Η θετική επίδραση που έχει η ενασχόληση με τις τέχνες στην υγεία, στην ευτυχία και στη γενικότερη ευεξία του ανθρώπου είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός.

Μετά την παύση των πολιτιστικών δράσεων για δύο χρόνια σχεδόν λόγω πανδημίας, όλοι λίγο πολύ βιώσαμε τις επιπτώσεις της απουσίας τέχνης στη ζωή μας και το πόσο σημαντικό ρόλο παίζει στην ψυχική και σωματική μας υγεία.

Η ιδρυτική ομάδα της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης Eyes of Light έχει αναγνωρίσει από νωρίς τον ρόλο των τεχνών στη διατήρηση της υγείας και έχει βάλει στόχο να δημιουργήσει μια κοινωνία στην οποία όλοι οι άνθρωποι με σοβαρές ασθένειες αντλούν δύναμη και χαρά μέσα από την τέχνη.

Ενθαρρύνει ανθρώπους με σοβαρές νόσους, όπως ο καρκίνος, να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις τους με πιο θετική ματιά, μέσα από τη θεραπευτική ενέργεια της καλλιτεχνικής δημιουργίας.

Η ομάδα του stentoras.gr μίλησε με τη Δήμητρα Ερμείδου, ιδρύτρια και υπεύθυνη προγραμμάτων της οργάνωσης Eyes of Light, για τον στόχο και το όραμα του οργανισμού, την ευεργετική επίδραση της θεραπευτικής φωτογραφίας στην ψυχοσύνθεση του ασθενούς και το πόσο σημαντικό ρόλο παίζει η τέχνη στην υγεία.

Μπορείτε να μας πείτε λίγα λόγια για τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό Eyes of Light; Ποιος είναι ο στόχος του οργανισμού;

Η μη κερδοσκοπική οργάνωση Eyes of Light - Φορέας Τέχνης στην Υγεία ιδρύθηκε το 2019 στην Αθήνα, με αποστολή την αξιοποίηση της τέχνης για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ογκολογικών ασθενών. Οι ωφελούμενοί της είναι ενήλικα άτομα με καρκίνο και οι οικογένειές τους στην Αθήνα και σε όλη την Ελλάδα και συνεργάζεται με φορείς στήριξης ασθενών από την Ελλάδα και το εξωτερικό.

Το Eyes of Light δημιουργήθηκε για να συμβάλλει σε μια πιο ανθρώπινη αντιμετώπιση της ασθένειας, μέσα από το καινοτόμο πεδίο της Τέχνης στην Υγεία (Arts in Health). Τα ποσοστά επιβίωσης από καρκίνο τις τελευταίες δεκαετίες αυξήθηκαν, αναδεικνύοντας την ανάγκη εξασφάλισης του ευ ζην του ασθενούς. Ωστόσο, οι πρακτικές που εστιάζουν στην ψυχοκοινωνική διάσταση της ασθένειας, πέρα από τη βιολογική, είναι ακόμα ελλιπείς στην ελληνική πραγματικότητα.

Οι δράσεις του φορέα σχεδιάζονται με βάση τις διεθνείς μελέτες που αποδεικνύουν τον θετικό αντίκτυπο της τέχνης στους ογκολογικούς ασθενείς. Στοχεύουν στην κάλυψη αναγκών ψυχολογικής υποστήριξης (ενίσχυση αυτοεκτίμησης, διαχείριση συναισθημάτων, μείωση άγχους και κατάθλιψης) και κοινωνικής υποστήριξης (μείωση απομόνωσης και στιγματισμού, βελτίωση κοινωνικής λειτουργικότητας).

