Σε έναν παράλληλο κόσμο, με την πολιτικοκοινωνική ιστορία να εξελίσσεται διαφορετικά και την κοινωνία να υπηρετεί την ευημερία των πολλών, η περίφημη ρήση του κομμουνιστικού μανιφέστου «προλετάριοι όλων των χωρών, ενωθείτε» δεν θα υπήρχε. Αντ’ αυτού οι ελάχιστοι βιομήχανοι θα ήταν κατατρεγμένοι και πιθανόν ανακηρυγμένο είδος προς εξαφάνιση. Όντες διωκόμενοι, θα ίδρυαν τη δική τους συνωμοτική, επαναστατική –για τα δεδομένα της εποχής– οργάνωση με σύνθημά τους «βιομήχανοι όλων των χωρών, ενωθείτε» και με κύρια αιτήματα την ελευθερία κίνησης των κεφαλαίων, την ελεύθερη αγορά και οικονομία και θα πρότασσαν τον καπιταλισμό ως κοινωνικοοικονομικό σύστημα που θα απελευθέρωνε τις παραγωγικές δυνάμεις από τις αλυσίδες του συστήματος και θα τους έδινε την απαραίτητη ώθηση για να ζήσουν ευτυχισμένοι, έχοντας όλα τα αγαθά που το δικό τους σύστημα θα μπορούσε να προσφέρει.

Είναι βέβαιο ότι, αν είχαν τη δυνατότητα να ρίξουν έστω μια φευγαλέα ματιά στη δική μας πραγματικότητα, θα αισθάνονταν δικαιωμένοι για τα επιτεύγματα της δικής μας κοινωνίας και θα ζήλευαν την ιστορική εξέλιξή μας. Πολύ περισσότερο, θα φθονούσαν –με την καλή πάντα έννοια…– τις ευέλικτες μορφές εργασίας, την υπερψήφιση του Μάαστριχ και τις τέσσερις ελευθερίες του (ελευθερία κίνησης των κεφαλαίων, των εμπορευμάτων, των υπηρεσιών και του εργατικού δυναμικού) και σίγουρα την κατάργηση του 8ώρου, που ψηφίστηκε στην Αυστρία, φέρνοντας στα πράγματα το 12ωρο.

Για όσους δεν το γνωρίζουν, το αυστριακό Κοινοβούλιο, στο οποίο πρωθυπουργός είναι ο δεξιός συντηρητικός Σεμπάστιαν Κουρτς, ενέκρινε τον νόμο, τη θέσπιση της δωδεκάωρης ημερήσιας εργασίας ή της εξηντάωρης εβδομαδιαίας εργασίας. Ο νόμος,  έμπνευσης και σύλληψης του πρωθυπουργού, πέρασε με τις ψήφους της κυβέρνησης, του Κόμματος των Ελευθέρων, το οποίο έχει εθνικιστικές καταβολές, αλλά και του νεοφιλελεύθερου κόμματος Νέος.

Ο καινούργιος αυτός νόμος επί της ουσίας δεν καταργεί το 8ωρο, το οποίο θα συνεχίσει να υφίσταται, αλλά χαλαρώνει τους κανόνες και το νομικό πλαίσιο για την απασχόληση, με τους εργαζομένους να μπορούν να εργάζονται πλέον έως και 12 ώρες την ημέρα ή αλλιώς οι βιομήχανοι να έχουν τη δυνατότητα να επιβάλλουν προς εθελοντική τήρηση το 12ωρο. Ο νόμος προβλέπει επί της αρχής ότι είναι προαιρετικός και εναπόκειται στη θέληση των εργαζομένων. Όμως, όπως πάντα, η ελεύθερη βούληση των εργαζομένων υποκύπτει στην ελεύθερη βούληση, στην απαίτηση των βιομηχάνων.

Ο νόμος, όπως ήταν αναμενόμενο, βρήκε σφοδρές αντιδράσεις από τη μία  και επευφημίες από την άλλη. Συνδικάτα και εργασιακοί φορείς διοργάνωσαν μία πρωτοφανή για τα αυστριακά δεδομένα συγκέντρωση και πορεία, στην οποία καταφέρθηκαν εναντίον της κυβερνητικής πρότασης. Όπως τόνισε ο Βόλφγκανγκ Κάτσιαν, πρόεδρος της Γενικής Συνομοσπονδίας Συνδικάτων της Αυστρίας, «θα αντισταθούμε σε αυτό με όλα τα μέσα που έχουμε στη διάθεσή μας».

