Τα τελευταία χρόνια τηρείται παρατεταμένη σιγή ιχθύος απέναντι στα όλο και δυσκολότερα μέτρα που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι εργαζόμενοι. Μια ησυχία που στο όχι τόσο μακρινό παρελθόν φάνταζε ως αστείο μπροστά στα εξοντωτικά μέτρα που ψηφίστηκαν και συνεχίζουν να ψηφίζονται για τη συντριπτική πλειονότητα των συμπολιτών μας.
Ερχόμενοι αντιμέτωποι με την πραγματικότητα και μπροστά στην Πρωτομαγιά, οφείλουμε να κάνουμε κάποιες επισημάνσεις. Μπορεί η Πρωτομαγιά να φαίνεται σε πολλούς παρωχημένη ή μια απλή συνηθισμένη μέρα αργίας, όμως η ιστορική αλήθεια τούς απαντά με τρόπο εκκωφαντικό και ουσιώδη για την αναγκαιότητα της συγκεκριμένης ημέρας. Τους απαντά για την ανάγκη να μην υπάρχει ιστορική λήθη, αλλά αντίθετα λόγος προβληματισμού και δράσης. Η Εργατική Πρωτομαγιά καθιερώθηκε όχι γιατί δεν προξενούσε προβλήματα, αλλά γιατί κατακτήθηκε με τις ζωές εργατών που απαιτούσαν ανθρώπινες συνθήκες εργασίας.
Η απεργία που έγινε σύμβολο για όλους τους εργαζομένους
Σικάγο, 1η Μαΐου του 1886: Το Σικάγο εκείνη την εποχή αποτελεί το μεγαλύτερο βιομηχανικό κέντρο των Η.Π.Α. Ταυτόχρονα όμως αποτελεί και την περιοχή με τη μεγαλύτερη εκμετάλλευση εργατών, με κάκιστες συνθήκες εργασίας και εξοντωτικά ωράρια. Μπροστά σε αυτή την κατάσταση εργάτες προχωρούν σε απεργία, διεκδικώντας κυρίως την καθιέρωση της 8ωρης εργάσιμης ημέρας αντί της 10ωρης, της 11ωρης ή και της 14ωρης που ίσχυε. Οι εργάτες κατεβαίνουν στους δρόμους μαζί με τις γυναίκες και τα παιδιά τους με σκοπό να διαδηλώσουν ειρηνικά με σύνθημα «8 ώρες δουλειά, 8 ώρες ανάπαυση, 8 ώρες ύπνο». Η απεργία γιγαντώθηκε και πήρε πρωτοφανείς διαστάσεις σε όγκο με αποτέλεσμα να βαφτεί στο αίμα εξαιτίας της αστυνομίας ύστερα από εντολή που έλαβε. Οι οργανωτές της απεργίας καταδικάστηκαν σε θάνατο και εκτελέστηκαν.
Παρίσι, 20 Ιουλίου 1889: Κατά τη διάρκεια του ιδρυτικού συνεδρίου της Δεύτερης Διεθνούς αποφασίστηκε η καθιέρωση της 1ης Μάη ως ημέρας δράσης και ανάμνησης του μακελειού που έλαβε χώρα στο Σικάγο 3 χρόνια πριν. Αυτή η κίνηση είχε ως στόχο την ταυτόχρονη διεθνή κινητοποίηση των εργαζομένων με σκοπό να διεκδικήσουν καλύτερες συνθήκες εργασίας.
Η Εργατική Πρωτομαγιά στην Ελλάδα
Η πρώτη Εργατική Πρωτομαγιά στην Ελλάδα γιορτάστηκε με πρωτοβουλία του Κεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλόγου του Σταύρου Καλλέργη το 1893. Περίπου 2.000 εργάτες συγκεντρώθηκαν στο Παναθηναϊκό Στάδιο και διαδήλωσαν υπέρ της οκτάωρης εργασίας, της καθιέρωσης της Κυριακής ως αργίας και της κρατικής ασφάλισης για θύματα εργατικών ατυχημάτων. Οι συγκεντρωμένοι ενέκριναν ψήφισμα, το οποίο επέδωσαν στον πρόεδρο της Βουλής την 1η Δεκεμβρίου του ίδιου έτους.
Από εκείνη τη μέρα χρειάστηκε να περάσουν 18 ολόκληρα χρόνια ως το 1911 για να γιορταστεί και πάλι η Εργατική Πρωτομαγιά. Στη συμπρωτεύουσα η Φεντερασιόν Θεσσαλονίκης (Σοσιαλιστική Εργατική Ομοσπονδία Θεσσαλονίκης) αναλαμβάνει τη διοργάνωση της Εργατικής Πρωτομαγιάς (οι πρωτεργάτες της εκδήλωσης συνελήφθησαν), ενώ στην Αθήνα με πρωτοβουλία του Ν. Γιαννιού ξαναγιορτάζεται η Πρωτομαγιά στο Μετς με κεντρικό σύνθημα «8 ώρες δουλειά, 8 ώρες ανάπαυση και 8 ώρες ύπνο». Την επόμενη χρονιά (1912) γιορτάστηκε και πάλι στο Μετς, με την αστυνομία να οδηγεί τους Γιαννιό, Αποστολίδη και Παπαγιάννη στα γραφεία της γιατί «δεν είχαν άδειαν», αλλά τελικά αφέθηκαν ελεύθεροι. Από το 1912 έχουμε και πάλι μακρόχρονη διακοπή του εορτασμού της Πρωτομαγιάς, που θα εορταστεί ξανά το 1919.