Συγκεκριμένα, υλοποιούνται: α) διεθνώς αναγνωρισμένα εργαστήρια θεραπευτικής φωτογραφίας, β) συμμετοχικά εικαστικά έργα και εργαστήρια που συνδέουν ασθενείς και καλλιτέχνες, γ) επισκέψεις σε εκθέσεις, ξεναγήσεις σε μουσεία και δραστηριότητες επαφής με την τέχνη, δ) εκθέσεις και καμπάνιες για ευαισθητοποίηση και κοινωνική σύνδεση και ε) ερευνητικό έργο «Τέχνη στην Υγεία» με επιχορήγηση του ΥΠΠΟΑ. Στον μελλοντικό σχεδιασμό συμπεριλαμβάνονται επίσης προγράμματα τέχνης σε χώρους περίθαλψης.

Τι είναι η Θεραπευτική Φωτογραφία και ποιος είναι ο στόχος της;

Η Θεραπευτική Φωτογραφία είναι μια πολύπλευρη δημιουργική πρακτική που χρησιμοποιεί τις εγγενείς θεραπευτικές ιδιότητες της φωτογραφίας ως εργαλείο για την ενίσχυση της ψυχικής υγείας και ευεξίας. Μπορεί να περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα εικαστικών και συμμετοχικών δραστηριοτήτων με βάση τη φωτογραφία, όπως: λήψη φωτογραφιών, παρατήρηση και επεξεργασία τους, παρουσίασή τους σε άλλους και συζήτηση για αυτές, φωτογράφιση με άλλους, παιχνίδι, κολάζ, εικαστική χειρονομία κ.λπ. Οι δραστηριότητες αυτές διεξάγονται συνήθως σε ομαδικό πλαίσιο από ειδικό συντονιστή, με συγκεκριμένο πρόγραμμα και στόχους. Σε αντίθεση με τη χρήση φωτογραφιών ως μέρους ψυχοθεραπευτικής σχέσης (Phototherapy), η Θεραπευτική Φωτογραφία (Therapeutic Photography) δεν απαιτεί τη συμβολή ενός επαγγελματία ψυχικής υγείας.

Η εφαρμογή της βοηθά τους ωφελούμενους να εκφράσουν δημιουργικά τον ψυχισμό τους, και η θεραπευτική της δύναμη μπορεί να επιφέρει θετική αλλαγή στις σκέψεις, στα συναισθήματα, ακόμα και στον τρόπο ζωής τους. Ορισμένα από τα οφέλη που έχουν παρατηρηθεί είναι:

• Διευκολύνει την εξερεύνηση του εαυτού και της ταυτότητας, αυξάνοντας την αυτογνωσία.
• Παρέχει ένα δημιουργικό διάλειμμα και ανακούφιση από δυσάρεστα συναισθήματα.
• Ενεργοποιεί τη φαντασία και διευκολύνει την αυτοέκφραση.
• Συμβάλλει στην ενίσχυση της αυτοπεποίθησης και αυτοεκτίμησης.
• Κινητοποιεί κατά της κοινωνικής απομόνωσης και προσφέρει ευκαιρίες για εξωστρέφεια και επικοινωνία.

Το Eyes of Light έχει διοργανώσει και υλοποιήσει από το 2019 περισσότερες από́ 320 ώρες εργαστηρίων θεραπευτικής φωτογραφίας, με 190 άμεσα ωφελούμενους καρκινοπαθείς και 280 έμμεσα ωφελούμενους από τις οικογένειες των ασθενών. Ο οργανισμός συμπεριλαμβάνεται στον παγκόσμιο χάρτη του Phototherapy Centre του Καναδά και έχει βραβευτεί ως Best Therapeutic Photography Workshop Provider από τα Private Healthcare Awards 2021 της Global Health & Pharma στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Επιδρά η τέχνη στην υγεία;

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) ορίζει την υγεία ως μια κατάσταση στην οποία όχι απλώς απουσιάζει η ασθένεια ή η αναπηρία αλλά υπάρχει πλήρης σωματική, ψυχική και κοινωνική ευημερία. Η συγκεντρωτική μελέτη της Ευρωπαϊκής Περιφέρειας του ΠΟΥ το 2019, αποτελεί ένα ορόσημο για την έρευνα του αντίκτυπου της τέχνης στην υγεία, συμπίπτοντας με μια χρονική στιγμή στην οποία πολλά κράτη υιοθέτησαν πρακτικές και προγράμματα τέχνης στην υγεία σε θεσμικό επίπεδο. Τα ευρήματα της έρευνας (περισσότερες από 3.000 μελέτες με ποικιλία μεθοδολογιών) έδειξαν ότι οι τέχνες μπορούν να επηρεάσουν τόσο την ψυχική όσο και τη σωματική υγεία.

