Η παροχή ενός βασικού εισοδήματος άνευ όρων και προϋποθέσεων μοιάζει σαν άπιαστο όνειρο. Το ζητούμενο όμως είναι αν όντως αποτελεί όνειρο. Μπορεί αρχικά να ακούγεται ιδανικό, δεν παύει όμως να αποτελεί μία ιδιαίτερη περίπτωση, στην οποία ελλοχεύουν μια σειρά κίνδυνοι.
Τι είναι το καθολικό βασικό εισόδημα
Ουσιαστικά αποτελεί ένα ισόποσο επίδομα για όλους το οποίο παρέχεται από το κράτος χωρίς περιορισμούς, χωρίς προαπαιτούμενα, χωρίς να τίθεται θέμα ύπαρξης κάποιας επιπρόσθετης πηγής εσόδων. Δεν θα έχει καμία σχέση με άλλα επιδόματα, όπως η επιστροφή φόρου ή το κοινωνικό επίδομα αλληλεγγύης. Με αυτό τον τρόπο όλοι οι πολίτες θα μπορούν, εκτός από το να εξασφαλίζουν τουλάχιστον το όριο διαβίωσης, να έχουν ποιοτικότερη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, εκπαίδευση και πολιτισμό. Πάροχος θα είναι το κράτος, το οποίο έχει και την υποχρέωση να βρει τον τρόπο να πραγματοποιήσει τη συγκεκριμένη πρακτική. Σημαντικό είναι να αναφέρουμε ότι το επίδομα είτε δεν θα φορολογείται καθόλου είτε η φορολόγησή του θα είναι ελάχιστη.
Πώς γεννήθηκε η ιδέα
Οι ρίζες της ιδέας βρίσκονται στο όχι και τόσο κοντινό 1797 και εκφράστηκε πρώτη φορά από τον Αμερικανό φιλόσοφο Thomas Paine. Από τότε έχει επανέλθει στην επικαιρότητα ουκ ολίγες φορές από τον Martin Luther King, από τον οικονομολόγο Milton Friedman, από Αμερικανούς γερουσιαστές, όπως ο Bernie Sanders, μέχρι και πιο πρόσφατα από τον ιδρυτή του Facebook Mark Zuckerberg ή και τον μεγιστάνα εφευρέτη και οραματιστή Elon Musk, που τελευταία έχει τραβήξει τα φώτα της δημοσιότητας εξαιτίας των καινοτόμων δράσεών του.
Μπορεί ως ιδέα να φαίνεται σοσιαλιστική, η αλήθεια όμως είναι ότι με τον έναν ή τον άλλο τρόπο έχει βρει στήριξη τόσο από την καπιταλιστική, όσο και από την κομμουνιστική ιδεολογία.
Ο Μαρξ περιέγραφε τον ανεπτυγμένο κομμουνισμό ως ένα σύστημα στο οποίο οι μηχανές θα δημιουργούν τα αγαθά και ο άνθρωπος, απαλλαγμένος από τη μισθωτή εργασία, θα τα απολαμβάνει, καθώς θα έχει απελευθερωθεί από τα ζωτικά προβλήματα της ύπαρξής του.
Ο Όσκαρ Ουάιλντ έγραφε το 1981: «Ο ορθός στόχος είναι να επιχειρήσουν να ανοικοδομήσουν την κοινωνία σε τέτοια βάση, ώστε η φτώχεια να είναι πια κάτι αδύνατο».
Αντίστοιχες απόψεις υπάρχουν και στον φιλελεύθερο χώρο, ο οποίος θεωρεί ότι η παροχή ενός τέτοιου εισοδήματος θα ωθήσει τον κόσμο στην κατανάλωση και αντίστοιχα θα δώσει ώθηση στην οικονομία.
Ουσιαστικά το βασικό επίδομα δικαιολογείται από εντελώς αντίθετα ιδεολογικά πλαίσια, όπου ο καθένας διακηρύσσει και τις δικές του επιφυλάξεις, φοβίες.
Πού εφαρμόζεται σήμερα
Μία σειρά από χώρες πειραματίζονται με τη συγκεκριμένη ιδέα. Ολλανδία, Η.Π.Α., Φινλανδία και άλλες έχουν προχωρήσει πειραματικά στη διάθεση του συγκεκριμένου επιδόματος. Στη Φινλανδία, μία χώρα που φημίζεται για την κοινωνική της πολιτική, το πρόγραμμα ξεκίνησε στις αρχές του 2017, όπου διατίθεται το ποσό των 560 ευρώ σε 2.000 ανέργους με διάρκεια δύο χρόνων. Τα αποτελέσματα όμως που θα προκύψουν δεν θα μπορούν να είναι αντιπροσωπευτικά, καθώς το δείγμα είναι εξαιρετικά μικρό, επομένως δεν είναι δυνατόν να προβλέψουμε και τον συγκεκριμένο αντίκτυπο που θα είχε σε μία πιο ευρεία κλίμακα.
Τι αποτελέσματα υπάρχουν
Σε ευρεία κλίμακα εφαρμόστηκε στον Καναδά την πενταετία 1974-1979 (10.000 πολίτες) και στην Ινδία τη διετία 2011-2013 (6.000 πολίτες). Από αυτές τις περιπτώσεις μπορούμε να εξαγάγουμε και ανάλογα συμπεράσματα, τηρουμένων πάντα των αναλογιών, και να πούμε με βεβαιότητα ότι ο αντίκτυπος που δημιουργήθηκε ήταν ενθαρρυντικός. Η ανεργία δεν αυξήθηκε, περισσότεροι νέοι άνθρωποι πήραν απολυτήριο λυκείου, μειώθηκαν οι ανισότητες, βελτιώθηκε αισθητά η ποιότητα διατροφής και υγείας, ιδρύθηκαν επιχειρήσεις, μειώθηκε ο αλκοολισμός και η εγκληματικότητα και ενισχύθηκε η τοπική οικονομία.
Βέβαια οι ιδιαιτερότητες των συγκεκριμένων κοινωνιών καθιστούν τα αποτελέσματα ένα πάζλ που είναι δύσκολο να αναλυθεί και ως εκ τούτου να πούμε ότι μπορούμε να αναμένουμε τα ανάλογα αποτελέσματα οπουδήποτε οποτεδήποτε. Το βέβαιο είναι ότι σε έναν κόσμο που συνεχώς μεταλλάσσεται, όπου η αυτοματοποίηση και η ψηφιοποίηση εφαρμόζεται σχεδόν παντού και όπου οι κοινωνικές δομές δείχνουν να μην μπορούν να αντεπεξέλθουν, οι εξελίξεις θα είναι γρήγορες. Είμαστε έτοιμοι να τις υποδεχτούμε;
Αποστόλης Ζαβιτσάνος,
Δημοσιογράφος - Skywalker.gr
Share this post
