Εκθεση χαρακτικής, φωτογραφίας και κεραμικής από μέλη του ΚΕΘΕΑ Διάβαση στο Πολιτιστικό Κέντρο «Μελίνα» του Δήμου Αθηναίων
Στο πριν και το μετά μιας πόλης δύσκολα φαίνονται διακριτές διαφορές, εκτός κι αν μεσολαβήσουν πολλά χρόνια και αρμόδιοι παθιασμένοι να αλλαξουν τα κακώς κείμενα. Το πριν και το μετά ενός ανθρώπου το ίδιο δύσκολα έχει σπουδαίες διαφορές, εκτός κι αν μεσολαβήσει η υπέρβαση, η βαθιά επιθυμία να μείνει το παρελθόν στα σκοτάδια του, και το παρόν και το μέλλον να λάμψουν στο φως τους. Μια βόλτα από το Πολιτιστικό Κέντρο «Μελίνα» του Δήμου Αθηναίων μπορεί να πείσει με τον πιο ευχάριστο τρόπο ότι η υπέρβαση και η βαθιά επιθυμία για αλλαγή πλεύσης μπορεί να γίνει τέχνη συγκινητική, αξιοσημείωτη. Εκεί, στο πρώην πιλοποιείο Πουλόπουλου, φιλοξενείται έως τις 30 του Δεκέμβρη η εκδήλωση «Γέφυρες» από το Ινστιτούτο Πούσκιν Αθηνών σε συνεργασία με το ΚΕΘΕΑ Διάβαση και την υποστήριξη του Δήμου. Η εκδήλωση περιλαμβάνει παρουσίαση αρχείων, ομιλίες, θεατρικό αναλόγιο, εργαστήρια για το κοινό και μια έκθεση χαρακτικής, κεραμικής, φωτογραφίας, λίγο αλλιώτικη από τις άλλες. Τα έργα χαρακτικής ανήκουν στην ομάδα γραφιστικής και χαρακτικής του ανοιχτού θεραπευτικού προγράμματος ΚΕΘΕΑ Διάβαση και είναι ν’ απορεί κανείς πώς κατάφερε τόσο ταλέντο και ευαισθησία κάποτε να τα καταπιεί η σκόνη…
Τα έργα των παιδιών, πρώην χρηστών και νυν μελών της Διάβασης, εκτίθενται υπό τον τίτλο «Αστικό τοπίο, πριν και μετά». Έργα επαγγελματικής τεχνικής και καλλιτεχνικής ευαισθησίας, που δύσκολα πιστεύει κανείς ότι δημιουργήθηκαν από ανθρώπους που έμαθαν τη χαρακτική τέχνη εδώ και λίγο καιρό, παράλληλα με την τέχνη να ζουν χωρίς ναρκωτικά.
«Η ομάδα γραφιστικής και χαρακτικής του θεραπευτικού προγράμματος ΚΕΘΕΑ Διάβαση λειτουργεί από το 1994», λέει ο επιμορφωτής Θανάσης Γούναρης. «Ξεκίνησε από κάποια μέλη του προγράμματος που είχαν ενδιαφέρον για τη γραφιστική, και αργότερα η ομάδα ενισχύθηκε με κάποιον επαγγελματία-επιμορφωτή. Ουσιαστικά, είναι ομάδα επαγγελματικής κατάρτισης, με στόχο την κινητοποίηση των ανθρώπων που την πρακολουθούν (σ.σ. ασφαλώς παράλληλα με το βασικό πρόγραμμα και το ψυχοθεραπευτικό έργο που γίνεται στη Διάβαση) ώστε να ασχοληθούν στο μέλλον με το αντικείμενο. Από αυτή την ομάδα, της οποίας τώρα εγώ είμαι επιμορφωτής, έχουν βγει πολλοί γραφίστες που εργάζονται σε εφημερίδες, περιοδικά, εκδοτικούς οίκους ή ως ελεύθεροι επαγγελματίες. Στη γραφιστική τέχνη προστέθηκε και η χαρακτική. Είναι πολύ σημαντικό οι άνθρωποι που βρίσκονται σε απεξάρτηση να κάνουν δουλειά με τα χέρια και ταυτόχρονα κάτι τόσο δημιουργικό, όπως η χαρακτική».
