Είναι η δημιουργικότητα μαγική; Όχι, σύμφωνα με εκείνους που τη διδάσκουν ως μία δεξιότητα. Είναι δυνατό να διδαχτεί η δημιουργικότητα; Αν αναλογιστείτε κάποιους μεγάλους καλλιτέχνες, μουσικούς ή επιχειρηματίες, μπορεί να σκεφτείτε ότι η δημιουργικότητα είναι ένα δώρο για λίγους τυχερούς. Είναι κάτι που εμείς οι υπόλοιποι μπορούμε μόνο να θαυμάσουμε. Και όμως υπάρχουν πράγματι μυστικά για την απελευθέρωση της φαντασίας μας.

Διδασκαλία δημιουργικής σκέψης: Ζήτημα επιβίωσης

Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια έχει αποδειχτεί ότι η δημιουργικότητα μπορεί να διδαχτεί από την παιδική ηλικία στα σχολεία και αργότερα στα πανεπιστήμια. Ενώ το μυστικό για την επίτευξη υψηλών επιπέδων νοημοσύνης παραμένει άπιαστο, η έρευνα δείχνει ότι είναι δυνατό να εξασκηθεί το μυαλό στη δημιουργικότητα και να αναδύονται δημιουργικές σκέψεις. Ποιοι είναι λοιπόν οι τρόποι που οι δάσκαλοι ακολουθούν, ώστε να αναπτυχθεί η δημιουργική σπίθα; Και τίθεται παράλληλα το εξής ερώτημα: «Θα πρέπει αυτές οι τεχνικές να διδάσκονται στα σχολεία;».

Ο Gerard Puccio στο πανεπιστήμιο Buffalo State College στη Νέα Υόρκη ισχυρίζεται, ότι είναι σημαντικό τα άτομα να οπλιστούν με τη δεξιότητα της δημιουργικής σκέψης. «Δεν είναι πλέον πολυτέλεια. Είναι ζήτημα επιβίωσης» σημειώνει. Οι βιομηχανίες αυξάνονται, όταν η δημιουργικότητα ανθεί και χάνονται, όταν δεν υπάρχει. Ο Puccio προεδρεύει στο διεθνές κέντρο σπουδών στη δημιουργικότητα, το οποίο ήταν το πρώτο πανεπιστημιακό τμήμα του κόσμου στο είδος του.

Τι είναι το brainstorming;

 Η διδασκαλία της δημιουργικότητας οφείλει τις ρίζες της στον Alex Osborn, αντιπρόεδρο της αμερικανικής διαφημιστικής εταιρίας BBDO το 1953. Για να εκμαιεύσει καλύτερες ιδέες από το προσωπικό του, ο Osborn πειραματίστηκε με διάφορες μεθόδους. Μία από τις πιο διάσημες τεχνικές που ακολούθησε ήταν το brainstorming (καταιγισμός ιδεών/ιδεοκαταιγισμός). Πρόκειται στην ουσία για την τεχνική ομαδικής δημιουργικότητας, μέσα από την οποία η ομάδα προσπαθεί να βρει λύση για ένα συγκεκριμένο πρόβλημα μέσα από τη συγκέντρωση ενός καταλόγου ιδεών που προσέφεραν τα μέλη της χωρίς ιδιαίτερη σκέψη.

Όταν αποσύρθηκε, ο Osborn συνειδητοποίησε ότι ήταν σημαντικό να ενισχύσει τη δημιουργικότητα των ανθρώπων ενώ σπούδαζαν, και αυτό τον οδήγησε στη δημιουργία του τμήματος δημιουργικότητας στο Buffalo State College. Σήμερα, υπάρχουν μαθήματα δημιουργικών σπουδών διαθέσιμα σε διάφορα πανεπιστήμια σε όλο τον κόσμο.

 Οι 4 τεχνικές του brainstorming

 Ποια είναι τα είδη των τεχνικών που διδάσκονται; Ο Puccio διδάσκει στους μαθητές του ότι η δημιουργικότητα απαιτεί τέσσερα στάδια:

• καθορισμός του προβλήματος
• καταγραφή ιδεών
• αξιολόγηση ιδεών
• εφαρμογή ιδέας

Ο καθορισμός του προβλήματος αφορά την κατανόησή του, η καταγραφή των ιδεών αφορά την αναζήτηση όσο το δυνατόν περισσότερων λύσεων χωρίς έλεγχο και κριτική, η αξιολόγηση και η εφαρμογή εξασφαλίζουν ότι η ιδέα είναι πρακτική και εφαρμόσιμη.

