Διανύοντας την περίοδο που η πανδημία της Covid-19 δείχνει να επηρεάζει ακόμη τις ανθρώπινες σχέσεις και να φέρνει στην επιφάνεια κακοποιητικές συμπεριφορές, όλοι μας έχουμε ανάγκη από υποστηρικτικές φωνές, που θερμαίνουν την καρδιά μας και δυναμώνουν την ψυχή μας.
Μιλώντας με την ψυχολόγο-παιδοψυχολόγο και συγγραφέα κα Αλεξάνδρα Καππάτου, αντιλαμβάνεται κανείς πως ο ειλικρινής και εμπεριστατωμένος λόγος της σε ηρεμεί και σε καθησυχάζει. Σε ακούει με προσοχή, σε καθοδηγεί στο να ανακαλύψεις τις επιλογές σου, εμπλουτίζει τον τρόπο σκέψης σου με οπτικές που θεωρούσες ανύπαρκτες και σε στηρίζει στο να βρεις την εσωτερική σου δύναμη ώστε να ανταπεξέλθεις στις ενδεχόμενες δυσκολίες.
Κα Καππάτου, δυστυχώς η πανδημία της Covid-19 φαίνεται πως διαρκεί. Και πως για πολλούς από εμάς θεωρείται μη διαχειρίσιμη, καθώς δείχνει να επηρεάζει σε μεγάλο ποσοστό και σε καθημερινή βάση τη σχέση μας με τους οικείους μας, αλλά και με το κοινωνικο-επαγγελματικό περιβάλλον μας. Τι θα μας συμβουλεύατε τόσο για την προσωπική μας όσο και για την επαγγελματική μας ευημερία;
Πράγματι, απ’ ό,τι φαίνεται, η «συμβίωσή» μας με την πανδημία έχει διαρκέσει αρκετά και συνεχίζει. Ελπίζουμε πως κάποια στιγμή η ιδιότυπη αυτή κατάσταση «ομηρείας» που μας έχει αλλάξει την καθημερινότητα και τις μέχρι πρότινος σταθερές μας θα φθάσει στο τέλος... Να αναγνωρίσουμε στο σημείο αυτό ότι έχουμε υποχρεωθεί να προσαρμοστούμε σε γενικές γραμμές στους κανόνες αυτής της πρωτοφανούς υγειονομικής κρίσης και παρά τη δυσφορία και την κόπωση που συχνά νιώθουμε, έχουμε κατορθώσει να βρούμε κάποιους τρόπους ώστε να συνεχίσει η ζωή μας να είναι σε ένα βαθμό «φυσιολογική». Φαίνεται όμως σε αρκετές περιπτώσεις ότι η παρούσα κατάσταση έχει επηρεάσει τις σχέσεις μας και αναδεικνύεται και ως μια σοβαρή κοινωνική κρίση σε επιμέρους τομείς της ζωής μας.
Η ευημερία είναι μια πραγματικά μεγάλη κουβέντα, καθώς με τόσους περιορισμούς στην καθημερινότητά μας και τόσες «απειλές» εύκολα διακυβεύεται. Είναι λοιπόν αναμενόμενο να υπάρχει μια «ευθραυστότητα» και «ευαλωτότητα» στους συνανθρώπους μας.
Ωστόσο όμως είναι στο χέρι του καθενός μας να το διαχειριστεί. Το να αποδεχτούμε την κατάσταση τη συγκεκριμένη περίοδο , έχοντας την ελπίδα ότι κάποια στιγμή θα αλλάξει μορφή και θα τελειώσει, είναι ένα πολύ καλό πρώτο βήμα αναγνώρισης και αποδοχής, καθώς θα βοηθηθούμε πρωτίστως εμείς οι ίδιοι να περάσουμε στην επόμενη φάση ώστε να διαχειριστούμε και να διαμορφώσουμε ανάλογα την καθημερινότητά μας. Δεν σημαίνει ότι στην παρούσα φάση δεν μπορούμε να απολαμβάνουμε τις μικρές χαρές της ζωής. Ίσα ίσα που μπορούμε να συναντάμε τους φίλους και τους αγαπημένους μας και να περνάμε καλά υπό τον μανδύα πάντα των μέτρων ατομικής και συλλογικής προστασίας.