Η έκθεση και οι χαράκτες
Τα έργα χαρακτικής που εκτίθενται απεικονίζουν γειτονιές της Αθήνας. Είναι επιλεγμένες με συγκεκριμένη προσέγγιση και για συγκεκριμένο λόγο: Ομόνοια, Εξάρχεια, λόφος του Στρέφη... Είναι σημεία της πόλης «αμαρτωλά», που στην καθημερινότητά τους εντάσσουν, εκτός των άλλων νόμιμων και υγιών ασχολιών, νταραβέρια, διακίνηση, σύριγγες, ναρκωτικά, χρήση. Είναι γειτονιές που αυτά τα ίδια παιδιά που τώρα εκθέτουν τα έργα τους κάποτε τις περιδιάβαιναν χαμένα στη χρήση ουσιών. Αλλά τώρα έχουν άλλα μάτια για να τις προσεγγίσουν και να τις χαράξουν στο χαρτί και την ψυχή τους. Είναι παιδιά διαφόρων ηλικιών, αγόρια κι ένα κορίτσι, ή άντρες και μια γυναίκα, φρέσκα στο πρόγραμμα απεξάρτησης ή με μεγαλύτερη πορεία σ’ αυτό, που βρήκαν το κουράγιο και χέρια συμπαράστασης από τους υπεύθυνους του προγράμματος ώστε να κοιτάξουν τον κόσμο και την ίδια τους τη ζωή με άλλα μάτια.
«Έχω πολύ αρνητικές αναμνήσεις από την Ομόνοια και τα Εξάρχεια, τώρα όμως τα βλέπω πολυ διαφορετικά», λέει ο Κωνσταντίνος, που συνεχίζει πλέον τις σπουδές του. «Δεν χρειάζεται να αποφεύγω αυτά τα μέρη για μια ολόκληρη ζωή», συμπληρώνει ο Χρήστος. «Κάποτε, όταν ήμουν στη χρήση, έκανα καταστορφές στα πεζοδρόμια της πόλης με το ποδήλατό μου», συνεχίζει. «Τώρα πια έχει αλλάξει ο τρόπος που σκέφτομαι. Μετά από πολλή ψυχολογική πίεση πήρα απόφαση να σταματήσω τη χρήση. Κι όλα τα βλέπω διαφορετικά, την Ομόνοια, τα Εξάρχεια και όπου κυκλοφορούσα τέλος πάντων. Σε κάποια φάση της θεραπείας μου, αφού πίστεψα ότι μπορούν να αλλάξουν τα πράγματα, συνειδητοποίησα ότι το καθετί στη ζωή μου το είχα συνδέσει με τη χρήση και ότι είχε έρθει η ώρα να το δω διαφορετικά».
Με τη συναίσθηση πως «ό,τι έγινε έγινε» και πως «το παρελθόν δεν αλλάζει», η παρέα των νεαρών δημιουργών κοιτάζει το μέλλον από άλλη οπτική γωνία. «Δεν ξεχνάς, ούτε θυμάσαι... Θέλω να πω ότι το θέμα δεν είναι να ξεχάσεις τι έκανες και πού ήσουν, ούτε να το θυμάσαι όλη την ώρα. Το θέμα είναι να αποδεχτείς το παρλθόν και να προχωρήσεις», λέει ο έτερος Κωνσταντίνος της παρέας.
Μικρές παρεμβολές
Στο Πολιτιστικό Κέντρο «Μελίνα» φιλοξενείται –σε ξεχωριστό χώρο– και μια άλλη έκθεση, για τα 100 χρόνια του ΚΚΕ. Το πρωινό της συνάντησής μας με τον επιμορφωτή και τα μέλη της γραφιστικής-χαρακτικής ομάδας της Διάβασης του ΚΕΘΕΑ, διάφοροι επισκέπτες διέκοπταν ευγενικά την κουβέντα μας ρωτώντας για την έκθεση του κόμματος. Ο πρώτος εκ των δύο Κωνσταντίνων εξηγεί πού ακριβώς στεγάζεται η εν λόγω έκθεση. Είναι ευγενικός, χαμογελά, αλλά και δυσανασχετεί: «Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί είναι τόσο δύσκολο να έχουμε πολύ κοσμο στην έκθεσή μας», λέει. «Έχουμε κάνει πάρα πολλή δουλειά για να φτιάξουμε τα εκθέματά μας (και φωτογραφίας και κεραμικής και χαρακτικής). Ο κόσμος δεν μπορεί να φανταστεί... Δεν μπορεί να νιώσει τι συμβαίνει εδώ. Δεν μπορεί να καταλάβει τι είναι η απεξάρτηση ούτε ότι δεν είμαστε μέλη κάποιου ιδρύματος!»
