Κάποιοι με το που τις αντικρίζουν, διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους και μεγαλόφωνα ή μονολογώντας λένε: «δεν ντρέπονται οι αλήτες!». Κάποιοι άλλοι με το που τις αντικρίζουν, χαιρετίζουν την αντίσταση στο κατεστημένο, ασπαζόμενοι την αναρχοαυτόνομη ταμπέλα τους. Άλλοι με το που τις αντικρίζουν, κάνουν εκφράσεις αηδίας λέγοντας: «Τι βρώμα! Θα τους φάνε τα ποντίκια». Μερικοί τις προσπερνούν σηκώνοντας αδιάφορα τους ώμους και ορισμένοι μονολογούν: «Ρημάζουν που ρημάζουν αυτά τα κτίρια, γιατί να μη μείνουν οι πρόσφυγες και οι άστεγοι;». Τα σχόλια είναι ποικίλα. Το δίκιο και το άδικο συγκεχυμένα. Το πρόβλημα και η λύση του αξεδιάλυτα.
Μία από τις πιο πρόσφατες χαρτογραφήσεις των καταλήψεων κτιρίων καταγράφει 25 καταλήψεις δημόσιων, 16 ιδιωτικών και 4 με άγνωστο ιδιοκτησιακό καθεστώς, το σύνολο 45. Το εάν η εν λόγω λίστα είναι πλήρης, αμφισβητείται. Παρ΄ όλα αυτά είναι μία τάξη μεγέθους. Αυτό που είναι σίγουρο είναι πως η χρήση των κατειλημμένων κτιρίων ποικίλλει όσο και οι διαθέσεις των καταληψιών. Δημοσιεύματα αναφέρουν ότι περί τους 3.000 πρόσφυγες έχουν βρει «πού την κεφαλήν κλίναι» μέσα σ΄ αυτά τα κτίσματα. Επιτόπια προσέγγιση δείχνει ότι σε υπό κατάληψη κτίρια μπαινοβγαίνουν αυτό-αποκαλούμενοι αναρχικοί που, παρά τις κραυγές οργής ορισμένων, δεν έχει ακουστεί να ενοχλούν τους περιοίκους, εκτός από τους απροκάλυπτους μπάφους τους ή με την εμφανή βρώμα των χώρων τους. Επισκέψεις σε άλλα κτίσματα αποδεικνύουν ότι ο μοναδικός λόγος κατάληψης είναι να μην εξαφανιστεί μία ακόμη εστία πρασίνου, ενώ χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για τη συνεύρεση των κατοίκων και τη διοργάνωση ποικίλων πολιτιστικών δραστηριοτήτων. Επιπλέον, ενώ ορισμένες καταλήψεις έχουν κατά νου την κοινωνική αλληλεγγύη, άλλες κρύβουν μέσα τους εύφλεκτα υλικά, εμπρηστικούς μηχανισμούς και άτομα που έχουν κατηγορηθεί για συμμετοχή σε τρομοκρατική οργάνωση (περίπτωση Gare).
Ως ιδιοκτήτες των δημόσιων υπό κατάληψη κτιρίων φέρονται συχνά ο Οργανισμός Σχολικών Κτιρίων, το Ι.Κ.Α. και η εκκλησία, σπανιότερα δε οι δήμοι. Σε πρόσφατη συνέντευξή της, η υπουργός Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Έφη Αχτσιόγλου, είπε ότι αρχίζει να μπαίνει σε λογική αξιοποίησης της τεράστιας ακίνητης περιουσίας των ασφαλιστικών ταμείων, που αποτιμάται (αντικειμενική αξία) σε περίπου 1,3 δισ. ευρώ!
Από τα στοιχεία που δόθηκαν στη δημοσιότητα τα 1.677.084 τ.μ. που είναι το συνολικό εμβαδό των κενών κτιρίων των φορέων κοινωνικής ασφάλισης το 30% είναι σε διατηρητέα κτίρια, το 40% με νομοτεχνικές εκκρεμότητες, το 25% ερείπια και το 5% καταπατημένα. Εάν ανάμεσα στα κενά κτίρια των ασφαλιστικών ταμείων, περιλαμβάνονται και υπό κατάληψη, δεν διευκρινίστηκε. Ωστόσο, δείγμα γραφής για το μπάχαλο που επικρατεί στα δημόσια κτίσματα είναι η καταγγελία που έγινε στην εν λόγω συνέντευξη τύπου, ότι υπήρξε πολιτική απαξίωση της περιουσίας των ασφαλιστικών ταμείων, ενώ η αξιοποίηση των κτιρίων είχε μεταφερθεί σε ένα κλειστό κύκλωμα 18 εταιριών με μηδενικά αποτελέσματα.