Είναι πολύ βασικό να ανακαλύπτουμε μέσα μας την αισιοδοξία επιδιώκοντας να είμαστε κοντά στους οικείους μας, καθώς η εγγύτητα, η επαφή και η επικοινωνία με αυτούς δημιουργούν ένα ισχυρό πλέγμα στήριξης και παράλληλα ανάχωμα στον αρνητισμό και την απαισιοδοξία. Η σύνδεση και η οικειότητα είναι άλλωστε «φάρμακα» και προσωπικά εργαλεία που μπορούμε να τα ενεργοποιήσουμε ώστε να νιώσουμε καλά.
Αναφορικά με την επαγγελματική ευημερία, ενδεχομένως η κατάσταση διαφαίνεται πιο δύσκολη , γιατί λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών που επιφέρουν διαρκείς αλλαγές οι άνθρωποι αισθάνονται ανασφάλεια, καθώς διακυβεύεται η εργασιακή τους σταθερότητα. Χρειάζεται λοιπόν να υπάρχει θέληση και αισιοδοξία εκ μέρους μας για να συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε και να προσπαθούμε. Ακόμα κι αν αισθανθούμε τη ματαίωση και η απαισιοδοξία ή ο θυμός κινδυνεύουν να μας κατακλύσουν, οι δικοί μας άνθρωποι είναι δίπλα μας ώστε να απευθυνθούμε σε αυτούς για ενθάρρυνση και υποστήριξη. Σημαντικό είναι, τέλος, να βάζουμε μικρούς στόχους, προσιτούς την κάθε φορά. Να προχωράμε βήμα-βήμα, αντλώντας δύναμη από αυτή μας την προσπάθεια και στη συνέχεια να ανεβάζουμε τον πήχη.
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας πολλοί άνθρωποι έχασαν τις δουλειές τους, αρκετές επιχειρήσεις έκλεισαν και μεγάλη μερίδα των νέων οπισθοδρόμησε τις διαδικασίες εξεύρεσης εργασίας. Πώς αυτοί οι άνθρωποι θα μπορούσαν να βρεθούν ξανά στην επανεκκίνηση; Πώς θα καταφέρουν να διαχειριστούν τα αποθέματα του ψυχισμού τους για να ξεκινήσουν ξανά;
Το δικαίωμα της εργασίας κατά την περίοδο της πανδημίας έχει αναδειχθεί σε μέγα θέμα μετά από τη δεκαετή οικονομική κρίση. Μεγάλα θύματα της κατάστασης αυτής είναι κυρίως οι νέοι που υποαπασχολούνται ,ετεροαπασχολούνται ή είναι άνεργοι . Σε τέτοιες περιπτώσεις ο καθένας μας μπορεί να στραφεί στον ασφαλή ιστό της οικογένειας για να ενδυναμώσει τον ψυχισμό του και να συντηρήσει την υπομονή του. Στην περίπτωση της ανεργίας καλό είναι να μην επικρατεί η απογοήτευση. Αυτό που μετρά είναι να γνωρίζουμε πως η θέληση, η υπομονή, η καλή μας διάθεση και η διαρκής προσπάθεια είναι τα βασικά στοιχεία που θα βοηθήσουν όχι μόνο κατά την περίοδο που θα χρειαστεί να εργαστούμε πάνω σε αντικείμενο διαφορετικό της ειδικότητάς μας, αλλά αποτελούν παράλληλα και δεξιότητες πολύτιμες για την ανάπτυξη της ψυχικής μας ευελιξίας και προσαρμοστικότητας. Συνεχίζουμε να βάζουμε τους στόχους μας, να κρατάμε την αισιοδοξία μας και, φυσικά, να είμαστε σε εγρήγορση ώστε να μη χάνουμε τις ευκαιρίες.
Μεγάλοι χαμένοι της περιόδου της πανδημίας φαίνεται πως είναι τα παιδιά μας και οι έφηβοι. Λιγόστεψαν οι αγκαλιές, περιορίστηκαν οι δραστηριότητες, καταπιέστηκε η καθημερινότητά τους, με τα χαμόγελα να κρύβονται πίσω από τις μάσκες. Πώς θα μπορούσαν οι γονείς να τα βοηθήσουν ώστε να συνεχίσουν να πορεύονται υπό αυτές τις συνθήκες; Και δεδομένου πως κανείς μας δεν γνωρίζει πότε θα τελειώσει η αναστάτωση που έχει δημιουργήσει η πανδημία.
Αρχικά θα σας έλεγα πως τα παιδιά δείχνουν να έχουν προσαρμοστεί πάρα πολύ καλά με τις μάσκες, τα αντισηπτικά τους, και γενικά με την καθημερινότητά τους στο σχολείο παρά τη δυσφορία και την ανυπομονησία τους για το πότε επιτέλους θα τελειώσει όλο αυτό. Είναι πολύ πειθαρχημένα και ενδεχομένως περισσότερο από εμάς τους ενήλικες.
