Τι θα λέγατε αν μαθαίνατε πως 109 μαθητές στον μακρινό Νίγηρα της Αφρικής  κατάφεραν να γραφτούν φέτος στο σχολείο αποκλειστικά από τις δωρεές Ελλήνων πολιτών;

Τη Φραγκίσκα Μεγαλούδη, που είναι υπεύθυνη για όλο αυτό το εγχείρημα, αν τη γνωρίσεις μένεις απλώς με το στόμα ανοιχτό. Μητέρα, συγγραφέας, freelancer, διδάκτωρ, λέκτορας είναι κάποιες από τις ιδιότητές της. Ο κοινός παρoνομαστής σε όλα αυτά είναι ότι η Φραγκίσκα είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα προσωπικότητα και ακούγοντάς τη να μιλάει και να διηγείται ιστορίες από τα ταξίδια της, ταξιδεύεις και εσύ σε τόπους άγνωστους και αναθεωρείς πολλά από την κοσμοθεωρία σου.

H Φραγκίσκα Μεγαλούδη είναι διδάκτωρ Ιστορίας του Πολιτισμού στην Ecole des Hautes Etudes en Scienceς Sociales στο Παρίσι (PhD 2004), ενώ υπήρξε λέκτορας στο τμήμα Πολιτιστικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Δυτικής Αυστραλίας. Παράλληλα, έχει εργαστεί για διεθνείς οργανισμούς σε ανθρωπιστικές αποστολές στη ΝΑ Ασία, Ανατολική Αφρική και Μέση Ανατολή. Έχει εργαστεί στη Βόρεια Νιγηρία, όπου κάλυπτε τη διαμάχη της Μπόκο Χαράμ για λογαριασμό του IRIN West Africa και του Al Jazeera, ενώ έχει καλύψει δημοσιογραφικά φυσικές καταστροφές στις Φιλιππίνες, αναπτυξιακά θέματα από το Μπαγκλαντές, εμπόλεμες διαμάχες, καθώς και θέματα γενικού ενδιαφέροντος από το Λάος, Ταϊλάνδη, Μιανμάρ. Επίσης έχει ασχοληθεί με τη μεταναστευτική κρίση αλλά και τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα. Για περίπου δύο χρόνια (Ιούνιος 2012-Μάρτιος 2014) έζησε στην Πιονγκγιάνγκ (Βόρεια Κορέα), ενώ το 2016 κυκλοφόρησε το βιβλίο της «Στη χώρα των Κιμ:  Δύο χρόνια στη Βόρεια Κορέα».

Ο κόσμος άρχισε να διαβάζει τις ιστορίες της από το blog της «Ταξιδεύοντας», που γεννήθηκε λίγους μήνες αφότου μετακόμισε στην Ουγκάντα, και έγινε τεράστια επιτυχία με 50.000 επισκέψεις καθημερινά.

Η Φραγκίσκα μίλησε στην ομάδα του stentoras.gr για την ιστορία της, την αλλαγή στην καριέρα της, τα ταξίδια της, το ανθρωπιστικό της έργο, τη μητρότητα αλλά και για το πώς κατάφερε να στήσει όλο αυτό από το μηδέν.

Έχεις ένα εντυπωσιακό βιογραφικό το οποίο θα σου επέτρεπε να έχεις μια λαμπρή ακαδημαϊκή καριέρα. Τι είναι αυτό που σε ώθησε να διαλέξεις έναν διαφορετικό δρόμο;

Τελείωσα το πανεπιστήμιο στην Ελλάδα, έκανα δεύτερο πτυχίο, έκανα μεταπτυχιακό στη Γαλλία με υποτροφία από το Πανεπιστήμιο της Σορβόννης, έκανα διδακτορικό, έκανα μετά ένα μεταδιδακτορικό και στη συνέχεια είχα δύο προτάσεις για δουλειά. Η μία ήταν στο Βέλγιο και η άλλη στη Γαλλία. Δέχτηκα τη θέση στο Βέλγιο, όπου ήμουν στο Καθολικό Πανεπιστήμιο του Leuven, απ’ όπου έφυγα στη συνέχεια γιατί προέκυψε η θέση στο Πανεπιστήμιο της Δυτικής Αυστραλίας. Περιμένοντας να ξεκινήσει η ακαδημαϊκή χρονιά στην Αυστραλία, έκανα μια αποστολή ως head of mission με τους Γιατρούς του Κόσμου στην Ιορδανία. Καλύπταμε Ιορδανία, Ιράκ, Συρία και έκατσα περίπου 9 μήνες περιμένοντας να αρχίσει το έτος στην Αυστραλία. Τα πήρα δηλαδή σερί και έφτασα πολύ γρήγορα και νέα σε ηλικία να διδάξω στο πανεπιστήμιο.  Αργότερα γύρισα στην Ελλάδα και το 2009, που γεννήθηκε ο γιος μου, πήρα ένα διάλειμμα. Απλώς συνειδητοποίησα τώρα που ξαναβρέθηκα στο Τσαντ ότι η ζωή τελικά κάνει κύκλους, γιατί την εποχή που έφυγα από την Αυστραλία με είχαν πάρει σε ένα πρόγραμμα στο Τσαντ στο οποίο τότε δεν πήγα.

