Η ελευθερία του λόγου και της έκφρασης των πολιτών με άμεσο τρόπο και με αναφορά σε μεγάλη εμβέλεια ανθρώπων υπηρετείται στη σημερινή εποχή μέσω της χρήσης του διαδικτύου. Οι δημοσιεύσεις στα κοινωνικά δίκτυα, αλλά και στις προσωπικές ιστοσελίδες, δίνουν τη δυνατότητα ελευθερίας της έκφρασης, η οποία είναι δικαίωμα που προστατεύεται από το άρθρο 19 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και τα Πολιτικά Δικαιώματα, καθώς και από το άρθρο 10 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Στην Ελλάδα κατοχυρώνεται μέσω του άρθρου 14 του Συντάγματος.
Υπάρχει όμως περιορισμός στη δημοσίευση πληροφοριών που αφορούν προσωπικά δεδομένα και απόρρητες φορολογικές, δικηγορικές, ιατρικές και επαγγελματικές πληροφορίες. Επίσης πληροφορίες που αφορούν κρατικά δεδομένα για την τάξη και την ασφάλεια των πολιτών είναι απόρρητες και δεν δημοσιεύονται.
Η μετάδοση πληροφοριών μέσω της χρήσης του διαδικτύου συχνά παρατηρείται ως μέσο προσβολής της προσωπικότητας των παιδιών-χρηστών, ενώ είναι ποινικά δικάσιμη η εισαγωγή πορνογραφικού υλικού και η απόπειρα προσβολής της δημόσιας αιδούς. Οι περιορισμοί αυτοί είναι μεταβαλλόμενοι και προσαρμόζονται ανάλογα με το νομοθετικό πλαίσιο κάθε χώρας στην οποία υπάρχει δημοκρατία και θεσπισμένη νομοθεσία υπέρ της προστασίας της ελευθερίας του πολίτη.
Από παγκόσμια διαδικτυακά μέσα και διαδικτυακές επιχειρήσεις, μεταξύ των οποίων το Facebook, το Twitter, η Apple και η Google, εφαρμόζεται η αυτόματη διαγραφή προσβλητικού, ρατσιστικού και σεξιστικού περιεχομένου που αφορά κοινωνικά και προσωπικά δεδομένα χρηστών με τη μεθοδολογία και την εφαρμογή αλγορίθμων, θέτοντας όρια προκειμένου να υπάρχει συνέπεια στην ελευθέρια της έκφρασης.
Η ελεύθερη ανταλλαγή πληροφοριών μέσω κοινωνικών δικτύων, όπως το Facebook και το Twitter, αλλά και μέσω κάποιων ιστοσελίδων, έχει φέρει άνθηση στην προβολή ψευδών ειδήσεων, με αποτέλεσμα την παραπληροφόρηση των χρηστών σε ποικίλα θέματα.
Ο όρος «fake news» (ψευδείς ειδήσεις) ανακηρύχθηκε η Λέξη της Χρονιάς το 2017 από το αγγλικό λεξικό Κόλινς, το οποίο αναφέρει χαρακτηριστικά ότι πρόκειται για «ψευδείς, συχνά εντυπωσιακές, πληροφορίες που διαδίδονται με το πρόσχημα της είδησης».
Η προπαγάνδα είναι μια μέθοδος που συχνά χρησιμοποιείται στην πολιτική για τη χειραγώγηση του ατόμου, ακόμα και από τα χρόνια της αρχαιότητας, αλλά στη σημερινή εποχή με την ευρεία χρήση του διαδικτύου επικρατούν αστραπιαίοι ρυθμοί και η διάδοση μιας ψεύτικης είδησης γίνεται πολύ πιο γρήγορα.
Ακόμα και ο Ντόναλντ Τραμπ στην πρώτη ομιλία του ως προέδρου της Αμερικής αναφέρθηκε στις ψεύτικες ειδήσεις και συχνά κάνει αναφορά στον όρο εξαιτίας της παραγωγής τους από διάφορα ΜΜΕ. Η χρήση τους είναι συχνή όσον αφορά πολιτικά πρόσωπα μέσα από πολλές φορές ασαφείς αναφορές από διάφορες «στρατευμένες» δημοσιογραφικές ομάδες.
Οι πολίτες είναι θύματα των ψευδών ειδήσεων καθημερινά. Στην εκκλησία της Ασπροβάλτας λίγες μέρες πριν από το φετινό Πάσχα ένας άνθρωπος νόμιζε ότι είδε τη μορφή του Χριστού να σχηματίζεται στο μαρμάρινο δάπεδο της εκκλησίας. Η είδηση του «θαύματος» διαδόθηκε και μέσω του διαδικτύου και πλήθος κόσμου έσπευσε εκεί για να δει τι συμβαίνει. Τελικά αποδείχθηκε ότι επρόκειτο για απλή σύμπτωση και εσκεμμένη παραπληροφόρηση.
Στην Ελλάδα έχει δημιουργηθεί η ιστοσελίδα «Ελληνικά hoaxes», στην οποία αναδεικνύονται, κατόπιν διασταύρωσης των πηγών από τις οποίες προήλθαν, και στηλιτεύονται ψευδείς, αναληθείς ειδήσεις που συχνά δημοσιεύονται στα διαδικτυακά μέσα.
Νάνσυ Χαλκοπούλου
Υπεύθυνη Τεκμηρίωσης, Skywalker.gr
Share this post