Από τα τέσσερα στάδια, η καταγραφή ιδεών είναι ίσως το στάδιο που περιλαμβάνει την πιο καινοτόμο σκέψη. Μία από τις μεθόδους που χρησιμοποίησε ο Puccio για το στάδιο αυτό ήταν να ζητά από τους μαθητές του να σκεφτούν ένα πρόβλημα και στη συνέχεια να τους παρουσιάσει ένα αντικείμενο τυχαία, επιμένοντας να βρουν έναν τρόπο να το συνδέσουν με τη συζήτηση. «Πρόκειται για την υποβολή του εγκεφάλου να εγκαταλείπει παλιές συνήθειες και να αναζητά νέες. Αυτό συμβαίνει συχνά, όταν οι εφευρέτες κάνουν μία σημαντική ανακάλυψη» λέει. Παράλληλα ο Puccio ισχυρίζεται, ότι η δημιουργικότητα εμπερικλείει τη διασφάλιση πρακτικών και πειστικών ιδεών: «Η δημιουργικότητα δεν πρέπει απαραιτήτως να είναι παράξενη».

Αποκλίνουσα σκέψη

Ξαπλώστε και ηρεμήστε. Κατά αυτόν τον τρόπο θα φτάσετε σε δημιουργικές σκέψεις. Η επιστημονική έρευνα υποστηρίζει την ιδέα ότι η δραστηριότητα ωθεί το μυαλό να καταλήξει σε λιγότερο προφανείς λύσεις. Οι ψυχολόγοι αποκαλούν τη σκέψη αυτή «αποκλίνουσα». Για παράδειγμα ο Joydeep Bhattacharya, του πανεπιστημίου Goldsmiths στο Λονδίνο, έχει αποδείξει ότι οι άνθρωποι σε κατάσταση ηρεμίας είναι πιο πιθανό να καταλήξουν σε δημιουργικές λύσεις, παρά όταν βρίσκονται σε εγρήγορση. Και μία άλλη μελέτη από Αυστραλούς ερευνητές τόνισε ότι οι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να λύσουν γρίφους ξαπλωμένοι, παρά όταν είναι όρθιοι.

Πρέπει λοιπόν να εισαχθούν δημιουργικές δραστηριότητες στα σχολεία;

Πώς θα εφαρμοστούν οι δημιουργικές δραστηριότητες στα σχολεία; Θα εκλείψουν τα βιβλία και θα παραμεριστεί η αποστήθιση κατά την προετοιμασία των μαθητών στις τυποποιημένες εξετάσεις; Να ενθαρρύνουμε τα παιδιά να αφήσουν το μυαλό τους να περιπλανηθεί αντί να επικεντρώνεται στην τάξη; Κανείς πάντως δεν υποστηρίζει την άποψη ότι τα παιδιά πρέπει να αφήσουν τη φαντασία τους ελεύθερη εις βάρος της κατανόησης ενός αντικειμένου. Βέβαια, οι επιχειρήσεις στον 21ο αιώνα υπογραμμίζουν την αξία της δημιουργικότητας στους υπαλλήλους τους. Είναι σημαντικό λοιπόν οι εκπαιδευτικοί να τονίζουν την αξία της δημιουργικότητας στους μαθητές. Δυστυχώς, σήμερα τα προγράμματα σπουδών φαίνεται να την παραμελούν, σύμφωνα με τον Puccio.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι εν λόγω τεχνικές δημιουργικότητας δεν πρόκειται να μετατρέψoυν ένα μέσο παιδί σε έναν νεαρό Αϊνστάιν ή σε έναν Πικάσο. Η ιδιοφυΐα δεν διδάσκεται. Στην ουσία οι τεχνικές ενθαρρύνουν την ανάπτυξη της δημιουργικής σκέψης στους μαθητές, ώστε αργότερα να μπορούν ως ενήλικοι να είναι περισσότερο παραγωγικοί στην εργασία τους. Ο Puccio είναι πεπεισμένος ότι είναι ένα ταλέντο που όλοι κουβαλάμε: «Είσαι άνθρωπος και έχεις φαντασία».

Σάννα Νάνου, Φιλόλογος, Msc

Share this post