Μαθήματα μαγειρικής σε πρόσφυγες από Έλληνα σεφ
Είναι ο μουσακάς ένα γευστικότατο φαγητό; Ασφαλώς, εφόσον βεβαίως είναι καλομαγειρεμένος. Ο μουσακάς είναι ένα παραδοσιακό ελληνικό πιάτο; Και ναι και όχι. Για την ακρίβεια και κατά μία εκδοχή η ιστορία άλλα λέει, ότι ο μουσακάς προέρχεται από την αραβική λέξη «μουχάσα» που σημαίνει φαγητό σε στρώσεις. Η μπεσαμέλ επίσης, απαραίτητο συστατικό του μουσακά, έχει γαλλικές ρίζες και τόσο τα υλικά της όσο και το όνομά της οφείλονται σε έναν Γάλλο μαρκήσιο του 18ου αιώνα, τον Louis de Bechamel, ο οποίος καθότι πλούσιος και με τα προβλήματά του λυμένα, αναζητούσε απολαύσεις μέσω του ουρανίσκου του. Το ελληνικό όνομα της μελιτζάνας τέλος προέρχεται από παραλλαγή της αραβικής της ονομασίας «bāḏinjān». Κοντολογίς ο μουσακάς είναι ένα από τα δεκάδες γαστρονομικά παραδείγματα που αποδεικνύουν περίτρανα τον σαφή και απλό ισχυρισμό του σεφ Ρήγα Ρηγόπουλου πως «η μαγειρική δεν έχει ρατσισμό ούτε ξενοφοβία. Αυτή είναι η ομορφιά της. Παίρνουμε ιδέες και στοιχεία από διάφορους πολιτισμούς και τα ενσωματώνουμε σε ένα παραδοσιακό ελληνικό πιάτο. Μακάρι να ήταν και η κοινωνία όπως η μαγειρική. Αλλά δεν είναι. Δυστυχώς».
Ο Ρήγας Ρηγόπουλος είναι σεφ και συνιδιοκτήτης του «Σαλίγκαρου» που βρίσκεται στα Εξάρχεια. Ενός εστιατορίου με μεζέδες εμπνευσμένους από τη Μεσόγειο, όλη την Ελλάδα και κυρίως από την Κρήτη. Κάθε ημέρα ετοιμάζει με τους συνεργάτες του ότι πιο γευστικό υποδεικνύει η τέχνη του και η επαγγελματική του συνείδηση για να περιποιηθεί τους πελάτες του. Κάθε Πέμπτη πρωί (εκτός επιβεβλημένων εξαιρέσεων) υποδέχεται μία παρέα λίγο αλλιώτικη από τις άλλες για να την περιποιηθεί αλλά και να της μάθει τα μυστικά της κουζίνας του. Ο Ρήγας Ρηγόπουλος παραδίδει μαθήματα μαγειρικής σε πρόσφυγες, ανθρώπους από το Ιράκ, το Αφγανιστάν, το Κουρδιστάν, που μετά από τα σαράντα κύματα που υποχρεώθηκαν να περάσουν έφτασαν και εγκαταστάθηκαν - έστω προσωρινά - στην Ανοιχτή Δομή Φιλοξενίας Προσφύγων του Ελαιώνα.
Με συνείδηση επαγγελματική και κοινωνική και με την πεποίθηση ότι ένα καλό πιάτο μπορεί να συγκεντρώσει την κουλτούρα των ανθρώπων από Ανατολή, Δύση, Βορρά και Νότο χωρίς στείρες και απαράδεκτες ρατσιστικές εξάρσεις, όπως συμβαίνει με την κοινωνία, φέρνει στα «θρανία» του «Σαλίγκαρου» τον Μοχάμεντ, την Ίρι, τη Μαρία και μερικούς ακόμη πρόσφυγες από το camp του Ελαιώνα για να τους μάθει - αφιλοκερδώς φυσικά - ιστορίες και γεύσεις που μόνο χαμόγελο μπορούν να προκαλέσουν.
«Αυτό με νοιάζει κατά κύριο λόγο. Αυτοί οι άνθρωποι να χαμογελούν» λέει ο σεφ. «Στην αρχή όταν οι αρμόδιοι από τη Δομή Φιλοξενίας Προσφύγων του Ελαιώνα, οι οποίοι με εντόπισαν μέσα από τις επαγγελματικές μου σελίδες στο διαδίκτυο, μου ζήτησαν να κάνω μαθήματα, υπήρξαν πρόσφυγες που ακύρωσαν το μάθημά τους, από φόβο ή ντροπή. Σιγά - σιγά όμως ξεθάρρεψαν και πλέον έρχονται κάθε Πέμπτη. Μπορεί για να φάνε ένα καλομαγειρεμένο φαγητό. Μπορεί για να ξεφύγουν από την καθημερινότητά τους και να κοινωνικοποιηθούν. Αυτό που θέλω πιο πολύ απ’ όλα είναι να νιώσουν ότι είναι ευπρόσδεκτοι στον τόπο μας».