Το 2021-2022 το Eyes of Light εκπόνησε επίσης την έρευνα «Τέχνη στην Υγεία: Σύγχρονη εικαστική δημιουργία με κοινωνικό προσανατολισμό και συμμετοχικές καλλιτεχνικές πρακτικές προς όφελος των ασθενών», με επιχορήγηση από το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού. Στα πλαίσια αυτής παράχθηκαν δύο πιλοτικές δράσεις που μελετήθηκαν με ποιοτικές μεθόδους αξιολόγησης, επιβεβαιώνοντας την αρχική μας υπόθεση σχετικά με τις ευεργετικές ιδιότητες της συμμετοχής σε καλλιτεχνικές δημιουργικές δράσεις που απευθύνονται σε καρκινοπαθείς. Στο προσεχές διάστημα τα αποτελέσματα της έρευνας θα γίνουν διαθέσιμα στην ιστοσελίδα του φορέα για όσους ενδιαφέρονται να μάθουν περισσότερα.

Αξίζει να σημειωθεί πως το πεδίο τέχνη στην υγεία (arts in health) διαφέρει από τη θεραπεία μέσω τέχνης (art therapy), η οποία ασκείται από εξειδικευμένους θεραπευτές, χρησιμοποιεί την τέχνη για διαγνωστικούς ή θεραπευτικούς σκοπούς και συχνά εστιάζει σε διακριτά κλινικά αποτελέσματα ως προς την ψυχική κατάσταση μεμονωμένων ασθενών. Τα προγράμματα Τέχνης στην Υγεία στοχεύουν στο να βελτιώσουν τη γενικότερη ευεξία των ασθενών και να συνδράμουν στην αρμονική τους αλληλεπίδραση με τις διάφορες ομάδες που εμπλέκονται στη θεραπεία, όπως το υγειονομικό προσωπικό, τους φροντιστές, τους χώρους περίθαλψης κ.λπ. Ακόμα, ασκούνται από επαγγελματίες καλλιτέχνες (όχι θεραπευτές) σε συνεργασία με επαγγελματίες υγείας και δεν διεκδικούν επίσημα διαπιστευτήρια διάγνωσης ή θεραπείας, αλλά προσβλέπουν στην ευημερία του ασθενούς και της κοινότητας που τον περικλείει, καθώς και στην αναβάθμιση του περιβάλλοντος χώρου. Τέλος, έχουν συνήθως συλλογικό χαρακτήρα και δυνατότητες εξωστρέφειας με απώτερο στόχο την ευαισθητοποίηση του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου σχετικά με την υγεία.

Τα τελευταία χρόνια με την πανδημία του Covid-19 στερηθήκαμε πολλές καλλιτεχνικές δράσεις λόγω των μέτρων πρόληψης. Πιστεύετε ότι αυτό το γεγονός είχε αντίκτυπο στην ψυχική και σωματική υγεία;

Δυστυχώς μια πληθώρα ερευνών έχει ήδη καταγράψει τον αρνητικό αντίκτυπο που είχε η πανδημία λόγω των συνθηκών εγκλεισμού και κοινωνικής απομόνωσης στην ψυχική και σωματική υγεία των ανθρώπων. Ένας από τους επιβαρυντικούς παράγοντες που συνέβαλε σε αυτό ήταν και η έλλειψη ευκαιριών για επαφή με τον πολιτισμό. Συγκεκριμένα, το πόσο κόστισε στους ανθρώπους να μην μπορούν να παρακολουθήσουν μια συναυλία, ένα θέατρο, να επισκεφτούν ένα μουσείο ή να συμμετάσχουν σε ένα καλλιτεχνικό εργαστήριο είναι κάτι που το διαπιστώνουμε και άτυπα μέσα από τις συζητήσεις με την κοινότητά μας, αλλά το διαβάζουμε, επίσης, και σε επίσημες έρευνες. Το πεδίο του πολιτισμού είναι συνυφασμένο με την ευκαιρία για κοινωνική επαφή, αναψυχή, επικοινωνία και έκφραση, οπότε αναμφίβολα και αυτό έπαιξε τον ρόλο του.