Σε κάθε περίπτωση όμως, το έργο των γονιών συνεχίζει να είναι απαιτητικό αλλά και μοναδικής αξίας, καθώς πρέπει να συντρέχουν και να υποστηρίζουν διαρκώς τα παιδιά τους. Χρειάζεται να διατηρούν μια ρουτίνα και μια γνώριμη καθημερινότητα ώστε να εδραιώνεται το αίσθημα της ασφάλειας. Καλό θα είναι επίσης να είναι ανοιχτοί και διαθέσιμοι προς τα παιδιά τους να ακούν τα συναισθήματά τους και να επικοινωνούν μαζί τους ώστε να προλαμβάνουν και να αναγνωρίζουν τυχόν μεταμφιεσμένες ανησυχίες και τα άγχη τους. Πάντα η δημιουργία μιας ήρεμης και ζεστής ατμόσφαιρας στο σπίτι στηρίζει τα παιδιά ως προς την προσπάθειά τους να ανταποκρίνονται στην καθημερινότητά τους.
Πολλοί γονείς αποφεύγουν τη χρήση τάμπλετ, κινητών και υπολογιστών για τα παιδιά τους και, απ’ ό,τι φαίνεται, η καθημερινή χρήση τους κινδυνεύει πλέον να γίνει καθεστώς, ιδίως στην περίπτωση της τηλεκπαίδευσης. Νομίζω είναι δύσκολο να τεθεί η διαχωριστική γραμμή. Πώς θα μπορούσαν οι γονείς να θέτουν τα όρια;
Καλό θα είναι να ξεκαθαριστεί πως δεν προκάλεσε το πρόβλημα η τηλεκπαίδευση. Βεβαίως όμως «υποχρέωσε» την επαφή ακόμη και των μικρών παιδιών με την οθόνη σε καθημερινή βάση, υπηρετώντας έναν χρηστικό σκοπό. Πέρα από την τηλεκπαίδευση, η χρήση της οθόνης στη διάρκεια της πανδημίας έβαλε τα παιδιά στη διαδικασία εκ των πραγμάτων να επικοινωνούν με τους φίλους τους και να ψυχαγωγούνται διαδικτυακά, να κάνουν τις εργασίες τους χρησιμοποιώντας τα σύγχρονα ηλεκτρονικά μέσα και γενικά να συντηρούν την επαφή τους μέσω αυτών με τον έξω κόσμο υπό την ανοχή των γονιών τους. Αυτό αναπόφευκτα μεταφράστηκε σε πολλές οικογένειες σε μια μη οριοθέτηση χρήσης, που όμως πήρε ασφυκτικές διαστάσεις.
Τώρα όμως που τα παιδιά επανήλθαν από τον Σεπτέμβριο σε μια κανονικότητα και φαίνεται πως έχουν διαμορφώσει ήδη την καθημερινότητά τους, είναι σημαντική η οριοθέτηση τους και η εφαρμογή κανόνων χρήσης των ηλεκτρονικών κυρίως για τα παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας. Ιδίως τώρα, μετά τις διακοπές των Χριστουγέννων, είναι μια χρυσή ευκαιρία να τεθεί εκ νέου η διαπραγμάτευση για το ωράριο της χρήσης της οθόνης, τουλάχιστον για τα μικρότερα παιδιά.
Στο πλαίσιο της συμφωνίας μεταξύ γονιών και παιδιού, όπου οι γονείς οφείλουν να τηρούν πρωτίστως τη σταθερότητα και τους όρους που έχουν θεσπίσει, είναι πολύ σημαντικό να αναφέρουν με παραδείγματα τους λόγους που οι ηλεκτρονικές συσκευές θα πρέπει να περιορίζονται. Σε όλα αυτά να προσθέσω ότι το παράδειγμά τους είναι πολύ σημαντικό .
