Εικαστικές παρεμβάσεις στα ερειπωμένα Ξενία

Το μανιφέστο της Άννας Δημητρίου

Τα Ξενοδοχεία Ξενία (Xenia Hotels) ήταν μέρος ενός κρατικού προγράμματος, το οποίο στόχευε στην ανάπτυξη του τουρισμού σε όλη την Ελλάδα υπό την εποπτεία του ΕΟΤ. Το πρόγραμμα είχε τεθεί σε λειτουργία από το 1953 έως το 1974 με βάση την εφαρμογή του Σχεδίου Μάρσαλ, καθώς για την Ελλάδα ο τουρισμός αποτελεί μία από τις βασικές προτεραιότητες για την ανάκαμψη της οικονομίας της.

Το πρόγραμμα των κρατικών ξενοδοχείων Ξενία προαναγγέλλει μια σειρά ξενοδοχειακών εγκαταστάσεων και μαζί με τα έργα υποδομής και την αξιοποίηση των αρχαιολογικών χώρων μεταφέρουν την εικόνα της χώρας σε όλη την υφήλιο.

Περί τα τέλη της δεκαετίας του ’90 το κράτος αποδείχτηκε ανίκανο στον ρόλο του ξενοδόχου, οι απαιτήσεις στην τουριστική αγορά διαφοροποιήθηκαν και τα Ξενία πήραν τον δρόμο της μιζέριας και της εγκατάλειψης. Σήμερα η Εταιρεία Τουριστικής Ανάπτυξης (ΕΤΑ) μετρά 44 ξενοδοχειακές μονάδες τύπου Ξενία, από τις οποίες μόνο οι 11 είναι μισθωμένες και κάποιες άλλες έχουν εν μέρει ή εν συνόλω παραχωρηθεί.

Η ΕΤΑ προχώρησε εδώ και αρκετό καιρό στη μελέτη και την αξιολόγηση δύο βασικών σεναρίων αξιοποίησης και οριστικής λύσης: Το ένα προβλέπει ενιαία εκμίσθωση των Ξενία σε έναν ανάδοχο κατόπιν διαγωνισμού προκειμένου να εξασφαλιστεί και η δημιουργία ενιαίας και αναγνωρίσιμης ταυτότητας. Το δεύτερο σενάριο προβλέπει την εκμίσθωση κατά περίπτωση με μεμονωμένους διαγωνισμούς. Ο υπουργός Πολιτισμού διαπίστωσε πώς έχει η κατάσταση και έδωσε εντολή να αξιοποιηθεί αυτό το κομμάτι της κρατικής περιουσίας.

Επέλεξα να αντιμετωπίσω λοιπόν ως καλλιτέχνης και κορίτσι των απύθμενων ελληνικών καλοκαιριών αυτά τα κτήρια –με την τόσο μεγάλη συναισθηματική φόρτιση και το βάρος του χρόνου πάνω τους να τα ρημάζει– ως αρχιτεκτονικά αριστουργήματα και στοιχεία οργάνωσης και μορφοποίησης χώρου και όχι ως εμπόδια σε σχέδια ανάπτυξης.

Στο μανιφέστο της «Αναβιώνοντας την αθωότητα του ελληνικού καλοκαιριού» λέει: «Αποφάσισα να αφήσω χωρίς χρηματικό κόστος την τέχνη μου πάνω τους (σ.σ. στα ερειπωμένα Ξενία της Ελλάδας) να φθαρεί και να σαπίσει, όπως κάθε μορφή τέχνης άλλωστε, που αν δεν συντηρηθεί θα ρημάξει. Θέλω να τραβήξω έτσι την προσοχή κάποιων ανθρώπων, που ενώ έχουν τη γνώση και το χρήμα δεν κάνουν κάτι. Η περιφρόνηση αφανίζει αρχιτεκτονικά διαμάντια, μα και το ίδιο το αρχιτεκτονικό και ιστορικό παρελθόν της Ελλάδας».