Αντίθετες όμως αντιδράσεις υπήρξαν από τη μεριά των βιομηχάνων, οι οποίοι είδαν στο πρόσωπο του αυστριακού πρωθυπουργού έναν πολιτικό ταγό, έτοιμο και ικανό να περάσει δύσκολα νομοσχέδια χωρίς να υπολογίζει τις κοινωνικές αντιδράσεις μπροστά στο «καλό του τόπου».

Εξελίξεις με νόημα στο Ευρωκοινοβούλιο

Το ενδιαφέρον όμως δεν συγκεντρώνουν μόνο οι εξελίξεις στην Αυστρία, αλλά και όσα διαδραματίζονται στο ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα οποία έχουν άμεση επίδραση στη χώρα μας. Όπως λοιπόν κατήγγειλε ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Στέλιος Κούλογλου, Νέα Δημοκρατία και Χρυσή Αυγή υπερψήφισαν την κατάργηση του 8ώρου στον κλάδο των επαγγελματιών οδηγών.

Συγκεκριμένα, Ν.Δ. και Χρυσή Αυγή καταψήφισαν:

• Την τροπολογία ώστε μία εργάσιμη μέρα να μην ξεπερνά τις 8 ώρες.
• Την τροπολογία ώστε μία εργάσιμη εβδομάδα να μην ξεπερνά τις 48 ώρες.
• Την τροπολογία ώστε δύο διαδοχικές εργάσιμες εβδομάδες να μην ξεπερνούν τις 80 ώρες.
• Την τροπολογία για διάλειμμα 60 λεπτών ύστερα από 4,5 ώρες οδήγησης.

Υπέρ της διατήρησης της 8ωρης εργασίας και της εβδομαδιαίας 48ωρης εργασίας ψήφισαν σύσσωμες οι ομάδες των σοσιαλιστών και των δημοκρατών (πλην της κας Εύας Καΐλή, η οποία απείχε στην τροπολογία για το όριο των 48 ωρών εργασίας εβδομαδιαίως) και οι ευρωβουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ.

Ο ΣΥΡΙΖΑ φυσικά, δείχνοντας πολύ καλά αντανακλαστικά, βρήκε ευκαιρία να καταγγείλει τη σύμπλευση Ν.Δ. και Χρυσής Αυγής και ακόμα μια φορά να μιλήσει για ακροδεξιά χαρακτηριστικά. Η Ν.Δ., από την άλλη, απαντώντας στις καταγγελίες, ανέδειξε την κατάσταση της απορρυθμισμένης αγοράς εργασίας που επί ημερών κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ διαμορφώθηκε. Δεν ξέρουμε αν η καταψήφιση αυτή παραπέμπει σε κάποια πολιτική ατζέντα η οποία ακόμα δεν έχει εκφραστεί δημόσια από τα συγκεκριμένα κόμματα. Ξέρουμε όμως ότι κάποια από τα παραπάνω, όπως η καταψήφιση του διαλείμματος 60 λεπτών, προκαλούν αίσθηση την ώρα που είναι γνωστό ότι συχνά η υπερκόπωση των οδηγών καταλήγει σε ατυχήματα.

Συγκεκριμένα, η απάντηση που ήρθε από τη μεριά της αξιωματικής αντιπολίτευσης προκάλεσε ερωτήματα τόσο για την ίδια, όσο και για την κυβέρνηση. Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά, την υπερψήφιση των οδηγιών είχε ζητήσει τόσο ο ΟΦΑΕ (Ομοσπονδία Φορτηγών Αυτοκινητιστών Ελλάδας), όσο και το Υπουργείο Εξωτερικών! Το ερώτημα όμως που παραμένει είναι αν κάθε φορά που υπάρχει αίτημα για ψήφιση ανάλογων νόμων από οποιονδήποτε φορέα η Ν.Δ. θα ανταποκρίνεται θετικά.

