Η GAFA, οι εκδότες, η Ευρωβουλή και τα συγγενικά δικαιώματα
Ο πολεμικός ανταποκριτής και υπεύθυνος του γαλλικού πρακτορείου ειδήσεων (AFP) Σαμί Κετζ (Sammy Ketz), εκτός των άλλων, στην κακοτράχαλη δημοσιογραφική του ζωή διέσχιζε για πέντε χρόνια την κατεστραμμένη Συρία προκειμένου να καταγράψει το ολέθριο σκηνικό. Έκανε τη δουλειά του μεν, με κίνδυνο της ζωής του δε. Ως όφειλε, έστελνε (και εξακολουθεί να στέλνει) τις ανταποκρίσεις του εν μέσω πυρών, εκτιμώντας προφανώς πως η ενημέρωση δεν είναι απλή δουλειά γραφείου, αλλά επιτόπια συλλογή εμπειριών. Με άλλα λόγια, ο Σαμί Κετζ ασκεί το δημοσιογραφικό επάγγελμα «κουβαλώντας το στις πλάτες του» και όχι με τις πλάτες των άλλων. Εν μέσω πυρών, λοιπών, διάβασε για την αναμενόμενη «μάχη των λόμπι» στην Ευρωβουλή γύρω από την προτεινόμενη μεταρρύθμιση των πνευματικών δικαιωμάτων. Και μετά από αυτό συνέταξε ένα «μανιφέστο», όπου μεταξύ άλλων γράφει:
«Στη διάρκεια των σαράντα χρόνων της σταδιοδρομίας μου έχω διαπιστώσει ότι ο αριθμός των δημοσιογράφων στο πεδίο δεν παύει να μειώνεται, ενώ οι κίνδυνοι δεν σταμάτησαν να αυξάνονται. Έχουμε γίνει στόχοι, και τα ρεπορτάζ κοστίζουν όλο και πιο ακριβά. Έχει περάσει προ πολλού η εποχή που πήγαινα στον πόλεμο φορώντας σακάκι ή ένα πουκάμισο, μ’ ένα μπλοκάκι στην τσέπη, δίπλα στον φωτογράφο ή τον βιντεο-ρεπόρτερ. Σήμερα χρειάζεσαι αλεξίσφαιρο γιλέκο και κράνος, θωρακισμένα οχήματα και μερικές φορές σωματοφύλακες για την αποφυγή απαγωγών, καθώς και ασφαλιστική κάλυψη. […] Κι ενώ το κόστος είναι βαρύ, τα ΜΜΕ, που παράγουν το περιεχόμενο των ειδήσεων και που στέλνουν τους δημοσιογράφους τους να διακινδυνεύσουν τη ζωή τους για να παράσχουν αξιόπιστη, πλουραλιστική και πλήρη ενημέρωση με ολοένα αυξανόμενο κόστος, δεν είναι αυτά που κερδίζουν. Αυτοί που αποκομίζουν τα κέρδη είναι οι ιστότοποι, που χρησιμοποιούν το περιεχόμενο των ειδήσεων χωρίς να πληρώνουν. Είναι σαν εσείς να εργάζεστε και κάποιος τρίτος να επωφελείται με θράσος και ανέξοδα από το προϊόν της εργασίας σας. Από ηθική και δημοκρατική σκοπιά, κάτι τέτοιο είναι αδικαιολόγητο».
«Μανιφέστο» για τα συγγενικά δικαιώματα
Περισσότεροι από 100 καταξιωμένοι ρεπόρτερ και διευθυντές εφημερίδων απ’ όλες τις χώρες της Ε.Ε. υπέγραψαν το κείμενο του Κετζ, καθώς προφανώς ζουν στο πετσί τους το καπέλωμα της δουλειάς τους από τα διαδικτυακά μεγαθήρια, μεταξύ των οποίων οι λεγόμενοι GAFA (Google, Apple, Facebook και Amazon).