Στη ζωή της λέει πως, παρότι υποδύεται την ψυχρή, είναι βαθιά ρομαντική. Η Άννα Δημητρίου, ένα κράμα συγκροτημένου επαγγελματία και καλλιτέχνη με επαναστατικές διαθέσεις, κάνει εικαστικές –θαυμάσιες, είναι η αλήθεια– παρεμβάσεις στα ερειπωμένα Ξενία του τόπου ως μια συμβολική κίνηση αγάπης στον πατέρα της και στις καλοκαιρινές τους διακοπές. Και αντί να διαμαρτύρεται στον βρόντο για έναν πολιτισμό που χάνεται, δίνει χρώμα και ελπίδα στα ρημαγμένα ξενοδοχεία που δημιουργήθηκαν υπό την εποπτεία του ΕΟΤ, αρχιτεκτονικά αριστουργήματα που ο κρατικός μηχανισμός παρά τις δηλώσεις έχει αφήσει στη μοιραία κατάρρευσή τους. 

Πώς φτιάχνετε τα έργα σας;

Στη ζωγραφική είμαι αυτοδίδακτη. Ζωγραφίζω όσο καλύτερα μπορώ, αλλά δεν νομίζω πως καταφέρνω και πολλά πράγματα. Έχω ασχοληθεί με το ψηφιακό κολάζ, έχω παρακολουθήσει σεμινάρια, έχω συμμετάσχει σε εκθέσεις. Οι παρεμβάσεις μου στα εγκαταλελειμμένα Ξενία της χώρας είναι κολάζ με μια συγκεκριμένη τεχνική και όχι ζωγραφική, όπως ίσως νομίζουν πολλοί βλέποντας τα έργα σε δημοσιευμένες φωτογραφίες. Μπορεί να ακουστεί λίγο μακάβριο, αλλά δεν είναι: Σιγά σιγά έχω δημιουργήσει μια βιβλιοθήκη από κεφάλια από τον 19ο αιώνα μέχρι τη δεκαετία του ’30. Από αυτή τη βιβλιοθήκη επιλέγω ανάλογα την περίπτωση ό,τι χρειάζομαι, το τυπώνω σε κόλλες Α4 ή και σε λίγο μεγαλύτερες διαστάσεις, κόβω το χαρτί περιμετρικά του κεφαλιού και το τοποθετώ στο σημείο που έχω επιλέξει να κάνω την εικαστική παρέμβασή μου. Το αντίστοιχο κάνω με ανθρώπινα χέρια. Ύστερα με μια συγκεκριμένη τεχνική αρχίζω να φτιάχνω το σώμα και να προσθέτω αντικείμενα, όπως καπέλα, στη φιγούρα, ενώ με το πινέλο συμπληρώνω λεπτομέρειες. Στην πραγματικότητα αυτή τη διαδικασία την εφαρμόζω ακριβώς επειδή δεν ξέρω να ζωγραφίζω καλά.

Ποια βαθύτερη εσωτερική ανάγκη σάς οδήγησε να επεμβαίνετε εικαστικά σε ερειπωμένα Ξενία;

Στην πραγματικότητα ξεκίνησα θέλοντας να επαναφέρω στο προσκήνιο τα υπέροχα καλοκαίρια που έχω περάσει με τον πατέρα μου και τη μητέρα μου σε διάφορους τόπους. Με τον πατέρα μου έχω πολύ ιδιαίτερη σχέση. Εδώ και χρόνια είναι άρρωστος. Έχω βάλει ένα μικρό συμβολικό στοίχημα με τον εαυτό μου: Αν μπορέσω να δώσω ζωή στα εγκαταλελειμμένα Ξενία του τόπου, που σαπίζουν και ρημάζουν, όπως ο πατέρας μου, μπορεί να δώσω πνοή και σ’ εκείνον.

Πιστεύετε πραγματικά ότι μπορεί να πιάσει κάτι τέτοιο;

Το πιστεύω. Άλλωστε έχω πολλά ακόμα Ξενία για να παρέμβω εικαστικά.