Από μεριάς ΣΥΡΙΖΑ δεν έχασαν την ευκαιρία και σήκωσαν το γάντι, με την υπουργό Εργασίας Έφη Αχτσιόγλου να απαντά σε πρόσκληση για συζήτηση πάνω σε εργασιακά θέματα στον Αυστριακό ομόλογό της λέγοντας: «Ψηφίστηκε την Πέμπτη από το αυστριακό Κοινοβούλιο ο νόμος με τον οποίο θεσπίζεται η παράταση της εργάσιμης ημέρας έως τις 12 ώρες. Την ίδια ώρα η υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων της Αυστρίας Μπεάτε Χάρτινγκερ-Κλάιν, με αφορμή την ανάληψη της προεδρίας της Ε.Ε. από την Αυστρία για το επόμενο εξάμηνο, προσκάλεσε όλους τους υπουργούς Εργασίας της Ε.Ε. να συζητήσουμε για το μέλλον της εργασίας. Αποδεχόμενη με ευγένεια την πρόκληση, της απάντησα ότι τα θεμελιώδη εργασιακά δικαιώματα, όπως το 8ωρο, είναι στηρίγματα που δεν μπορούν να τίθενται υπό αμφισβήτηση, αλλά μόνο πάνω σε αυτά μπορούμε να χτίσουμε το κοινό μέλλον μας».

Βέβαια είναι ολίγον ειρωνικό εκπρόσωποι του ΣΥΡΙΖΑ να υπερασπίζονται το 8ωρο. Όχι γιατί δεν θα έπρεπε να το κάνουν –άλλωστε, όπως οι ίδιοι διατείνονται, είναι αριστεροί–, αλλά γιατί και αυτοί δεν έκαναν τίποτα για να προστατέψουν τις συνθήκες εργασίας. Το τυπικό 8ωρο για τους περισσότερους δεν ισχύει, ενώ επί κυβέρνησής τους έγινε κανονικότητα το 4ωρο.

Για την ιστορία πάντως, το εν λόγω ψήφισμα δεν πέρασε και παραπέμφθηκε στην Επιτροπή Μεταφορών για επανεξέταση.

Το 8ωρο στην Ελλάδα

Το θέμα του 8ώρου στην Ελλάδα αποτελεί ταμπού –και όχι άδικα– για έναν εργαζόμενο λαό που έχει περάσει πολλά, του οποίου τα εργασιακά δικαιώματα συμπιέστηκαν επικίνδυνα κυρίως στα χρόνια της κρίσης.

Στη χώρα μας το θέμα του 8ώρου και των εργάσιμων ωρών άνοιξε με εντάσεις το 2005, όταν το τότε νομοσχέδιο που κατατέθηκε ανέτρεπε τις μέχρι τότε νόρμες στην εργασία. Για πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας εμφανίστηκε το θέμα της υπερεργασίας. Τουτ’ έστιν, για πρώτη φορά νομοθετούνταν το δικαίωμα των εργοδοτών να επιβάλλουν υπερωρίες 5 έως 8 ωρών την εβδομάδα.

Το νομοσχέδιο είχε προσκρούσει σε σφοδρές αντιδράσεις, με τον τότε πρόεδρο της ΓΣΕΕ  Χρ. Πολυζωγόπουλο να δηλώνει: «Βάσει του νομοσχεδίου, όποιος εργαζόμενος δεν μπορεί να εργάζεται 48 ώρες την εβδομάδα όταν του ζητηθεί, τότε θα απολύεται χωρίς αποζημίωση. Αυτό είναι πρωτάκουστο, γυρνάμε στη νομοθεσία της εποχής του 1950».

Το νομοσχέδιο τότε πέρασε, αλλά επί της ουσίας ήταν ιδιαίτερα δύσκολο να εφαρμοστεί εξαιτίας των αντιδράσεων και της γενικότερης κατακραυγής σε μία περίοδο που η Ελλάδα δεν βρισκόταν σε κατάσταση οικονομικής κρίσης, αλλά αντίθετα κατέγραφε ανάπτυξη και αναδεικνυόταν σε ηγέτη στην περιοχή των Βαλκανίων.

Τα χρόνια φυσικά πέρασαν και κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι. Το 8ωρο είναι κακόγουστο αστείο για τους περισσότερους, καθώς είτε δουλεύουν υπερωρίες με δυσανάλογους μισθούς είτε 4ωρα και 3ωρα. Η ευελιξία κάνει πάρτι στους χώρους δουλειάς, με την κατάσταση να είναι δύσκολα αντιστρέψιμη.

