Ανοίγει όλο και πιο έντονα το τελευταίο διάστημα η συζήτηση για τη μετάβαση σε ένα διαφορετικό παραγωγικό πρότυπο με απώτερο σκοπό να προσαρμοστούμε αρτιότερα στις νέες συνθήκες που δημιουργούνται. Ιδιαίτερα μπροστά στην 4η Βιομηχανική Επανάσταση θεωρείται εκ των ων ουκ άνευ η προσαρμογή μας. Αυτομάτως ανοίγεται και μία συζήτηση που αφορά στις απαραίτητες δεξιότητες που πρέπει να αναπτυχθούν, επομένως και στην αλλαγή του εκπαιδευτικού προτύπου σε μία περισσότερο ευέλικτη μορφή.
Αυτό όμως που δεν συζητιέται, ή συνήθως μπαίνει «από την πίσω πόρτα» και τελείως επιφανειακά, είναι οι σχέσεις εργασίας που θα διαμορφωθούν και θα μεταβάλλουν το εργασιακό τοπίο τα επόμενα χρόνια. Ο αυτοματισμός, οι ψηφιακές πλατφόρμες, οι νέες μορφές οικονομίας επιδρούν καταλυτικά στη φύση και στην έννοια της εργασίας. Στο εξωτερικό, και ιδιαίτερα στις δυτικές ανεπτυγμένες οικονομίες, οι οποίες έδιναν ανέκαθεν τον τόνο στο τι μέλλει γενέσθαι, ακόμα και αν στη χώρα μας έρχονται πάντα με καθυστέρηση οι όποιες εξελίξεις, εφαρμόζονται εδώ και αρκετά χρόνια εργασιακές πρακτικές εκ των οποίων οι περισσότερες είναι ξένες προς εμάς.
Ο Σ.Ε.Β., ως ένας από τους βασικότερους κοινωνικούς εταίρους με αυξημένη βαρύτητα στον δημόσιο λόγο του σχετικά με τις πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές εξελίξεις, σε ημερίδα που διοργάνωσε τον Οκτώβριο του 2017 αποτύπωσε σε έκθεσή του τις κυρίαρχες και αναδυόμενες τάσεις στην οργάνωση της εργασίας διεθνώς, που αργά ή γρήγορα θα έρθουν και σε εμάς.
Σύμφωνα με την καταγραφή του Σ.Ε.Β., στις νέες μορφές απασχόλησης περιλαμβάνονται οι συμβάσεις εργασίας με πληθοπορισμό (crowdwork), οι συμβάσεις απασχόλησης «μηδενικών ωρών» (zero hours contracts), οι συμβάσεις σύντομης διάρκειας (short term contracts), προσωρινής εργασίας ή εργασίας κατά παραγγελία (on demand work), οι «μικροσυμβάσεις» (mini jobs), η εργασία ανά χαρτοφυλάκια (portfolio work), η εργασία βάσει δελτίου/κουπονιών (voucher-based work), διάφορες μορφές τηλεργασίας και κινητής εργασίας με τη χρήση εφαρμογών και νέων τεχνολογιών, οι συμβάσεις αστικού δικαίου (σύμβαση έργου, σύμβαση ανεξάρτητων υπηρεσιών) και οι συμβάσεις επιμερισμού θέσεων εργασίας (job sharing).
Όπως ανέφερε ο Σ.Ε.Β., η μελέτη πραγματοποιήθηκε προκειμένου «να υπάρξει συναίνεση στο ότι η πρόσβαση σε όλες τις μορφές απασχόλησης θα είναι ανοιχτή προκειμένου να καταπολεμηθεί η ανεργία, στο ότι παράλληλα θα διασφαλιστούν αξιοπρεπείς όροι και συνθήκες εργασίας για όλους και θα προχωρήσει ο εκσυγχρονισμός των καθεστώτων κοινωνικής ασφάλισης». Η άποψη αυτή, όσο και αν έχουμε τη διάθεση να πιστέψουμε ότι περιέχει το στοιχείο της καλοπροαίρετης προετοιμασίας απέναντι στο καινούργιο που έρχεται, παραβλέπει τη δυναμική που κουβαλούν αυτές οι νέες μορφές και την πραγματικότητα που θα δημιουργήσουν.
Δεν θα αναπτύξουμε αναλυτικά και σε εύρος τι προκύπτει από κάθε μορφή, μπορούμε όμως με βεβαιότητα να πούμε ότι όλες, ή τουλάχιστον η πλειονότητά τους, παρουσιάζουν κοινά χαρακτηριστικά. Αυτά είναι η ευελιξία ως προς τον χρόνο, αλλά και τη διάρκεια της εργασίας, η μη πλήρης ασφάλιση, η περιοδικότητα, που θα προκύπτει από το είδος της εργασίας, αλλά και οι χαμηλές αμοιβές.
Όπως προκύπτει από τα παραπάνω, μιλάμε για freelancer εργαζομένους, που θα χρησιμοποιούνται κατά το δοκούν από τους εργοδότες όταν και εφόσον αυτοί τους χρειαστούν, αφού η πλήρης απασχόληση και οι συλλογικές διαπραγματεύσεις θα θεωρούνται ποινικοποιημένες. Πρακτικά θα έχουμε συμβάσεις εργασίας που ωθούν στην πλήρη ελαστικοποίηση και θα διαμορφώσουν μία εφιαλτική κατάσταση για τη νέα βάρδια εργαζομένων σε ένα ήδη ισοπεδωμένο και πλήρως απορρυθμισμένο εργασιακό τοπίο από τις μνημονιακές δεσμεύσεις.
Υπάρχει όμως και η άλλη ανάγνωση, που λέει ότι όλα τα παραπάνω φαντάζουν ιδανικά, καθώς ο εργαζόμενος θα διαλέγει πότε θα δουλεύει, πόσο θα δουλεύει, με τι θα απασχολείται και ποιο εργοδότη θα έχει. Όμως είναι ιδανικά για έναν άλλο κόσμο, που θα έχει τη δυνατότητα να κάνει αυτές τις επιλογές. Στο σήμερα, εάν θα εφαρμοστούν οι παραπάνω πρακτικές στο υπάρχον οικονομικοκοινωνικό πλαίσιο, ο εργαζόμενος πρακτικά θα αντιμετωπίζεται ως ένα ρομπότ, που θα ενεργοποιείται και θα απενεργοποιείται κατά το δοκούν, θα χρησιμοποιείται ανάλογα με τα κέφια του εκάστοτε αφεντικού και στη συνέχεια θα μπαίνει στην άκρη μέχρι την επόμενη φορά, αν υπάρξει επόμενη φορά. Ένα σύγχρονο, ευέλικτο και παραγωγικό εργασιακό περιβάλλον που θα δημιουργηθεί για να υπηρετεί μία ανταγωνιστική οικονομία, όχι όμως την ίδια την κοινωνία.
Απόστολος Ζαβιτσάνος,
Δημοσιογράφος – «Στέντορας»
Share this post