Μετάνιωσες ποτέ γι’ αυτή την επιλογή σου;

Μου άρεσε πάρα πολύ η διδασκαλία και μου ταίριαζε πολύ αυτό που είχα στη Δυτική Αυστραλία, με έπιασε όμως μια νοσταλγία και αποφάσισα τότε ότι θέλω να επιστρέψω στον χώρο των ανθρωπιστικών οργανώσεων. Παρ’ όλ’ αυτά μου λείπει λίγο η καριέρα στο πανεπιστήμιο και κάποιες φορές στενοχωριέμαι λίγο που δεν τη συνέχισα. Μου άρεσε η επαφή με τους φοιτητές, ήταν ωραία όλα αυτά.

Έχεις εργαστεί στο παρελθόν στη Βόρεια Νιγηρία όπου κάλυπτες τη διαμάχη της Μπόκο Χαράμ. Πώς θα περιέγραφες αυτή την εμπειρία; Αισθάνθηκες ποτέ φόβο;

Ναι, κάλυπτα τη διαμάχη. Ήταν δύσκολη εμπειρία, έπαθα τυφοειδή, έπαθα ελονοσία πρώτη φορά, έπαθα ψώρα. Ήμουν έξι μήνες άρρωστη στη Νιγηρία. Θυμάμαι ένα περιστατικό που είχαμε φύγει από την Αμπούζα με το αυτοκίνητο οδικώς και θέλαμε να πάμε στη Γιόλα. Στον δρόμο γινόταν χαμός και ξαφνικά πέσαμε σε μπλόκο της Μπόκο Χαράμ. Δεν φτάσαμε το μπλόκο, γιατί αλλιώς δεν θα ήμουν εδώ για να σου μιλήσω αυτή τη στιγμή, αλλά όπως πηγαίναμε θυμάμαι έντονα πως υπήρχε μια περίεργη ατμόσφαιρα που δεν μπορώ να εξηγήσω. Σε κάποια φάση, όταν ήμασταν στον δρόμο, είδα ένα μηχανάκι να έρχεται προς το μέρος μας –τα μέλη της Μπόκο Χαράμ έκαναν επιθέσεις με μηχανάκι– και μας σταμάτησε. Εμφανίστηκαν και άλλοι και άρχισαν να μας φωνάζουν και να χτυπάνε το αυτοκίνητο. Μας είπαν ότι υπήρχε μπλόκο παρακάτω και γυρίσαμε πίσω, μείναμε σε άλλη πόλη. Πολλά τέτοια σκηνικά. Μετά από αυτό πήγαμε με τον Στυλιανό Παπαρδέλα στην Ιορδανία, στο Zaatari, το μεγαλύτερο προσφυγικό camp της Μέσης Ανατολής τότε, για να γυρίσουμε το web documentary Eternal (in Jordan) για την ΕΡΤ. Πήγαμε και στα σύνορα Συρίας-Ιορδανίας στο No Man’s Zone αλλά δεν μας άφησαν να περάσουμε.