Στο μεταξύ, των παθών τους τον τάραχον τραβούν οι ιδιοκτήτες των υπό κατάληψη κτιρίων που προσπαθούν να βρουν άκρη, ώστε να επανέλθει η περιουσία τους στα χέρια τους. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα, ίσως όλων, είναι η περίπτωση του Hotel Plaza. Παρότι υπάρχουν επιχειρήματα και αντεπιχειρήματα για την εξέλιξη που έχουν πάρει τα πράγματα στο συγκεκριμένο ξενοδοχείο, στο οποίο μένουν πρόσφυγες και μετανάστες, η ιδιοκτήτρια κα Αλίκη Παπαχελά έχει καταθέσει μήνυση κατά του υπουργού Προστασίας του Πολίτη, Νίκου Τόσκα, και του αρχηγού της Ελληνικής Αστυνομίας, διότι, λίγο ως πολύ, παίρνει υποσχέσεις πως το πρόβλημα θα λυθεί, αλλά τίποτα δεν γίνεται. Σε άλλη περίπτωση -την οποία έχει καταγράψει η «Καθημερινή»- η Αμαλία Κουτσόγιωργα επέστρεψε (εν έτει 2016) για λίγες ημέρες στην Αθήνα από τις ΗΠΑ, όπου ζει μόνιμα με την οικογένειά της και βρήκε την εξαώροφη πολυκατοικία της, η οποία λόγω οικονομικής κρίσης ήταν ξενοίκιαστη, κατειλημμένη από Ισπανούς αναρχικούς και μέσα περί τους 100 πρόσφυγες και μετανάστες.
Είτε φοβούνται, είτε εκνευρίζονται, είτε αδιαφορούν, είτε εξοργίζονται, είτε επικροτούν οι κάτοικοι των Αθηνών δηλώνουν συχνά πυκνά ότι οι καταλήψεις φυτρώνουν σαν τα μανιτάρια. Η αστυνομία κάνει επιχειρήσεις εκκένωσης με το σταγονόμετρο. Οι 91 συλληφθέντες από τη συμβολική ανακατάληψη της Βίλας Αμαλίας που είχε γίνει τα χαράματα της 9ης Ιανουαρίου του 2013, δύο εβδομάδες μετά την εκκένωση της ιστορικής κατάληψης από την αστυνομία, σε δίκη που έγινε πριν από μερικές ημέρες, κρίθηκαν αθώοι. Ο δήμος Αθηναίων διά στόματος αντιδημάρχου Λευτέρη Παπαγιαννάκη δηλώνει ότι «δεν έχει καμία δικαιοδοσία ο δήμος στα υπό κατάληψη κτίρια και το μόνο που μπορεί να κάνει είναι κατόπιν καταγγελιών να παρέμβει μόνο με δράση για τον καθαρισμό του χώρου». Επιπλέον, το δημόσιο αδυνατεί να διαχειριστεί την ίδια του την περιουσία, τα κοινωνικά προβλήματα θεριεύουν και παρά τις προσπάθειες, λύσεις δεν βρίσκονται, ενώ η εκάστοτε κυβέρνηση δεν αναλαμβάνει το πολιτικό κόστος που θα είχαν οι εκκενώσεις κατειλημμένων κτιρίων, πετώντας στους δρόμους μεταξύ άλλων και πρόσφυγες, μετανάστες ή αστέγους που δεν έχουν πού να σταθούν σ΄ αυτή τη ζωή.
