Ιατρική ακριβείας: Το υγιές έθνος είναι πλούσιο έθνος
Big data επεξεργάζονται τις δυνατότητες εξατομικευμένης αντιμετώπισης των ασθενειών
Το ερώτημα τέθηκε δημοσίως από τον καθηγητή Πειραματικής Φυσιολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών Γιώργο Κόλλια, μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, πρόεδρο και επιστημονικό διευθυντή του Ερευνητικού Κέντρου Βιοϊατρικών Επιστημών «Αλέξανδρος Φλέμινγκ»: «Μιλάμε για ιατρική ακριβείας. Τι σημαίνει αυτό; Μήπως η ιατρική δεν οφείλει έτσι κι αλλιώς να είναι ακριβής;». Το ερώτημα του καθηγητή, που διατυπώθηκε από το πόντιουμ του κέντρου συνεδριάσεων του ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος, όπου προ ημερών φιλοξενήθηκε το συμπόσιο «Big Data for Precision Medicine» (Τα μεγάλα δεδομένα στην υπηρεσία της ιατρικής ακριβείας), θα μπορούσε να είναι το απαύγασμα ενός προβληματισμού που αφορά όχι μόνο την επιστημονική κοινότητα, αλλά κάθε άνθρωπο που νοιάζεται για την υγεία του. Η απάντηση είναι υπόθεση των ερευνητών. Ωστόσο, χάρη στο άκρως ενδιαφέρον συμπόσιο, είναι και θέμα του ευρύτερου κοινού.
«Υπάρχουν τρεις κύριοι λόγοι για μια άμεση δράση καινοτομίας για την εφαρμογή μεγάλων τεχνολογιών δεδομένων στην υγειονομική περίθαλψη. Πρώτον, ένα υγιές έθνος είναι ένα πλούσιο έθνος. Η βελτίωση της υγείας οδηγεί σε οικονομική ανάπτυξη μέσω μακροπρόθεσμων κερδών ανθρώπινου και φυσικού κεφαλαίου, γεγονός που αυξάνει τελικά την παραγωγικότητα και το κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Δεύτερον, η υγειονομική περίθαλψη είναι ένας από τους πιο δαπανηρούς τομείς, που αντιπροσωπεύει το 10% του ΑΕΠ της Ε.Ε. και συνεχώς αυξάνεται» είπε δρ Γιώργος Παλιούρας, διευθυντής Ερευνών στο ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος και συντονιστής του νέου πρωτοποριακού ευρωπαϊκού ερευνητικού προγράμματος Ιατρικής iASiS. «Τρίτον», συνέχισε ο δρ Παλιούρας, «καθώς η υγειονομική περίθαλψη είναι παραδοσιακά πολύ συντηρητική με την υιοθέτηση των τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνιών (ΤΠΕ), ενώ τα μεγάλα δεδομένα είναι διαθέσιμα ο αναμενόμενος αντίκτυπος της εφαρμογής τους στην υγειονομική περίθαλψη είναι τεράστιος. Η BigMedilytics θα μεταμορφώσει τον τομέα στην Ευρώπη, χρησιμοποιώντας τεχνολογίες big data για την επίτευξη πρωτοποριακής παραγωγικότητας στον κλάδο της υγειονομικής περίθαλψης, μειώνοντας το κόστος, βελτιώνοντας τα αποτελέσματα των ασθενών και παρέχοντας ταυτόχρονα καλύτερη πρόσβαση στις εγκαταστάσεις υγειονομικής περίθαλψης».
Στόχος του iASiS είναι να συνθέσει και να αναλύσει μεγάλες ποσότητες δεδομένων από διάφορες πηγές (όπως αιματολογικές εξετάσεις, ακτινογραφίες, δείγματα DNA κ.λπ.), ώστε να μπορούν οι γιατροί να προτείνουν εξατομικευμένες θεραπείες για τη νόσο Αλτσχάιμερ και τους ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα. Το πρόγραμμα φιλοδοξεί μακροχρόνια να βοηθήσει στην προώθηση της εξατομικευμένης ιατρικής (personalised ή precision medicine), καθώς και στη χάραξη αντίστοιχων πολιτικών δημόσιας υγείας στην Ευρώπη και ευρύτερα. Ξεκινώντας από δύο ασθένειες με μεγάλη επίδραση στον γενικό πληθυσμό, στόχος είναι η τεχνολογία του iASiS να εφαρμοστεί και σε άλλες παθήσεις.
Η σπουδαιότητα του προγράμματος, αλλά και όλων των επιστημονικών εγχειρημάτων για την ιατρική ακριβείας αναδεικνύεται ιδιαίτερα από τον προβληματισμό που εντείνεται καθώς τα φάρμακα γενικού σκοπού δεν λειτουργούν αποτελεσματικά σε μεγάλο ποσοστό των ασθενών. Με αυτά τα δεδομένα, αλλά και με την καθοριστική επιρροή στην ανθρώπινη υγεία που έχουν οι καθημερινές συνήθειες, η εξέλιξη της ιατρικής ακριβείας μοιάζει μονόδρομος.