Κάνετε εικαστικές παρεμβάσεις σε διάφορα μέρη, ίσως κατά κύριο λόγο εγκαταλελειμμένα. Τα Ξενία πώς τα επιλέξατε ως τόπο καλλιτεχνικής διαμαρτυρίας;

Τα Ξενοδοχεία Ξενία (Xenia Hotels) ήταν μέρος ενός κρατικού προγράμματος, το οποίο στόχευε στην ανάπτυξη του τουρισμού σε όλη την Ελλάδα υπό την εποπτεία του ΕΟΤ. Το πρόγραμμα είχε τεθεί σε λειτουργία από το 1953 έως το 1974 με βάση την εφαρμογή του Σχεδίου Μάρσαλ. Πρόκειται για αρχιτεκτονικά αριστουργήματα, τα περισσότερα εκ των οποίων σαπίζουν και γκρεμίζονται.

Δεν ξέρω τι σκοπό έχει το κράτος σχετικά με την τύχη τους. Μπορεί ακόμα και να τα αφήσουν να καταρρεύσουν μέχρι του σημείου να επιβάλλεται το γκρέμισμά τους γιατί θα κινδυνεύουν οι περαστικοί.

Έχω στείλει σε όλες τις αρμόδιες υπηρεσίες, σε όλο τον Τύπο το μανιφέστο μου αφενός για να πάρω το επίσημο ok για τις παρεμβάσεις μου και αφετέρου για να ζητήσω από τους αρμόδιους σε περίπτωση αναστήλωσης και ανακαίνισής τους να μην καταστραφούν οι παρεμβάσεις μου, αλλά αντ’ αυτού να μπουν σε κατάλληλες προθήκες.

Ουδείς από τους αρμόδιους μου έχει δώσει σημασία. Προφανώς αυτό που κάνω δεν είναι απολύτως νόμιμο, αλλά δεν προσπαθώ να το κρύψω. Αντιθέτως βάζω την υπογραφή μου φαρδιά πλατιά και κάνω ό,τι περνά από το χέρι μου ώστε να δημοσιοποιηθούν οι παρεμβάσεις μου. Είναι αλήθεια ότι τα έργα μου έχουν αναγνωρισιμότητα.

Τι συναισθήματα σας δημιουργούνται όταν μπαίνετε σε ένα ερειπωμένο τόπο;

Το θέαμα πάντα μου προκαλεί βαθιά θλίψη... Δεν είμαι μόνη μου. Η βασική ομάδα είμαστε τέσσερις άνθρωποι. Προσωπικά, όταν αρχίζω τις παρεμβάσεις μου, δεν σκέφτομαι τίποτα. Δουλεύουμε όλοι μαζί και μετά πάμε για φαγητό και μπίρες.

Τι προσδοκάτε από αυτές τις παρεμβάσεις;

Ξέρω κι εγώ; Την αθανασία; Ίσως επειδή δεν έχω παιδιά, επιχειρώ να περάσω στην αθανασία με αυτό τον τρόπο.

Γιατί με τις φιγούρες σας επιδιώκετε ένα ταξίδι στο παρελθόν;

Νομίζω ότι οι παλιές εποχές ήταν καλύτερες από τη σημερινή. Σήμερα υπάρχουν πολύ περισσότεροι καιροσκόποι συγκεντρωμένοι. Έχουμε γίνει πάρα πολύ προσαρμοστικοί άνθρωποι και τεμπέληδες. Προτιμάμε, αντί να ξεστραβωθούμε και να δούμε τι χάνουμε αφήνοντας, για παράδειγμα, τα Ξενία στην εγκατάλειψη, να βγάζουμε τα μάτια μας.

 Όταν ολοκληρώσετε τις παρεμβάσεις σας στα Ξενία, πώς θα συνεχίσετε;

Αυτά τα ξενοδοχεία δεν είναι οι μόνοι τόποι όπου παρεμβαίνω. Έχω κάνει έργα στο εγκαταλελειμμένο εργοστάσιο στη Δραπετσώνα, σε πολλά σημεία της πόλης. Άλλωστε ξέρετε πόσα κτήρια από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 είναι παρατημένα στη μοίρα τους;

 Κυβέλη Χατζηζήση,

Δημοσιογράφος-«Στέντορας»

Share this post