Η επιδίωξη του Ρήγα Ρηγόπουλου, σεφ και δασκάλου μαγειρικής σε τουρίστες -μεταξύ πολλών άλλων- πήρε σάρκα και οστά μέσα από την εξής απλή μεν, δυσεύρετη δε εσωτερική διεργασία: «Για πολλά χρόνια ζούσαμε καλά. Με την οικονομική κρίση άρχισα να βλέπω ανθρώπους να ψάχνουν στα σκουπίδια για να φάνε. Ηλικιωμένους να περιμένουν … πεντακόσια χρόνια στην ουρά στο Ι.Κ.Α. για να πάνε στον γιατρό. Αν είσαι κανονικός άνθρωπος δεν μπορεί να μη σε πονάνε αυτές οι εικόνες. Η λογική μου λέει ότι εάν ο καθένας μας βοηθούσε έναν μόνο άνθρωπο, τα πράγματα θα πήγαιναν καλύτερα. Το πρόβλημα μπορεί και να λυνόταν».
Κάπως έτσι άρχισαν τα μαθήματα. Στην αρχή οι πρόσφυγες - μαθητές έμαθαν να κάνουν χωριάτικη σαλάτα. Μετά κοτόπουλο με δενδρολίβανο, μουσακά υγιεινό (δηλαδή αποκλειστικά στον φούρνο) και «ανθυγιεινό» (δηλαδή με τηγανισμένες μελιτζάνες), χειροποίητες πίτες, αρχαιοελληνικές σαλάτες. Με σπαστά αγγλικά, με τη βοήθεια μικρών παιδιών που ζουν στη δομή και έχουν την απίστευτη ικανότητα να συνεννοούνται σε διάφορες γλώσσες, ακόμη και με νοήματα, οι μαθητές του Ρήγα Ρηγόπουλου παίρνουν μια μυρωδάτη ανάσα από τη ζωή που τους επέβαλε να ξενιτευτούν και να μείνουν σε ένα camp στην Ελλάδα, άγνωστο για πόσο χρόνο.
«Στον Ελαιώνα ζουν, εάν δεν απατώμαι, περί τους 2.000 πρόσφυγες. Οι περισσότεροι ή τελοσπάντων πολλοί από αυτούς δεν θέλουν να παραμείνουν στην Ελλάδα, αλλά να φτάσουν σε άλλη χώρα, όπως η Γερμανία για παράδειγμα, όπου βρίσκονται άλλα μέλη της οικογένειάς τους. Αυτός είναι και ο λόγος που πολλοί δεν ενδιαφέρονται, δεν θέλουν να μάθουν ελληνικά. Βεβαίως, κάποιοι τελικά θα παραμείνουν εδώ. Όμως ένα από τα πολλά προβλήματα είναι ότι ακόμη και να θέλω να προσλάβω έναν πρόσφυγα στο μαγαζί μου δεν μπορώ. Δεν μου επιτρέπεται. Ούτε για να δουλέψει για όσο διάστημα χρειαστεί, προκειμένου να μαζέψει χρήματα για να βγάλει το εισιτήριό του για Γερμανία. Πρόκειται για παραλογισμό».
Μέσα σε αυτόν τον παραλογισμό η Ίρι από το Αφγανιστάν φρόντισε, όταν ο Ρήγας Ρηγόπουλος επισκέφθηκε το camp, να του ετοιμάσει νόστιμες τηγανίτες με μήλο μεταξύ άλλων για να τον φιλέψει και εκείνη με τη σειρά της.
«Οι γυναίκες - μαθήτριες είναι πολύ σεμνές, μαζεμένες, ίσως όχι τόσο όσο στην πατρίδα τους. Οι γυναίκες - μαθήτριες προφανώς όμως θέλουν να μάθουν για να μαγειρεύουν αργότερα στα σπίτια τους. Ο Μοχάμεντ, ο μόνος άνδρας - μαθητής μου μού λέει ότι θα πάει στη Γερμανία να συναντήσει τους δικούς του. Ταράζομαι όταν ακούω, ότι δεν θα παραμείνουν στην Ελλάδα. Όμως πάλι, ο Μοχάμεντ με ρωτάει εάν θα τον βοηθήσω να ανοίξει ένα εστιατόριο εδώ, στην Ελλάδα. Τι ερώτηση… “Φυσικά και θα σε βοηθήσω” του λέω».
Το εννοεί; Προφανώς. Έτσι και αλλιώς ο Ρήγας Ρηγόπουλος το έχει δηλώσει εξαρχής: «εάν ο καθένας μας βοηθούσε έναν μόνο άνθρωπο, τα πράγματα θα πήγαιναν καλύτερα. Το πρόβλημα μπορεί και να λυνόταν». Έτσι και αλλιώς ο μουσακάς, το πεντανόστιμο ελληνικό παραδοσιακό πιάτο, πολυπολιτισμικής προέλευσης και ο κιμάς ουδέποτε τσακώνεται με την μπεσαμέλ. Απλώς συνεργάζονται με τη μελιτζάνα για να ευχαριστήσουν τον ουρανίσκο όποιου ανθρώπου, από όποιο μέρος του κόσμου θελήσει να τον δοκιμάσει.
Κυβέλη Χατζηζήση,
Δημοσιογράφος
Share this post