Μετά το ντοκιμαντέρ αυτό γύρισα στην Ελλάδα τον Γενάρη του ’16 και Μάιο ξεκίνησα να δουλεύω στη Διεθνή Επιτροπή Ερυθρού Σταυρού, που είχαν ανοίξει τότε μόλις γραφείο στην Ελλάδα για το μεταναστευτικό. Εκεί ήμουν υπεύθυνη για όλο το communication department της ICRC στην Ελλάδα. Εγώ το έφτιαξα. Έκατσα πέντε χρόνια εκεί, είχα γυρίσει όλα τα camps, όλο το μεταναστευτικό, όλες τις φυλακές, μέχρι το 2021 και μετά άλλαξα θέση, συνέχισα με τη Διεθνή Επιτροπή Ερυθρού Σταυρού και τον Φινλανδικό Ερυθρό Σταυρό ως Regional Communication Expert στο Αμπιτζάν και κάλυπτα το Μάλι, τον Νίγηρα, την Μπουρκίνα, την Ακτή του Ελεφαντοστού, οπότε ταξίδευα σε όλη την περιοχή. Ήμουν εκεί μέχρι πρόσφατα που άλλαξα δουλειά και αυτή τη στιγμή είμαι στο Τσαντ. Τώρα έχω αλλάξει δουλειά και είμαι με έναν άλλο διεθνή οργανισμό.

Πώς είναι η κατάσταση εκεί; Μπορείς να μας περιγράψεις την καθημερινότητα εκεί;

Nα πω ότι τώρα ότι έχουμε μια δύσκολη περίοδο γιατί έχουμε πλημμύρες. Υπάρχει ένα μεγάλο θέμα με την κλιματική αλλαγή και προκαλεί κύκλους ξηρασίας και κύκλους πλημμυρών. Πέρσι είχε ξηρασία, φέτος είχαμε πάρα πολλές πλημμύρες. Φούσκωσαν τα νερά των ποταμών και επλήγησαν πολλές συνοικίες. Έχει μια ταλαιπωρία η κατάσταση για τον κόσμο και είχα την ατυχία να πάθω και Covid εν μέσω των πλημμυρών, λόγω του ότι η χώρα δεν έχει υποδομές, είναι δύσκολη χώρα.

Εκτός από συγγραφέας, δημοσιογράφος, ακτιβίστρια, freelancer, διδάκτωρ, λέκτορας, είσαι και μητέρα μονογονεϊκής οικογένειας. Ποιες είναι οι προκλήσεις που συνάντησες και συναντάς όλα αυτά τα χρόνια ως γυναίκα και μητέρα για να καταφέρεις να κατακτήσεις όλα αυτά σε ένα «ξένο» περιβάλλον;

Οι δυσκολίες έχουν να κάνουν πιο πολύ όταν έχεις το παιδί με το να επανέλθεις στον χώρο της δουλειάς. Υπήρχαν άπειρες δουλειές στις οποίες έλεγα όχι συνειδητά. Από ένα σημείο και μετά πρέπει να κάνεις κάποια επιλογή. Εμένα η επιλογή μου ήταν ότι ήθελα να μεγαλώσω εγώ το παιδί μου και να το έχω μαζί μου, κι έτσι διάλεγα δουλειές με αυτή την προϋπόθεση, έλεγα πολλά όχι, πήγαινα σε δουλειές όπου δεν πληρωνόμουν καλά και πολλά άλλα. Πώς τα φέρνει όμως καμιά φορά η ζωή… θυμάμαι, όταν δούλευα στη Διεθνή Επιτροπή Ερυθρού Σταυρού στην Αθήνα, με είχαν καλέσει για να με στείλουν στον Νίγηρα, έχει σημασία η χώρα. Και τότε δεν είχα πού να αφήσω το παιδί, δεν γινόταν και είπα όχι. Είπα όχι με βαριά καρδιά, γιατί ήθελα να πάω. Αυτό έγινε το 2017 και στην πορεία το ξεπέρασα. Και όμως το έφερε η ζωή το 2021, όταν πήρα τη θέση στο Αμπιτζάν, η χώρα που κάλυπτα να είναι ο Νίγηρας. Και όχι μόνο αυτό,  ήταν η χώρα από το πρόγραμμα που δούλευα, που είχε τη μεγαλύτερη επιτυχία. Εγώ έφυγα από τον Νίγηρα κλαίγοντας από χαρά γιατί δεν ήθελα να φύγω από την τόσο καλή δουλειά που είχαμε κάνει. Αυτό που νόμιζα τότε, ότι είχε έρθει το τέλος του κόσμου και ότι έχασα την ευκαιρία, ήρθε τελικά πέντε χρόνια μετά.

