Αν βρίσκεσαι κοντά σε δασική πυρκαγιά και τρέχεις γρήγορα, κάνεις τα πράγματα σωστά, είσαι παραγωγικός. Αν κινείσαι προς τη σωστή κατεύθυνση για να γλιτώσεις, κάνεις τα σωστά πράγματα, είσαι αποδοτικός. Αν τα καταφέρεις και τα δύο και τρέχεις γρήγορα στη σωστή κατεύθυνση, τότε κάνεις σωστά τα σωστά πράγματα και είσαι αποτελεσματικός. Το πρώτο το οφείλεις στην καλή σου φυσική κατάσταση. Το δεύτερο στην πολύτιμη δεξιότητα της λήψης αποφάσεων.
Χρειάζεται να πάρεις απόφαση, λέει η θεωρία, όταν η πραγματικότητά σου είναι διαφορετική από την επιθυμία ή την ανάγκη σου. Όταν δηλαδή χρειάζεσαι μια αλλαγή. Αυτό συνήθως προσδιορίζεται από κάποια ευκαιρία που διακρίνεις ή κάποιο πρόβλημα που αντιμετωπίζεις. Οι μεγάλες ευκαιρίες και τα τεράστια απειλητικά προβλήματα δεν αλλάζουν τη βάση της διαχείρισης. Απαιτούν περισσότερη μεθοδικότητα, ανάλυση και εναλλακτικά σχέδια.
Όλα αρχίζουν με τη σαφή κατανόηση και περιγραφή της ευκαιρίας ή του προβλήματος. Στη φάση αυτή επιτρέπουμε στον εαυτό μας να εξοικειωθεί με την επερχόμενη αλλαγή και την αναγκαιότητά της, παραμερίζοντας αντιστάσεις, φόβους και πανικό, που θολώνουν την αντίληψη και μουδιάζουν τις δεξιότητές μας. Καταφέρνουμε επίσης να τοποθετήσουμε στο περιβάλλον τους προβλήματα και ευκαιρίες και να καταλάβουμε δεσμούς και αλληλεξαρτήσεις με άλλους παράγοντες.
Αν καταλήξουμε σε μονόδρομο, που συνήθως συμβαίνει μόνο αν το επιτρέψουμε, τότε δεν τίθεται θέμα απόφασης, αφού εμφανίζεται μπροστά μας ένας δρόμος, υποχρεωτικός. Αν βρούμε δύο τρόπους δράσης, τότε κινδυνεύουμε από «διλημματική» δραματοποίηση της κατάστασης και πιθανότατα δεν έχουμε εξαντλήσει τις δυνατότητές μας για εναλλακτικές λύσεις. Καλό είναι να εξετάζουμε τις περισσότερες δυνατές επιλογές σε κάθε περίσταση ώστε να εξασφαλίζουμε βέλτιστη βάση λήψης απόφασης.
Τότε είναι η ώρα να αναλύσουμε τις επιλογές μας και να δημιουργήσουμε εναλλακτικά σενάρια. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι ο κόσμος γύρω μας δεν είναι στατικός, οι συνθήκες αλλάζουν διαρκώς. Δηλαδή «τα πάντα ρει». Είναι επίσης κρίσιμο να βλέπουμε με ποιο τρόπο οι αποφάσεις μας και οι ενέργειες που τις ακολουθούν αλληλεπιδρούν με το οικοσύστημα στο οποίο θα εφαρμοστούν. Με απλά λόγια, οι παλιοί έλεγαν «αν κατουράς στη θάλασσα, το τρως στο αλάτι» και οι νέοι «θα το βρεις στα κοινόχρηστα».
Στη συνέχεια αξιολογούμε τα σενάρια και επιλέγουμε ένα ως κύριο, ιεραρχώντας τα υπόλοιπα ως εναλλακτικά. Προχωρούμε σε ενέργειες που υλοποιούν την απόφασή μας και καταγράφουμε τα αποτελέσματα. Παράλληλα προσπαθούμε να μην απομονωθούμε από τις συνθήκες που επιτρέπουν την υλοποίηση εναλλακτικού σχεδίου, του γνωστού «πλαν μπι», της λύσης δηλαδή που αξιολογήσαμε ως δεύτερη. Ακόμα καλύτερα αν είμαστε έτοιμοι για την υλοποίηση οποιουδήποτε από τα υπόλοιπα εναλλακτικά σχέδιά μας.
Όταν διαθέτουμε επαρκή στοιχεία, χρειάζεται να αξιολογήσουμε την πρώτη εφαρμογή της απόφασής μας. Με τον τρόπο αυτό ελέγχουμε την πρόοδό μας και μπορούμε να προχωρήσουμε σε διορθωτικές παρεμβάσεις, αν αυτές χρειάζονται. Η αξιολόγηση είναι μια επαναλαμβανόμενη λειτουργία που μας επιτρέπει να έχουμε τα καλύτερα αποτελέσματα με τα μέσα που διαθέτουμε. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί η αξιολόγηση να αναδείξει οργανικές ανεπάρκειες και να μας οδηγήσει σε συνολική αναθεώρηση και επιλογή κάποιου εναλλακτικού σχεδίου.
Χρήσιμη σε όλη τη διαδικασία λήψης και υλοποίησης της απόφασης είναι η διάκριση των βασικών και των επί μέρους θεμάτων σε επείγοντα και σημαντικά. Επείγοντα είναι όσα χρειάζονται άμεση προσοχή και διευθέτηση, ενώ σημαντικά είναι τα σπουδαία, τα ιδιαίτερης σημασίας ή μεγάλης αξίας. Για να συμβεί αυτό, απαντάμε διαρκώς σε ερωτήσεις που αφορούν στο ποιος τα προσδιορίζει και τι, ποιον, πόσο και πώς επηρεάζουν. Αυτό μας επιτρέπει να επιλέξουμε επίπεδο και ταχύτητα δράσης ή ανάθεσης κάθε φορά.
Είναι σίγουρο ότι μεταξύ αυτών που μπορούν να αξιοποιήσουν αυτή την τεχνογνωσία δομικά και πολλαπλασιαστικά, συνδυάζοντάς τη με τις ειδικές και τεχνικές γνώσεις, συνταγές και μέσα που διαθέτουν, είναι η κυβέρνηση, οι περιφερειάρχες, οι άρχοντες της Πολιτικής Προστασίας, οι στρατηγοί της Πυροσβεστικής και οι ειδικοί αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών. Ο κατάλογος δεν είναι εξαντλητικός.
Επειδή όμως ο κόσμος μας δεν είναι τέλειος και οι άρχοντες μάλλον δεν το έχουν δουλέψει επαρκώς, αν δεν θέλεις να βρεθείς κάποτε σφιχταγκαλιασμένος με αγαπημένα σου πρόσωπα σαν φυσικό μνημείο της αρχαίας Πομπηίας, γίνε εσύ καλύτερος στη λήψη αποφάσεων. Σήμερα.
Δημήτρης Φυντάνης
Share this post