Στη διάρκεια της χρονιάς που πέρασε δημοσιοποιήθηκαν πολλά περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης και γυναικοκτονίας. Περιστατικά αποτροπιασμού. Περιστατικά που μας στεναχώρησαν πολύ, μας φόβισαν, μας απογοήτευσαν, μας πίκραναν και μας προβλημάτισαν για το είδος μας και την κοινωνία στην οποία μεγαλώνουμε τα παιδιά μας. Τι φταίει τελικά; Ποια είναι χρυσή τομή για να κάνουμε ως γονείς και ενεργοί πολίτες τη διαφορά;
Την τελευταία χρονιά δυστυχώς κυριάρχησαν στη καθημερινή ειδησεογραφία προβλήματα που υποδηλώνουν σοβαρή και πολυδιάστατη κρίση στις ανθρώπινες σχέσεις που όλους μας προβλημάτισαν και μας στεναχώρησαν. Κακοποιήσεις γυναικών, γυναικοκτονίες, κακοποιήσεις παιδιών. Θεωρώ πως όλα αυτά δεν τα προκάλεσαν οι συνθήκες της πανδημίας, άλλα όμως οι ασφυκτικές υγειονομικές συνθήκες συνετέλεσαν ώστε οι δυσκολίες που πιθανά αντιμετώπιζε ο καθένας μας να ενταθούν. Μαζί με την τηλεργασία και την αναγκαστική συμβίωση των μελών της οικογένειας, καταλαβαίνετε πως σε δυσλειτουργικές μορφές οικογένειας επεκτάθηκαν οι εντάσεις και οι πιθανές κακοποιητικές συμπεριφορές.
Παράλληλα, την περίοδο της πανδημίας προέκυψαν θέματα οικονομικής φύσεως και επιβίωσης, οπότε προσπαθώντας να τα λύσουμε, δεν προστατέψαμε τους εαυτούς μας ψυχολογικά. Υποτιμήσαμε την ψυχική μας υγεία, με αποτέλεσμα να υπάρξει μια έκρηξη δυσαρέσκειας και δυσφορίας, και ιδίως για τα άτομα που ήδη πιέζονταν και αντιμετώπιζαν δυσκολίες, όλα αυτά γιγαντώθηκαν. Οι συνθήκες πίεσης εντάθηκαν και ώθησαν στην επιφάνεια ψυχικές ασθένειες που προϋπήρχαν.
Επίσης, θεωρώ πως στην κατάσταση που διαμορφώθηκε συνετέλεσε και η υπερπροβολή των αρνητικών ειδήσεων, κάτι που ιδίως τα τελευταία δύο χρόνια δημιούργησε ένα επιπλέον άγχος, μια ανασφάλεια και έναν εσωτερικό θυμό.
Απαιτείται λοιπόν μια πολύ προσεκτική «ανάγνωση» αρχικά και κατόπιν διαχείριση από όλους μας, καθώς η πανδημία έχει επιδράσει στον καθέναν μας με συγκεκριμένο τρόπο. Η ηρεμία στο σπίτι μας είναι το πρώτιστο αγαθό που οφείλουμε να επιδιώκουμε, καθώς και η καλή συνεργασία μεταξύ των μελών της οικογένειας. Να επιδιώκουμε να δημιουργούμε όμορφες στιγμές στο σπιτικό μας, να προσπαθούμε να ξεπερνάμε και να φιλτράρουμε τη μαύρη εικόνα που μας επικοινωνεί ο έξω κόσμος. Επειδή ζούμε ακόμη σε συνθήκες έκτακτης ανάγκης, οφείλουμε στον εαυτό μας και στο μέλλον των παιδιών μας να μην παραδώσουμε μια χαμένη γενιά. Οφείλουμε να σταθούμε στο ύψος των περιστάσεων διαφυλάσσοντας την ψυχική υγεία τόσο τη δική μας όσο και των παιδιών μας.
Τέλος, αξίζει να θυμόμαστε πάντα πως καμιά πανδημία δεν μπορεί να μας αφαιρέσει την αισιοδοξία, τη χαρά, την επιθυμία και την ανυπομονησία μας να βιώνουμε όμορφες στιγμές. Μέσα από αυτές τις προκλήσεις άλλωστε θωρακίζουμε την ψυχική ανθεκτικότητα των παιδιών μας, κι αυτό το μήνυμα χρειάζεται να τους μεταδώσουμε. Να απολαμβάνουμε όλοι μας τις μικρές χαρές της ζωής ώστε να πορευόμαστε δυνατοί ψυχικά και πλούσιοι συναισθηματικά.
Συνέντευξη – επιμέλεια: Κατερίνα Γκρίτζαλη
Δ/ντρια Σύνταξης, stentoras.gr
Περισσότερες πληροφορίες για την ψυχολόγο-παιδοψυχολόγο και συγγραφέα κα Αλεξάνδρα Καππάτου εδώ
Share this post