Τότε οι συνθήκες δεν ήταν ώριμες γι’ αυτό το πράγμα. Τζάμπα έκλαιγα. Ωρίμασαν μετά και ωρίμασα κι εγώ. Αν είναι κάτι να γίνει, θα γίνει. Οπότε ναι, αρνήθηκα πολλές δουλειές, δυσκολεύτηκα πάρα πολύ αλλά από ένα σημείο και μετά πρέπει να κάνεις μια επιλογή, τι μετράει περισσότερο και πάντα για μένα μετρούσε περισσότερο το παιδί μου. Και τώρα που δεν τον έχω μαζί για πρώτη φορά, έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο το ότι μου ζήτησε μόνος του να γυρίσει στην Ελλάδα. Όλα είναι θέμα επιλογών και δεν θεωρώ σε καμία περίπτωση ότι η επιλογή μου να κάνω παιδί μου στέρησε επαγγελματικές ευκαιρίες. Ίσα ίσα που μου έδωσε κίνητρο για να κάνω και κάποια άλλα πράγματα, να είμαι και πιο καλός άνθρωπος, να είμαι πιο ήρεμη και να σκέφτομαι περισσότερο τους άλλους.

Πριν 5 μήνες ξεκίνησες μια πρωτοβουλία με τη φιλοδοξία να βοηθηθούν 3-4 παιδιά του ορφανοτροφείου Saga στη Νιαμέι, πρωτεύουσα του Νίγηρα, η οποία κατέληξε να εξασφαλίσει το δικαίωμα στη μόρφωση για 100 περίπου παιδιά. Μπορείς να μας πεις δυο λόγια για αυτή την πρωτοβουλία;

Μάιο το ξεκίνησα, ήμουν ακόμα στον Νίγηρα, στα πλαίσια της δουλειάς μου τότε στη Διεθνή Επιτροπή, γιατί ήταν μια από τις χώρες που κάλυπτα. Αυτό ξεκίνησε από το τίποτα. Κάποιο από τα παιδιά που γνώρισα απ’ τους εκπαιδευομένους μου που γίναμε φίλοι, μου είχανε πει ότι πηγαίνουν σε ένα ορφανοτροφείο και ζήτησα μια μέρα να πάω μαζί τους. Εκεί ρώτησα τον διευθυντή τι ανάγκες έχουν και μου απάντησε ότι πολλά παιδιά αδυνατούν να πληρώσουν τα έξοδά τους για το σχολείο. Εκείνη την ώρα αποφάσισα αυθόρμητα να κάνω ένα κάλεσμα στο Facebook, κοινοποιώντας αυτή την ανάγκη σε όσους με γνωρίζουν. Βρεθήκαμε έτσι 1.000 άτομα και ανοίξαμε ένα γκρουπ και όλο αυτό το πράγμα μας ξεπέρασε. Εμείς σταματήσαμε στα 109 παιδιά, γιατί μετά ξεκίνησε και η σχολική χρονιά. Σταματήσαμε να δεχόμαστε χρήματα, γιατί στον Νίγηρα δεν μπορούν να γραφτούν τα παιδιά στο σχολείο στη μέση της χρονιάς. Γιατί εμείς δεν θέλουμε να πάρουμε τα χρήματα των ανθρώπων, θέλουμε να γράψουμε τα παιδιά στο σχολείο. Το κόστος φοίτησης για έναν χρόνο για το νηπιαγωγείο είναι 30.000 φράγκα CFA, δηλαδή περίπου 45 ευρώ, και 45.000 φράγκα CFA, δηλαδή περίπου 68 ευρώ, για το δημοτικό.

Έχουμε δύο ορφανοτροφεία. Τα 84 παιδιά είναι από το Saga και τα άλλα 29 είναι από το άλλο ορφανοτροφείο, που είναι πολύ πιο φτωχό από το Saga και γιατί ο ίδιος ο διευθυντής του Saga που το τρέχει όλο αυτό και είναι η ψυχή του προγράμματος πρότεινε να το μοιράσουμε και στα άλλα ορφανοτροφεία για να μην επωφεληθούν μόνο τα παιδιά από το δικό του.

Υπάρχει μια προσωπική σχέση με τον καθέναν που θα αναλάβει ένα παιδί, γιατί ξέρουν το όνομα του παιδιού και τη φωτογραφία του και μπορούν να κάνουν βιντεοκλήσεις, μέσω του διευθυντή πάντα, και να μιλήσουν με το παιδί. Τα παιδιά αυτά δεν είναι για υιοθεσία, γιατί υπήρξε κόσμος που ρώτησε για αυτό. Στον Νίγηρα όταν πεθάνει ο πατέρας τα παιδιά θεωρούνται ορφανά, παρόλο που η μητέρα τους ζει. Δηλαδή τα παιδιά αυτά έχουν μητέρα. Είναι πολύ συγκινητικό όλο αυτό που έχει συμβεί, γιατί εν τω μεταξύ χτίσανε κι ένα σχολείο αποκλειστικά από τις δωρεές των ανθρώπων, στο οποίο τοποθέτησαν μια ελληνική σημαία και μια τιμητική πλάκα για τους Έλληνες πολίτες.

