Το δικαίωμα στη σάτιρα τελικά δεν είναι δεδομένο. Ούτε καν για τους επαγγελματίες του είδους, όπως οι γελοιογράφοι που η φύση του επαγγέλματός τους είναι ακριβώς αυτή: δεικτικό χιούμορ που καυτηριάζει την εξουσία. Η υπόθεση του σατιρικού περιοδικού «Charlie Hebdo» (τον Γενάρη του 2015 ολιγομελής ομάδα ενόπλων επιτέθηκε στα γραφεία του ανοίγοντας πυρ, κραυγάζοντας τη φράση «Αλλάχ Ακμπάρ» και αφήνοντας πίσω της 12 νεκρούς και 7 τραυματίες) και η υπόθεση του Τούρκου βραβευμένου σκιτσογράφου Μούσα Καρτ, ο οποίος καταδικάστηκε σε φυλάκιση διότι κρίθηκε ένοχος για «υποστήριξη της τρομοκρατίας», είναι μόλις δύο από τις πιο κραυγαλέες και καταδικαστέες υποθέσεις με «άρωμα» φανατικού ισλαμισμού.
Όμως η λογοκρισία δεν έχει μία και μόνη θρησκευτικοπολιτική προέλευση. Κοντά στις κραυγαλέες και καταδικαστέες υποθέσεις μία ακόμη πρωτοφανής στα χρονικά εξέλιξη σημειώθηκε στην εφημερίδα «The New York Times», της οποίας η διεθνής έκδοση κυκλοφορεί σε 160 χώρες, αποδεικνύοντας για μια ακόμη φορά πως η ελευθερία της έκφρασης μετατρέπεται πολύ συχνά σε κενό γράμμα. Από την 1η Ιουλίου η παγκόσμιας εμβέλειας εφημερίδα καταργεί οριστικά τις πολιτικές γελοιογραφίες. Οι New York Times ουδέποτε διέθεταν άπλετο χώρο για πολιτικό σκίτσο (όπως και η «The Wall Street Journal»). Παρ’ όλα αυτά πέρυσι κέρδισαν το βραβείο Πούλιτζερ στην κατηγορία «Editorial Cartooning», για μία εικονογραφημένη ιστορία μιας οικογένειας προσφύγων από τη Συρία (όχι για αμιγώς πολιτική γελοιογραφία). Το πρόβλημα προέκυψε με τη γελοιογραφία του Πορτογάλου Antonio Antunes που έδειχνε τον Νετανιάχου σαν σκύλο με το αστέρι του Δαβίδ στο κολάρο να οδηγεί τον τυφλό Τραμπ που φορά στο κεφάλι του το παραδοσιακό εβραϊκό καπελάκι. Η γελοιογραφία αναρτήθηκε από τα γραφεία των New York Times στο Χονγκ Κονγκ. Την επομένη, στις 25 Απριλίου, το σκίτσο δημοσιεύεται και στη διεθνή έκδοση της εφημερίδας. Οι διαμαρτυρίες για αντισημιτισμό πήραν φωτιά, οι Times ζήτησαν συγγνώμη δημοσίως, ο δημοσιογράφος βάρδιας απολύθηκε και ο σκιτσογράφος Antonio Antunes απάντησε: «Η γελοιογραφία μου θεωρήθηκε αντισημιτική ενώ η κριτική αφορούσε τις πολιτικές Νετανιάχου με τη στήριξη του Τραμπ, την αναγνώριση της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Ισραήλ και συνεχείς προσαρτήσεις που υποδηλώνουν το τέλος της ιδέας για δύο κράτη.»
Στις 3 Μαΐου 2019, μια πλειάδα γελοιογράφων υπέγραψε διακήρυξη προς την UNESCO ζητώντας να καταστεί η γελοιογραφία βασικό ανθρώπινο δικαίωμα, θυμίζοντας τους σκιτσογράφους που βρίσκονται στη φυλακή ή δέχονται ακόμα και απειλές για τη ζωή τους. Στην ίδια διακήρυξη υπενθυμίζουν ότι το σχέδιο, η εικονογράφηση, η ζωγραφική, το γκράφιτι κ.ά. αποτελούν μια ειδική και οικουμενική γλώσσα, τη γλώσσα της εικόνας που υπάρχει σε όλους τους πολιτισμούς από την αρχή της ανθρωπότητας, ενώ η ποικιλία των cartooning αντικατοπτρίζει τον πλούτο και τη ζωτικότητα μιας δημοκρατικής κοινωνίας. «Είναι συστατικό του πολιτισμού και επομένως της ίδιας της ανθρωπότητας, ενώ η ελευθερία της έκφρασης κατοχυρώνεται στη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου» σημειώνουν μεταξύ άλλων οι σκιτσογράφοι που ζητούν από την UNESCO να καθιερώσει μια Διεθνή Ημέρα Cartooning. Θεμιτό. Όπως και το δικαίωμα στη σάτιρα.
Κυβέλη Χατζηζήση
Δημοσιογράφος – stentoras.gr
Share this post