Στο διάστημα αυτό ξέσπασαν μεγάλες απεργίες σε όλες σχεδόν τις πόλεις της Ελλάδας και σε πολλούς κλάδους, ενώ πολλά σωματεία και δευτεροβάθμιες οργανώσεις δημιουργήθηκαν. Το 1910 καθιερώθηκε για πρώτη φορά η κυριακάτικη αργία και το 1913 ψηφίζονται νόμοι που καθιερώνουν το 8ωρο για όσους απασχολούνται σε υπόγειες εργασίες. Το 1921 εφαρμόζεται προσωρινά το οχτάωρο στους ηλεκτροτεχνίτες και στους τροχιοδρομικούς μόνο.
Όλη η επόμενη περίοδος χαρακτηρίστηκε από συνεχόμενους αγώνες, διεκδικήσεις και απεργίες με αποτέλεσμα σταδιακά να επεκταθεί το 8ωρο και σε άλλους κλάδους μέχρι τελικά να γίνει καθολικό. Όλες οι κατακτήσεις που αφορούν στις συνθήκες εργασίας και κοινωνικής ασφάλισης στην Ελλάδα εφαρμόστηκαν σταδιακά γιατί η οικονομική κατάσταση του ελληνικού κράτους δεν του επέτρεπε να αναλάβει την ευθύνη για τη θέσπιση και την τήρηση μίας ολοκληρωμένης κοινωνικής πολιτικής. Γι’ αυτό ο κάθε κλάδος, ανάλογα με τον συσχετισμό δύναμης που είχε μέσα στην οικονομία και στην κοινωνία, κέρδιζε κάτι παραπάνω από τον άλλον και κάπως έτσι παγιώθηκε μία κουλτούρα πελατειακής σχέσης μεταξύ κράτους, εργοδοσίας και συνδικάτων.
Το κραχ και η απεργία των καπνεργατών το 1936
Το οικονομικό κραχ του 1929 είχε ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη αγώνων και απεργιών το επόμενο διάστημα. Την περίοδο 1931-1936 το απεργιακό κίνημα παρουσιάζει ιδιαίτερη άνοδο, απόρροια της οικονομικής κρίσης και της στάσης πληρωμών που έγινε το 1932. Οι απεργιακοί αγώνες έχουν μαζικότητα και στηρίζονται από το σύνολο των εργαζομένων. Συχνά μάλιστα οι κινητοποιήσεις καταλήγουν σε αιματηρές συγκρούσεις με νεκρούς και τραυματίες.
Κάπως έτσι οδηγηθήκαμε στον Μάιο του 1936 και στη μεγάλη απεργία των καπνεργατών στη Θεσσαλονίκη. Η απεργία χτυπήθηκε σφοδρότατα από την αστυνομία ύστερα από εντολή που έλαβε από την κυβέρνηση Μεταξά, με τα επίσημα στοιχεία να αναφέρουν 12 νεκρούς και πάνω από 200 τραυματίες. Η απεργία, η οποία πνίγηκε στο αίμα, έμελλε να μείνει για πάντα χαραγμένη στην ιστορία της Ελλάδας όχι μόνο για τους νεκρούς που έδωσε, αλλά και για ακόμα έναν λόγο: Σε μία στιγμή η φωτογραφική κάμερα συλλαμβάνει μία μητέρα να κλαίει πάνω από το άψυχο σώμα του παιδιού της. Τη φωτογραφία βλέπει ο Γιάννης Ρίτσος και εμπνέεται με αποτέλεσμα να ακολουθήσει το συγκλονιστικό ποίημα «Επιτάφιος». Ένα ποίημα-σταθμός για τη χώρα, που στη συνέχεια μελοποιήθηκε από τον Μίκη Θεοδωράκη.
Στο σήμερα…
Τα τελευταία χρόνια η Εργατική Πρωτομαγιά τείνει να γίνει μία από τα ίδια. Μία ημέρα που δεν έχει ιδιαίτερη σημασία, που δεν ακουμπά καθόλου τους εργαζομένους και δεν τους απασχολεί. Τείνει να γίνει ένα σύγχρονο μνημόσυνο χωρίς ιδιαίτερη σημασία για τις ζωές χιλιάδων εργαζομένων.
Βέβαια η κατάσταση αυτή δεν δημιουργήθηκε τυχαία. Η συνεχόμενη απαξίωση των συνδικαλιστικών ηγεσιών, των πρακτικών, των εκδηλώσεων και των δράσεών τους είναι περισσότερο από εμφανής. Είναι χαρακτηριστική άλλωστε η αποχή από οποιαδήποτε είδους δράση, είτε αυτή αφορά σε αρχαιρεσίες σωματείου είτε αφορά σε απεργία. Και όμως αυτή η κατάσταση έχει δημιουργηθεί σε μία περίοδο που οι εργαζόμενοι χάνουν κεκτημένα που κατακτήθηκαν με αγώνες και θυσίες εδώ και έναν αιώνα.
Σήμερα, 125 χρόνια μετά το 1893, που 2.000 εργάτες διαδήλωσαν ζητώντας οχτάωρο, Κυριακή αργία και κρατική ασφάλιση στα θύματα εργατικών ατυχημάτων, η Εργατική Πρωτομαγιά δεν είναι απλώς μία μέρα για να μαζεύουμε λουλούδια. Αντίθετα πρέπει να είναι μία μέρα στην οποία θα αποδίδονται τιμές σε όλους τους αγωνιστές που διαχρονικά πάλεψαν για την κοινωνική δικαιοσύνη και τη δημοκρατία στους χώρους δουλειάς. Είναι μία μέρα διεκδίκησης καλύτερων συνθηκών εργασίας και ανθρώπινων μισθών. Η Πρωτομαγιά ακόμα και σήμερα μας διδάσκει πως τίποτα δεν χαρίζεται.
Απόστολος Ζαβιτσάνος,
Δημοσιογράφος – «Στέντορας»
Share this post