Το ΚΕΘΕΑ δεν είναι ίδρυμα
Το παράπονο του Κωνσταντίνου το συμμερίζεται όλη η παρέα, παρότι –όπως λένε όλοι– όσοι έχουν επισκεφθεί την έκθεσή τους έχουν να καταθέσουν μόνο θετικά σχόλια και ερωτήσεις του τύπου: «Είστε από την Καλών Τεχνών;». Ερώτηση δικαιολογημένη, αφού τα έργα των παιδιών είναι επαγγελματικού επιπέδου. Παρ’ όλα αυτά, το παράπονο πλανάται στον αέρα. Ο επιμορφωτής Θανάσης Γούναρης εξηγεί: «Έχω όλη την ελευθερία να χρησιμοποιήσω –πάντα μαζί με τα παιδιά και τηρώντας τους βασικούς κανονισμούς του προγράμματος– οποιοδήποτε δημιουργικό-εκπαιδευτικό εργαλείο χρειάζεται για να βγει ένα καλό αποτέλεσμα. Η ομάδα εκπαιδεύεται σε καθημερινή βάση. Η εκπαίδευση είναι θεραπεία. Πώς εκπαιδεύεις σε θεραπευτικό πλαίσιο έναν άνθρωπο ώστε να τροποποιεί τις συμπεριφορές του για να προχωρήσει στη ζωή του χωρίς να χρειάζεται να κάνει χρήση ουσιών, έτσι τον εκπαιδεύεις και μέσω της εκπαίδευσης να εξελιχθεί ως προσωπικότητα. Εκπαίδευση και θεραπεία είναι αλληλένδετες. Αυτή η έκθεση θα είχε λόγο ύπαρξης και χωρίς την ομπρέλα του ΚΕΘΕΑ, παρότι σαφώς εντάσσεται στη θεραπευτική διαδικασία του προγράμματος. Ο πολύς κόσμος, που δεν γνωρίζει πολλά για το ΚΕΘΕΑ, έχει μια ιδρυματική άποψη για τον οργανισμό. Σκέφτονται, για παράδειγμα, ότι αυτή η έκθεση είναι από ανθρώπους που έχουν κάποιο πρόβλημα. Δεν έχουν. Είχαν κάποιο πρόβλημα. Απλά είναι πρώην χρήστες, που μοιράζονται ένα κοινό όνειρο, στη συγκεκριμένη περίπτωση τη χαρακτική. Κι αν θέλετε, το προσωπικό μου όνειρο ως επιμορφωτή αυτής της ομάδας είναι το εκπαιδευτικό σκέλος του ΚΕΘΕΑ να έχει την αναγνώριση που του αξίζει».
Η τέχνη της ζωής
Στην παρέα μας βρίσκονται και ακόμη δύο άτομα. Ο ένας, φρέσκος στο πρόγραμμα απεξάρτησης, δεν θέλει να δηλώσει δημοσίως το όνομά του. Είναι λιγομίλητος και ίσως μελαγχολικός. Παρ’ όλα αυτά, ονειρεύεται μεταξύ άλλων και κάτι που μπορεί για πολλούς να είναι κατάκτηση από τα γεννοφάσκια τους, για τον ίδιο όμως (όπως και για πολλούς πρώην χρήστες και μη) είναι πρόβλημα σοβαρό που μπορεί να οδηγήσει σε επικίνδυνα μονοπάτια: «Δεν τον μπορώ τον πολύ κόσμο... Είμαι, πώς να το πω, αντικοινωνικός. Αυτό μαθαίνω στο πρόγραμμα. Πώς να γίνω κοινωνικός». Κι η άλλη λιγομίλητη της παρέας είναι η Χριστίνα. Εχει τελειώσει το πρόγραμμα, αλλά έχει ζητήσει να παρατείνει την παρακολούθησή του για έναν χρόνο ακόμη. Δουλεύει –ασχολείται με την αισθητική–, ονειρεύεται να καταπιαστεί με τη χαρακτική σε επαγγελματικό επίπεδο και λέει αποφασιστικά: «Το πρόγραμμα μου άλλαξε τη ζωή».
Τα χαρακτικά έργα των παιδιών, πρώην χρηστών και νυν μελών της Διάβασης, εκτίθενται υπό τον τίτλο «Αστικό τοπίο, πριν και μετά». Έργα επαγγελματικής τεχνικής και καλλιτεχνικής ευαισθησίας, που δύσκολα πιστεύει κανείς ότι δημιουργήθηκαν από ανθρώπους που έμαθαν τη χαρακτική τέχνη εδώ και λίγο καιρό, παράλληλα με την τέχνη να ζουν χωρίς ναρκωτικά
Κυβέλη Χατζηζήση
Δημοσιογράφος-«Στέντορας»
Share this post