Εσύ πώς αισθάνεσαι γι΄αυτό; Γιατί ουσιαστικά εσύ το ξεκίνησες.

Χαίρομαι πάρα πολύ για τα παιδιά, γιατί γι’ αυτά δεν υπήρχε η δυνατότητα να πάνε στο σχολείο. Ειδικά στο δεύτερο ορφανοτροφείο ήταν κάποια κορίτσια… πραγματικά μια απελπιστική η κατάσταση. Χαίρομαι πάρα πολύ. Δεν έχω λόγια να πω πόσο. Και χαίρομαι πάρα πολύ που κινητοποιήθηκε τόσο πολύ ο κόσμος, που εμπιστεύτηκε τόσο πολύ αυτή τη διαδικασία. Το επόμενο βήμα είναι ότι αναλάβαμε τώρα 700 κιλά σχολικά είδη που θέλουμε να στείλουμε στον Νίγηρα. Τα χρήματα μαζεύτηκαν και η αποστολή θα γίνει αυτή την εβδομάδα.

Μια άλλη σκέψη που κάνουμε είναι να μεριμνήσουμε τώρα για τα παιδιά που είναι μεγαλύτερα, από 16 χρονών και πάνω. Να βάλει ο καθένας μας από ένα ποσό και να εξασφαλίσουμε τη φοίτηση σε μια τεχνική σχολή για κάθε παιδί, να μάθουν μια τέχνη, να γίνουν μαραγκοί, ηλεκτρολόγοι, να μάθουν ραπτική και άλλα.

Με ποιο τρόπο μπορεί κάποιος να βοηθήσει εάν το θέλει από εδώ και στο εξής;

Μπορεί να βοηθήσει στέλνοντας χρήματα για τη διατροφή των παιδιών στο ορφανοτροφείο, ή αργότερα, αν θέλει κάποιος, όταν ξεκινήσουμε να μεριμνούμε για τις τεχνικές σχολές των παιδιών. Αν υπάρχει κάποιος που θέλει να συνδράμει σε αυτό, κάθε βοήθεια είναι καλοδεχούμενη. Όλο αυτό έγινε από ανθρώπους, από απλούς ανθρώπους, δεν υπάρχουν μεσολαβητές.

Τι συμβουλή θα έδινες σε κάποιον που απελπίζεται και δυσκολεύεται να βρει το κίνητρο για να βρει δουλειά;

Υπάρχει πολλή γκρίνια, και είναι λογικό γιατί είναι πολύ δύσκολη η κατάσταση αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα. Σε αυτό παίζουν ρόλο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που είναι λες και ζούμε μέσα σε ένα ζόφο. Γενικά υπάρχει ένας ζόφος παγκοσμίως. Έχω φτάσει σε σημείο εγώ εδώ που είμαι και βλέπω τους ανθρώπους και σκέφτομαι καμιά φορά ότι δεν ζουν, επιβιώνουν. Και επιβιώνουν μέχρι το βράδυ, γιατί την επόμενη μέρα δεν ξέρουν τι θα τους τύχει. Μόλις πάνε να σηκώσουν κεφάλι, τυχαίνει μια πλημμύρα, ένας εμφύλιος και τα κεφάλια μέσα. Έτσι είναι η ζωή. Όμως συνεχίζεις. Δεν μπορείς να κάνεις πίσω. Καταλαβαίνω τη δυσκολία και τη μαυρίλα, όλοι την έχουμε, απλώς πρέπει να αποδεχτούμε ότι δεν υπάρχει τίποτα δεδομένο, ότι, ό,τι και να κάνουμε, είναι δύσκολο να ζητά κανείς την ασφάλεια την εργασιακή. Δεν είναι πλέον όπως παλιά, τα δεδομένα αλλάζουν συνέχεια. Χρειάζεται σίγουρα ευελιξία και θέλει και λίγο όραμα. Λίγη πίστη ότι τα πράγματα ίσως είναι διαφορετικά από αυτό που πιστεύουμε ότι είναι, σε ένα ρεαλιστικό πλαίσιο πάντα.

Συνέντευξη-επιμέλεια:Εύη Δεργιαδέ

Share this post