα είναι φυσιολογικές αντιδράσεις του οργανισμού και δεν αποτελούν την πραγματική απειλή. Η πραγματική απειλή είναι το πώς εγώ μεταφράζω αυτά τα σωματικά συμπτώματα (π.χ. χτυπάει γρήγορα η καρδιά μου άρα θα λιποθυμήσω).

Μήνυμα προς τον φοβισμένο μου εαυτό: ενεργοποίηση ενστίκτου θανάτου

• Δεν πρόκειται να πάθω τίποτα. Τα σωματικά μου συμπτώματα είναι εντελώς άκακα. Είμαι ασφαλής.

Μήνυμα προς τον κοινωνικό μου εαυτό

• Αυτήν τη στιγμή, προτεραιότητα έχει να διαχειριστώ την κρίση μου όσο καλύτερα μπορώ. Δεν έχει σημασία τι θα πουν οι άλλοι, γιατί αυτό που συμβαίνει σε εμένα μπορεί να συμβεί σε οποιονδήποτε. Οι κρίσεις πανικού δεν με προσδιορίζουν ως άνθρωπο, αλλά έχει νόημα να καταλάβω το μήνυμα που θέλουν να μου μεταφέρουν.

Είναι σημαντικό κάθε άνθρωπος που βιώνει κρίσεις πανικού να αισθανθεί ότι ακούγεται, και ότι αυτό που νιώθει δεν είναι παράλογο. Παράλληλα, η κατανόηση της βιολογικής διεργασίας που υπάρχει πίσω από αυτές τις κρίσεις, όπως και της ψυχολογικής σκέψης, συχνά δίνει ένα αίσθημα ασφάλειας στον οργανισμό που φοβάται.

Γράφει,

Καραγιάννη Αναστασία-Χαρά

Ψυχολόγος - προσωποκεντρική ψυχοθεραπεύτρια

Share this post