Καθόλου τυχαία, με το που άνοιξαν τα μουσεία, εγκαινιάσαμε το Πρόγραμμα Επαφής με την Τέχνη, κατά το οποίο επισκεπτόμαστε μουσεία και εκθέσεις με φίλους της κοινότητας μας ως μια ευκαιρία να επανασυνδεθούμε με το πολιτιστικό γίγνεσθαι, αλλά και για να επωφεληθούμε από τη βασική ανθρώπινη επαφή.

Μπορείτε να μοιραστείτε μαζί μας μια εικόνα από τις δράσεις σας που σας γέμισε ελπίδα για το μέλλον;

Τα τελευταία δύο χρόνια οι δράσεις μας πραγματοποιούνταν διαδικτυακά για την ασφάλεια των συμμετεχόντων. Παρ’ όλη την έλλειψη φυσικής επαφής, μοιραστήκαμε πολλές δυνατές στιγμές μέσα από τα ψηφιακά εργαστήρια, που μας έφεραν μάλιστα κοντά σε ασθενείς από όλη την Ελλάδα. Ιδιαίτερα συγκινητικές ήταν οι συναντήσεις ολοκλήρωσης των εργαστηρίων, με τους συμμετέχοντες να εκφράζουν την ευγνωμοσύνη τους, να μιλούν για τη μεταμορφωτική εμπειρία τους μέσα σε αυτά και να εκφράζουν ευχές για την ομάδα, με την οποία αποκτούν ισχυρούς δεσμούς φιλίας. Κάποιες από τις υπέροχες μαρτυρίες τους είναι αναρτημένες εδώ. Η δυνατότητα να επιβεβαιώνουμε κι εμείς εμπράκτως τα θετικά οφέλη της δράσης μας είναι ανεκτίμητη και μας δίνει πάντα δύναμη για να συνεχίζουμε!

Πώς μπορεί κάποιος να συμμετάσχει στις δράσεις σας;

Στο Πρόγραμμα Εργαστηρίων Θεραπευτικής Φωτογραφίας μπορούν να συμμετέχουν άτομα με εμπειρία καρκίνου (είτε τώρα είτε στο παρελθόν). Τα εργαστήρια πραγματοποιούνται είτε διά ζώσης στην Αθήνα είτε διαδικτυακά για άτομα από όλη την Ελλάδα. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να συμπληρώσουν τη φόρμα εδώ για να δηλώσουν διαθεσιμότητα και θα επικοινωνήσουμε μαζί τους για περισσότερες πληροφορίες.

Όποιος το επιθυμεί μπορεί να εγγραφεί στο newsletter μας και να ακολουθεί τη σελίδα μας στο Facebook και στο Instagram, καθώς από εκεί μπορεί να μαθαίνει για τα επερχόμενα εργαστήρια αλλά και τις Συμμετοχικές Δράσεις με Καλλιτέχνες, που ανακοινώνονται κατά περιόδους. Επιπλέον, θα χαρούμε, για όποιον ενδιαφέρεται, να γίνει μέλος της ομάδας Φίλοι του Eyes of Light στο Facebook!

Μπορείτε να μοιραστείτε μαζί μας το αγαπημένο σας μότο ζωής;

Το όραμα του οργανισμού! Εργαζόμαστε για μια κοινωνία στην οποία όλοι οι άνθρωποι με σοβαρές ασθένειες αντλούν δύναμη και χαρά μέσα από την τέχνη.

Συνέντευξη - Επιμέλεια: Εύη Δεργιαδέ

Share this post