Στην παρακμή τους οι ανθρώπινες κοινωνίες δημιουργούν εσωτερικούς σχηματισμούς που τους επιτρέπουν την αποτελεσματικότερη διαχείριση της μιζέριας τους. Εξασφαλίζουν έτσι την ειρηνική συνύπαρξη των μελών τους και δίνουν νόημα και ενδιαφέρον σε μάταια και περιττά συμβιωτικά μοτίβα.
Κόμβοι των σχηματισμών αυτών είναι στερεότυπα σε ρόλο βαλβίδας της αδιέξοδης κοινωνικής ενέργειας. Οι συστημικοί ρόλοι βασιλιά, ευγενή, εμπόρου, προέδρου, δασκάλου, παπά, γιατρού, μαμής και χωροφύλακα συμπληρώνονται από μάγισσα, αλήτη, τρελό και πόρνη.
Οι κοινωνίες θεσπίζονται στην πλάτη των δύστυχων, που αποτελούν προσωποποίηση του κοινωνικού εφιάλτη, και ενισχύουν τα παραδείγματα προς μίμηση κατοχυρώνοντάς τα ως ελπίδα του πολιτισμού. Η ελίτ γίνεται θεματοφύλακας και τσάμπα μάγκας-εγγυητής της ειρηνικής συμβίωσης της κοινωνικής βάσης. Κάπως έτσι αθωώνονται και οι μηχανισμοί αριστείας, που ανανεώνουν το ταξικό αίμα των «από πάνω» και αποκεφαλίζουν την ελπίδα των «από κάτω».
Εκπαίδευση, πολιτική, δικαιοσύνη, γραφειοκρατία και οικονομική δραστηριότητα έρχονται να υποστηρίξουν το οικοδόμημα αξιοποιώντας τα παράγωγα των επιστημών και της τέχνης στην ενίσχυση της κοινωνικής σταθερότητας. Η μεσαία τάξη είναι πάντα παρούσα σε διάφορες ακμιακές καταστάσεις, εφαρμοστής κάθε νέου κοινωνικού ψυχαναγκασμού.
Στη βάση της η λειτουργία είναι διαχρονική. Κάποτε ο τρελός γίνεται ψευδοπροφήτης ή τρελός επιστήμονας. Άλλοτε ο χωροφύλακας είναι διεφθαρμένος, οπότε ο ευγενής που πτώχευσε φοράει κολάν και μπέρτα για να υπερασπιστεί τους αδύναμους. Ο πρόεδρος συναντά μια πλατιά λαϊκή βάση και με τη συνεργασία της μάγισσας καταφέρνει να εκθρονίσει τον βασιλιά. Η πόρνη διαπομπεύεται κουρεμένη στους δρόμους με πινακίδα που γράφει «901 ΧΧΧΧ ΧΧΧ από σταθερό ή κινητό».
Η γεύση της σάρκας σφραγίζει τον παραδειγματισμό όσων δοκιμάζουν να εκτραπούν στο μοίρασμα της ταξικής πίτας. Είναι η ειρωνική ανασύνταξη ενός συστήματος που μας εκπαιδεύει στην καταπίεση των φονικών μας ενστίκτων και των σεξουαλικών μας ορμών για να αποκαταστήσουμε συνθήκες αρμονικής συνύπαρξης.
Ευνοείται έτσι η ατομική παραίτηση από ανώτερο σκοπό με τη σύγκλιση των κοινωνιών σε εστίες απολίθωσης φόβων και ελπίδων. Εδώ η διαβίωση είναι αρκετή. Κάθε ταξική σύγκρουση έτρωγε τα αποφάγια της προηγούμενης. Αλλά και η προηγούμενη πάλευε για τη διαβίωση. Η ιστορία, με τη συνηθισμένη της αναίδεια, επιβεβαιώνει τη σύντομη πτώση των κοινοτήτων σε κατάσταση παρακμής με την υποχώρηση των κινήτρων επιβίωσης. Σπάνια οι κοινωνίες αναγεννώνται μορφώνοντας ένα νέο όραμα.
Οι αδυναμίες του συστήματος δεν είναι απαξιωτικές όσο δεν υπάρχει εναλλακτικό μοντέλο. Κι αν η ελίτ δεν μπορεί πια να πράξει αυτά που υπόσχεται ως εγγυήτρια της διαβίωσης της κοινωνικής βάσης ούτε στις αναπτυγμένες περιοχές του πλανήτη, ας κριθεί γι’ αυτό. Η ευτυχία δεν ήταν ποτέ στο τραπέζι.
Δημήτρης Φυντάνης
Share this post