Η συλλογή στοιχείων από την καθημερινή ανθρώπινη δραστηριότητα και η διοχέτευσή τους σε βάσεις δεδομένων είναι το νέο ελπιδοφόρο μήνυμα για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των ασθενειών. Ωστόσο, το καίριο και εύλογο ερώτημα «πώς προστατεύονται τα προσωπικά δεδομένα», που διατυπώθηκε και από το ακροατήριο του συμποσίου, απαντήθηκε με ειλικρίνεια: «Όλα τα δεδομένα που ανταλλάσσει η επιστημονική κοινότητα (νοσοκομεία, ερευνητικά κέντρα κ.λπ.) είναι ανώνυμα. Το αν θα δημιουργηθούν προβλήματα σε σχέση μ’ αυτό μένει να το διαπιστώσουμε στην πορεία».
Δρ Γιώργος Παλιούρας: Ιατρική ακριβείας, Νέες θεραπείες, επέκταση του προσδόκιμου επιβίωσης, βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών
Τι ακριβώς είναι η ιατρική ακριβείας;
Η ιατρική ακριβείας προτείνει στοχευμένες θεραπείες σε συγκεκριμένους τύπους ασθενών, λαμβάνοντας υπόψη γενετικούς και κληρονομικούς παράγοντες, καθώς και το περιβάλλον και τον τρόπο ζωής του κάθε ατόμου.
Γιατί τώρα είναι πιο πρόσφορο το έδαφος ώστε να αναπτυχθεί η ιατρική ακριβείας;
Οι ραγδαίες εξελίξεις στον χώρο της μοριακής βιολογίας, όπως η συσχέτιση γονιδιακών μεταλλάξεων με ασθένειες και θεραπείες, αποτελούν τη βάση για την επίτευξη ιατρικής ακριβείας. Επίσης, η συλλογή και διάθεση μεγάλων ποσοτήτων δεδομένων (big data), καθώς και η ανάπτυξη ευφυών μεθόδων ανάλυσής τους παίζουν καταλυτικό ρόλο στην ανακάλυψη εξατομικευμένων θεραπειών.
Για ποιο λόγο το έργο iASiS επικεντρώθηκε ερευνητικά στον καρκίνο του πνεύμονα και τη νόσο Αλτσχάιμερ;
Πρόκειται για ασθένειες με μεγάλο αντίκτυπο στον γενικό πληθυσμό, στις οποίες τα φάρμακα γενικού σκοπού δεν λειτουργούν αποτελεσματικά σε μεγάλο ποσοστό ασθενών.
Πόσα αντίστοιχα ευρωπαϊκά προγράμματα υπάρχουν;
Υπάρχουν τουλάχιστον δέκα ευρωπαϊκά προγράμματα που ασχολούνται με την ανάλυση μεγάλων δεδομένων για την ιατρική ακριβείας. Τα περισσότερα απ’ αυτά εκπροσωπήθηκαν στο συμπόσιό μας.
Ποιες προοπτικές ανοίγει η ιατρική ακριβείας στην ανθρώπινη ζωή αλλά και την εξοικονόμηση χρημάτων;
Η ιατρική ακριβείας στοχεύει στην έγκαιρη ανίχνευση της εκάστοτε νόσου, στις βέλτιστες θεραπείες για τους ασθενείς, αποφεύγοντας τις πιθανές ανεπιθύμητες παρενέργειες των φαρμάκων, και επομένως έχει ως αποτέλεσμα την καλύτερη πρόγνωση της εξέλιξης της νόσου. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να αποφευχθεί η σπατάλη σε αναποτελεσματικές και επικίνδυνες θεραπείες για τον ασθενή, καθώς και να αναπτυχθούν νέες θεραπείες που επεκτείνουν το προσδόκιμο επιβίωσης και βελτιώνουν την ποιότητα ζωής.
Ποια η συνεργασία και ανταπόκριση του Υπουργείου Υγείας;
Το Υπουργείο Υγείας, σε συνεργασία με τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας του Υπουργείου Παιδείας, χρηματοδοτεί και στηρίζει το Εθνικό Δίκτυο Ιατρικής Ακριβείας στην Ογκολογία, στο οποίο συμμετέχουμε όσον αφορά την ανάλυση δεδομένων. Η εναρκτήρια ημερίδα του Δικτύου έγινε τις προηγούμενες μέρες και στοχεύει να συμβάλει ουσιαστικά στην ανάπτυξη της ιατρικής ακριβείας στην Ελλάδα.
Πώς προστατεύονται τα προσωπικά δεδομένα των ασθενών;
Από την ενεργοποίηση του Γενικού Κανονισμού για την Προστασία Δεδομένων (GDPR) στις 25 Μαΐου 2018, όλα τα ερευνητικά έργα και οι αντίστοιχοι φορείς είναι υποχρεωμένοι να λαμβάνουν ισχυρά μέτρα για την προστασία των δεδομένων που επεξεργάζονται, περιγράφοντας με σαφήνεια τη χρήση τους στους κόλπους των δραστηριοτήτων τους. Σ’ αυτό το πλαίσιο, συμμετέχουμε και στην ανάπτυξη νέων μεθόδων ανάλυσης δεδομένων, που δεν απαιτούν τη συγκέντρωσή τους σ’ ένα κεντρικό αποθετήριο, αλλά επιτρέπουν την παραμονή τους στον χώρο συλλογής, π.χ. στα διαφορετικά νοσοκομεία. Μ’ αυτόν τον τρόπο ελαχιστοποιείται η πιθανότητα μη επιτρεπτής χρήσης των δεδομένων των ασθενών.
Κυβέλη Χατζηζήση,
Δημοσιογράφος-«Στέντορας»
Share this post