Όμως το 8ωρο ακόμα και σήμερα έχει ιδιαίτερη σημασία στην Ελλάδα. Η σημασία του έγκειται στους αγώνες που δόθηκαν για να κατακτηθεί, αλλά και στο ότι θεωρείται ένα από τα ελάχιστα κεκτημένα που δεν πρόκειται να καταπατηθούν. Υπό αυτό το πρίσμα το ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου, αν και αφορά μόνο μία μικρή μερίδα του ενεργού εργατικού πληθυσμού, δεν παύει να αποτελεί έναν κίνδυνο και για τις υπόλοιπες ομάδες εργαζομένων. Ο φόβος αυτού του ψηφίσματος να αποδειχτεί ένας δούρειος ίππος είναι υπαρκτός όσο η οικονομική κατάσταση παραμένει σε άσχημη κατάσταση. Και είναι ακόμα πιο υπαρκτός όταν θυμίσουμε τις πρόσφατες δηλώσεις του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης, σύμφωνα με τις οποίες το 8ωρο είναι ξεπερασμένο.

Οι πιο παραγωγικές ώρες

Βάσει ερευνών, ούτε το καθιερωμένο για πολλούς 8ωρο είναι παραγωγικό ούτε το πρόσφατα ψηφισμένο 12ωρο μοντέλο της Αυστρίας. Αντίθετα το 6ωρο φαίνεται να είναι εκείνο που έχει τη μεγαλύτερη αξία, καθώς η παραγωγικότητα παραμένει η ίδια και φυσικά οι εργαζόμενοι απασχολούνται με περισσότερη όρεξη. Όπου εφαρμόστηκε η εν λόγω πρακτική, η οποία δοκιμάστηκε σε ερευνητικό στάδιο, δεν μειώθηκαν οι αποδοχές των εργαζομένων, αλλά παρέμειναν οι ίδιες.

Η πρώτη κυβέρνηση η οποία πειραματίστηκε με αυτό το εγχείρημα ήταν η Σουηδία, η οποία το 2015 χρηματοδότησε τη διεξαγωγή πειράματος σε γηροκομείο, με τους νοσηλευτές να εργάζονται 6 ώρες αντί 8 ώρες την ημέρα. Τα αποτελέσματα ήταν, φυσικά, εκπληκτικά. Η συντριπτική πλειονότητα των νοσηλευτών που εργάζονταν 6 ώρες ήταν παραγωγικότεροι σε σχέση με εκείνους που δούλευαν περισσότερο. Επιπρόσθετα ήταν σχεδόν τρεις φορές λιγότερο πιθανό να πάρουν οι ίδιοι άδεια δύο εβδομάδων, ενώ μειώθηκε κατά το ήμισυ το ποσοστό εργαζομένων που ζητούσε αναρρωτική. Μάλιστα οι εργαζόμενοι φάνηκαν να είναι και πιο υγιείς, και πιο ευτυχισμένοι.

Πολλές επιχειρήσεις στη σκανδιναβική χώρα έχουν εφαρμόσει το συγκεκριμένο εργασιακό μοντέλο, του οποίου τα οφέλη ήταν ήδη γνωστά πριν από χρόνια. Η Toyota το εφάρμοσε πριν από 14 χρόνια στα κέντρα όπου κάνει σέρβις στο Γκέτεμποργκ. Όπως διαπιστώθηκε και τότε, το προσωπικό ήταν πιο χαρούμενο, ενώ τα κέρδη αυξήθηκαν κατά 25%.

Αν και έχει περάσει σχεδόν ένας αιώνας και κάτι από την τυπική κατοχύρωση του 8ώρου, σπάνια τηρείται. Άλλοι εργάζονται περισσότερο και άλλοι πολύ λιγότερο. Η συζήτηση για το 8ωρο πρέπει να ανοίξει, όχι όμως φοβικά και συντηρητικά, αλλά βάζοντας στο επίκεντρο την ευημερία των πολλών και την ψυχική και σωματική υγεία των εργαζομένων, με απώτερο σκοπό την ικανοποίηση της ανάγκης για ένα νέο μοντέλο εργασίας που θα λειτουργεί υπέρ της κοινωνίας.

Απόστολος Ζαβιτσάνος,
Δημοσιογράφος-«Στέντορας»

Share this post