Ακούγεται συχνά η ιδέα σχολείων που ολοκληρώνουν τον ρόλο τους χωρίς δουλειά για το σπίτι. Όπου εργασίες και μελέτη ολοκληρώνονται στο φυσικό χώρο τους και τα παιδιά αξιοποιούν σε κοινωνικές και ερασιτεχνικές ασχολίες τον ελεύθερο χρόνο τους για να αναπτυχθούν σε ήπιες δεξιότητες και συμπεριφορές. Το μοντέλο, που πέτυχε ήδη σε περιοχές της βόρειας Ευρώπης, προβάλλεται από προοδευτικούς κύκλους σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Και αρχίζει να βαρύνει στη σκέψη μας περισσότερο και από τη βιωματική εκπαίδευση.
Με την ευκαιρία αυτή συχνά ξυπνούν οι μνήμες των αλληλοδιδακτικών σχολείων και η νοσταλγία για παλιές καλές εποχές της παραδοσιακής εκπαίδευσης. Ίσως και μεθόδων που διαχρονικά ξεχώρισαν για τις αξίες και τα αποτελέσματά τους σε ηλικιακές περιοχές, όπως αυτή της μοντεσσοριανής αγωγής. Και κάπου εκεί η συζήτηση αρχίζει να μπερδεύεται. Σε όλο το φάσμα, μέχρι και τη διά βίου μάθηση. Και πελαγώνουμε όλοι, μικροί, μεγάλοι.
Το αγαπημένο χόμπι πολλών ελληνικών κυβερνήσεων είναι οι εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις ή η αποκατάσταση της τάξης και της ηρεμίας με άρση των μεταρρυθμίσεων της προηγούμενης κυβέρνησης. Συνήθως κάπου εκεί δίπλα στέκει και η αυτοτελής ή επικουρική ιδιωτική εκπαίδευση, που είτε το προκάλεσε είτε αυτορυθμίζεται σε οριακή προσαρμογή ποιότητας, ευκολίας ή συνδυασμού. Και τότε αρχίζει νέος κύκλος αντιπαραθέσεων για τη διαπλοκή, το ξεπούλημα της παιδείας, τα φροντιστήρια και άλλα σημαντικά που στοιχειώνουν τον εκπαιδευτικό βίο μας.
Λίγο μετά την έναρξη της λεγόμενης κρίσης, τάχα έκπληκτοι, αντικρίσαμε μία οικογενειοκρατική φαυλότητα να διοικεί κάποια πανεπιστημιακά ιδρύματά μας. Κοντά στα νησιά των τυφλών και στις συντάξεις των νεκρών ίσως να ξεχάστηκε γρήγορα, αλλά άφησε το στίγμα της πάνω στους λειτουργούς της ανώτατης εκπαίδευσής μας. Σαν να περιμέναμε κάτι διαφορετικό από μία κοινωνία που σε όλα της τα άνω επίπεδα «πάει σόι το βασίλειο». Με την ευκαιρία παραμερίσαμε τελείως την αξιολόγηση των δασκάλων για την κατάρτιση, τη μεταδοτικότητα και την αγάπη τους στους μαθητές.
Στο περιθώριο των αγώνων για δόξα και βόλεμα πολιτικών και λειτουργών συμβαίνει και κάποια ουσιαστική συζήτηση από κάτι απίθανους, ξεκάρφωτους τύπους, που δεν την πήρανε ακόμα γραμμή και κινδυνεύουν να καταλήξουν γραφικοί και πικραμένοι, κάποτε περίγελος των μέσων μαζικής επικοινωνίας. Είναι τυχεροί που πάνε καλά τα ριάλιτι και δεν χρειάζονται άλλο αίμα, ιδρώτα και σπέρμα τα κανάλια.
Σε αυτές τις συζητήσεις συνήθεις ύποπτοι είναι το άγχος και ο ελεύθερος χρόνος, η επικαιροποίηση δεξιοτήτων που αφορούν σε διαχείριση της απέραντης γνώσης που προσφέρει το διαδίκτυο, τα σχολικά βιβλία και βοηθήματα, η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών λειτουργών, η εξοικείωση με τεχνολογίες και γενικά ό,τι αφορά σε προσαρμογή συστήματος και ωφελούμενων στην προοπτική της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης. Εδώ όλοι ισχυρίζονται ότι ευαγγελίζονται μία νέου τύπου ανθρωποκεντρική εκπαίδευση.
Παρ’ όλα αυτά σπάνια καταφέρνουμε να διακρίνουμε την ευρυμάθεια από την εξειδίκευση και να εξασφαλίσουμε αρμονική συνύπαρξη και αμοιβαία κλιμάκωση και αποκλιμάκωση ανάλογα με τον στόχο, τις δυνατότητες του εκπαιδευόμενου, τη φάση που αφορά, τις ανάγκες της κοινωνίας, τη σύμμετρη ανάπτυξη και τη ζητούμενη επάρκεια των μελλοντικών επιστημόνων. Εδώ δεν μπορούμε να ξεχωρίσουμε τις έννοιες «διαπαιδαγώγηση», «μόρφωση», «παιδεία» και «εκπαίδευση», αυτά θα μας σώσουν;
Θα περιμένουμε οι κοινωνίες να κάνουν τους απαραίτητους κύκλους και τα εκπαιδευτικά συστήματα να κυνηγήσουν τις ουρές τους πριν αποφασίσουμε να προχωρήσουμε σε συστήματα ανοιχτά σε κάθε ανάγκη, κάθε προσδοκία και κάθε ικανότητα. Που όποιος θέλει θα διαβάζει και όποιος θέλει θα το ζει. Θα διαλέγεις αν θέλεις εργασία στο σπίτι και μπάσκετ στο σχολείο ή παραδοσιακούς χορούς στην έξοδο και μελέτη πουθενά. Που η γνώση θα είναι καρπός ελεύθερος κι ο ωφελούμενος ξανά πρωτόπλαστος. Που θα αποφασίζει αν, πώς, πότε και ποιος θα τον βοηθήσει να γίνει τελικά επιστήμονας κατάλληλος να μπορεί να τα δει όλα και αλλιώς.
Στην πορεία της ανθρωπότητας όλα τα ιδανικά μοντέλα συνύπαρξης και προόδου σκαλώνουν στην ανθρώπινη ατέλεια και στους μετασχηματισμούς ελέγχου και εξουσίας που επιβάλλουν οι ανασφάλειες και η απληστία μας. Μέχρι να επιτραπεί στα εκπαιδευτικά και παιδαγωγικά συστήματά μας να το συνεκτιμήσουν και να κάνουν κάτι γι’ αυτό, θα χρειαστεί να υπομείνουμε στωικά τη σημερινή πραγματικότητα και την πορεία του κάβουρα προς την εξελικτική αποκατάστασή μας.
Εκ μέρους γὰρ γινώσκομεν καὶ ἐκ μέρους προφητεύομεν· ὅταν δὲ ἔλθῃ τὸ τέλειον, τὸ ἐκ μέρους καταργηθήσεται. (Απόστολος Παύλος, Προς Κορινθίους, Α’ 13, 9-10). Δηλαδή μπλέξαμε.
Δημήτρης Φυντάνης
Share this post