Το άρθρο, που αρχικά δημοσιεύθηκε στον ιστότοπο του πρακτορείου AFP και αναδημοσιεύεται από πολλά ευρωπαϊκά μέσα ενημέρωσης (μεταξύ των οποίων οι γαλλικές εφημερίδες Le Monde, Le Figaro, Le journal du Dimanche-JDD, η βελγική La Libre Belgique και η γερμανική Tagesspiegel), καλεί τους 750 ευρωβουλευτές να θεσπίσουν «συγγενικά δικαιώματα» για το λεγόμενο «δημιουργικό περιεχόμενο», που περιλαμβάνει και το δημοσιογραφικό. Δηλαδή, να υποχρεώνονται οι γίγαντες του διαδικτύου, που αναδημοσιεύουν (όπως μπορεί να το πει κανείς ευγενικά) ή καπηλεύονται (όπως ισχύει στην πραγματικότητα) ή κλέβουν (όπως είναι η ωμή αλήθεια) χωρίς να δίνουν σεντ, να συνεισφέρουν ένα απειροελάχιστο κομμάτι από τα υπερκέρδη τους στη χρηματοδότηση του τύπου.
Στις αρχές Ιουλίου κατατέθηκε ένα αρχικό σχέδιο για τη μεταρρύθμιση στον χώρο των πνευματικών δικαιωμάτων (Copyright and neighbouring rights law). To «ντραφτ» προέβλεπε μεταξύ άλλων (άρθρο 11) ένα νέο συγγενικό δικαίωμα για τους εκδότες τύπου, που θα επιτρέψει στις εφημερίδες ή τα πρακτορεία ειδήσεων να αμείβονται όταν χρησιμοποιείται στο Διαδίκτυο η παραγωγή τους. Εν ολίγοις, η οδηγία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στην ψηφιακή ενιαία αγορά απαγορεύει την αναδημοσίευση μέρους, αποσπάσματος, ακόμη και τίτλου χωρίς τη ρητή άδεια του εκδότη τύπου.
Όταν το κέρδος βαφτίζεται «ελευθερία του τύπου»
Οι πολέμιοι της πρότασης για τα συγγενικά δικαιώματα, όπως η Google και το Facebook, υποστηρίζουν ότι ένα τέτοιο σχέδιο απειλεί το δωρεάν ίντερνετ. Ισχύει; Ο Σαμί Κετζ απαντά:
«Όχι. Το δωρεάν διαδίκτυο θα συνεχίσει να υπάρχει, γιατί οι γίγαντες του δικτύου, που βρίσκουν δωρεάν σήμερα το περιεχόμενο και συνεπώς απολαμβάνουν τα διαφημιστικά έσοδα, μπορούν να αμείβουν τα ΜΜΕ χωρίς να χρειάζεται να πληρώνουν οι καταναλωτές. Δύσκολο; Αδύνατο; Καθόλου. Το Facebook είχε κέρδη 16 δισ. δολάρια το 2017 και η Google 12,7 δισ. δολάρια. Πρέπει πολύ απλά να πληρώσουν το μερίδιό τους. Έτσι, και τα ΜΜΕ θα επιβιώσουν και αυτοί θα συμμετέχουν στον πλουραλισμό και στην ελευθερία του τύπου, αρχές τις οποίες λένε ότι υποστηρίζουν».
Όσοι έχουν ταχθεί δημόσια κατά του άρθρου 11 για τα συγγενικά δικαιώματα με πρόσχημα ή επιδίωξη την ελευθερία του τύπου ισχυρίζονται ότι θα εμποδίσει την ελεύθερη ροή πληροφοριών, που είναι ζωτικής σημασίας για μια δημοκρατική κοινωνία. Σύμφωνα με έκθεση του ερευνητικού κέντρου της Επιτροπής JRC, ο στόχος πίσω από ένα τέτοιο δικαίωμα δεν θα επιτευχθεί δεδομένου ότι τα διαθέσιμα εμπειρικά στοιχεία δείχνουν πως οι συλλέκτες και αναμεταδότες ειδήσεων (news aggregators) έχουν θετικό αντίκτυπο στα διαφημιστικά έσοδα των εκδοτών, κάτι που εξηγεί γιατί οι εκδότες διανέμουν πρόθυμα το περιεχόμενό τους.
Τηρουμένων των αναλογιών, η υπερψήφιση ή καταψήφιση των συγγενικών δικαιωμάτων είναι η σταγόνα που ξεχειλίζει το ποτήρι της κατάρρευσης των πνευματικών δικαιωμάτων που καπηλεύονται οι ψηφιακοί γίγαντες και οι δημοφιλείς πλατφόρμες όπως το YouTube. Όπως και να ‘χει, ο φτωχός συγγενής ως γνωστόν είναι ο δημιουργός. Τουλάχιστον μέχρι νεωτέρας.
Κυβέλη Χατζηζήση,
Δημοσιογράφος-«Στέντορας»
Share this post