Και έτσι οι καταλήψεις στην πραγματικότητα έρχονται για να μείνουν χρόνια ολόκληρα. Το φαινόμενο δεν είναι μόδα συνυφασμένη με την οικονομική κρίση και τις επιπτώσεις της. Υπάρχουν καταλήψεις δημοσίων ή ιδιωτικών κτιρίων που μετρούν κοντά 30 χρόνια ζωής. Όπως η κατάληψη «Πάτμου και Καραβία». Ενός κτιρίου χτισμένου τον 19ο αιώνα, μέσα σε 2,5 στρέμματα κήπο, που κάποτε ήταν εξοχική ιδιόκτητη κατοικία προύχοντα της εποχής, μετά πέρασε στην κατοχή του Οργανισμού Σχολικών Κτιρίων και μετά λίγο έλλειψε να γίνει λιώμα κάτω από τις μπουλντόζες. Η εν λόγω κατάληψη και οι άνθρωποί της με πολλή επίμονή και υπομονή, συνομιλώντας με τους γείτονες και τις ανάγκες τους, θέλησαν να μη χαθεί ένας από τους ελάχιστους πλέον πνεύμονες πρασίνου σε μία περιοχή κακοποιημένη και καταταλαιπωρημένη εδώ και χρόνια. Αυτοί οι καταληψίες (!) έφτιαξαν τον Σύνδεσμο για την Ποιότητα Ζωής στα Πατήσια και κατάφεραν μεταξύ πολλών άλλων να κηρυχθεί το κτίσμα διατηρητέο από το υπουργείο Πολιτισμού (απόφαση 1282/25395). Συντήρησαν, όσο μπόρεσαν, το εσωτερικό του σπιτιού, έφτιαξαν ανάμεσα στα άλλα και σκακιστικό σύλλογο της γειτονιάς. Στον εξωτερικό χώρο, που διαμόρφωσαν με τραπεζάκια, μαζεύονται οι κάτοικοι της περιοχής και συχνά πυκνά οργανώνονται ποικίλες πολιτιστικές εκδηλώσεις. Ωστόσο, η διατήρηση και η ανακαίνιση του κτιρίου κοστίζει πολλά. Κανένας τοπικός σύλλογος δεν είναι δυνατό να έχει την ευχέρεια να αναλάβει το κόστος. Και έτσι η προσπάθεια να συνεννοηθεί ο σύλλογος με τους φορείς και τούμπαλιν κρατάει χρόνια. Και το διατηρητέο κτίριο, το υπό κατάληψη διατηρητέο κτίριο, όσο και να συντηρείται, καταρρέει. «Μας λένε να βγούμε από το κτίριο, στο οποίο δεν μένουμε 24 ώρες το 24ωρο αλλά μόνο κάποιες ώρες της ημέρας, και μετά θα αναλάβουν την ανακαίνισή του» λέει η Κατερίνα μέλος του συλλόγου. «Δεν έχουμε καμία εμπιστοσύνη ότι θα το κάνουν. Εμείς δεν πρόκειται να πάρουμε τίποτα μαζί μας! Απλώς, μετά από τριάντα χρόνια προσπάθειας, να μη χαθεί το κτίριο, να μη χαθεί ο χώρος πρασίνου, να διατηρηθεί η ατμόσφαιρα της γειτονιάς, όπως κάνουμε τόσα χρόνια στην κατάληψη “Πάτμου και Καραβία”, ενώ όλη η περιοχή τριγύρω έχει τα μαύρα της τα χάλια. Θέλουμε να εξασφαλίσουμε τη συνέχεια των προσπαθειών μας. Αυτή είναι η προσδοκία και η δικαίωσή μας».
Το παράδειγμα της «Πάτμου και Καραβία» δεν είναι το μοναδικό. Μπορεί σε άλλες καταλήψεις, κάποιες φορές, τα πράγματα να κινούνται στα όρια νομιμότητας και παρανομίας, οι περίοικοι να δυσανασχετούν δικαίως, αδίκως ή υπερβολικά, οι καταλήψεις είτε δημοσίων κτιρίων είτε ιδιωτικών να είναι παράνομες, καταχρηστικές, ακόμη και καταδικαστέες. Ωστόσο, η ουσία της ύπαρξης και των όποιων προβλημάτων προκαλούν οι καταλήψεις, περικλείεται σε δύο φράσεις της Κατερίνας: «Τι ακριβώς σημαίνει παράνομες; Οι καταλήψεις προκύπτουν από τις κοινωνικές ανάγκες».
Κυβέλη Χατζηζήση,
Δημοσιογράφος - «Στέντορας»
Share this post
