Σύμφωνα με τους Hillage και Pollard (1998) «απασχολησιμότητα είναι η ικανότητα του ατόμου να αποκτήσει αρχική απασχόληση, να διατηρήσει την απασχόληση αυτή και να αποκτήσει νέα απασχόληση, εάν αυτό απαιτηθεί». Με άλλα λόγια που απηχούν τις απόψεις πολλών ειδικών σχετικά με τον όρο, το άτομο φέρει αποκλειστικά προσωπική ευθύνη ύπαρξης και διατήρησής του στην εργασιακή ζωή. Όμως μπορεί μόνο το ίδιο το άτομο να φέρει αυτή την ευθύνη από τη στιγμή που η εργασία -ως κοινωνικό αγαθό- και η επιχειρηματικότητα διέπονται από νόμους της πολιτείας; Εκ των πραγμάτων λοιπόν αναγνωρίζεται η ευθύνη που έχουν όλοι οι εμπλεκόμενοι στο εργασιακό σύστημα και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο ο όρος εξακολουθεί να είναι αμφιλεγόμενος.
Στην παρούσα φάση οι πολιτικές που εφαρμόζονται στην εργασία δίνουν έμφαση στην ανάπτυξη της απασχολησιμότητας, δηλαδή της ανάπτυξης τεχνικών και ήπιων δεξιοτήτων και όχι τόσο στη δημιουργία και τη διασφάλιση των θέσεων εργασίας. Δημιουργούνται προγράμματα κατάρτισης ή επανακατάρτισης που στόχο έχουν τη σύνδεση με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας, χωρίς αυτά να μετουσιώνονται απαραίτητα σε έργο στο εργασιακό πλαίσιο.
Τα δεδομένα της παγκόσμιας οικονομίας, δηλαδή η ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη, η διευρυμένη αγορά και ο «πόλεμος» για την αναζήτηση ταλέντων με άξονα τη μέγιστη αποτελεσματικότητα και καινοτομία οδήγησαν σε ευέλικτα μοντέλα εργασίας. Τα μοντέλα αυτά περιλαμβάνουν μικρής διάρκειας συμβάσεις εργασίας ή ακόμα και μηδενικής βάσης (zero contracts) συμβάσεις έργου και συνεργασίες με εξωτερικούς συνεργάτες - ελεύθερους επαγγελματίες, αποβλέποντας στη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων. Το νέο αυτό εργασιακό τοπίο ζητά από το άτομο να αποδεχτεί την αίσθηση της αβεβαιότητας που τα παραπάνω μοντέλα προκαλούν και να υιοθετήσει θετική ανταπόκριση απέναντι στη συνεχή επαγγελματική αλλαγή. Κατά τον Peter Hawkins (1999) το να έχεις απασχόληση σημαίνει ότι είσαι σε «κίνδυνο», το να είσαι απασχολήσιμoς σημαίνει ότι είσαι ασφαλής.
Ο εργαζόμενος της σύγχρονης εποχής θα πρέπει να βρίσκεται σε μία ατέρμονη προσωπική διαδικασία για να προσαρμοστεί στη νέα εργασιακή πραγματικότητα. Η συνεχής επιμόρφωση σίγουρα ωφελεί τα άτομα, καθώς συμβάλλει σημαντικά στην προσωπική τους ανάπτυξη. Όμως η διά βίου μάθηση, με άξονα πάντα την εκπαίδευση για την εργασία και την παραμονή σε αυτή, σε μια διαρκή στάση αντιμετώπισης της ανεπάρκειας, πιθανά να απέχει πολύ από την αυτοπραγμάτωση. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ο ανθρώπινος παράγοντας που συνιστά σεβασμό στην προσωπική επιλογή της συνειδητής αποχής από αυτό τον αβέβαιο κύκλο, αν και προφανώς δεν υπάρχει μεγάλο περιθώριο διαφοροποίησης.
Έτσι λοιπόν εγείρονται πολλά πολιτικά, εκπαιδευτικά, κοινωνιολογικά και ηθικά θέματα και προβληματισμοί, καθώς το αίσθημα ανασφάλειας και φόβου που προκαλείται στα άτομα είναι μία πρόκληση για το πολιτικό σύστημα και τις διοικήσεις των οργανισμών σχετικά με τη διασφάλιση της ευημερίας, της ψυχικής και της σωματικής υγείας του εργατικού δυναμικού.
Ας δούμε όμως ποιες είναι οι δεξιότητες - κλειδιά που εκτιμά και αναγνωρίζει η αγορά εργασίας. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ένωση -μεταξύ άλλων- είναι η ικανότητα για μάθηση, οι δεξιότητες χρήσης ΤΠΕ (τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνίας), η καλή χρήση της μητρικής και μιας επιπλέον γλώσσας, η δεξιότητα για επιχειρηματικότητα, η ανάληψη πρωτοβουλίας, η κατανόηση της έννοιας του πολίτη, καθώς και η ικανότητα πολιτισμικής συνείδησης και έκφρασης.
Σημαντικές είναι οι δεξιότητες που σε βοηθούν να συνεργάζεσαι καλά με τους άλλους, να διαχειρίζεσαι τον εαυτό σου και να μπορείς να εφαρμόσεις τις γνώσεις σου στο να λύνεις προβλήματα. Δηλαδή μιλάμε για τις ήπιες ή οριζόντιες (συχνά και κοινωνικές) δεξιότητες, όπως η επικοινωνία (γραπτή, λεκτική και μη λεκτική), η ενσυναίσθηση, η ομαδικότητα, η κριτική σκέψη, η δημιουργικότητα αλλά και η ηθική, εργασιακή και μη (αν και έχει να κάνει περισσότερο με τις αξίες και τις στάσεις του κάθε ατόμου). Σύμφωνα με το CBI είναι αυτές οι δεξιότητες «που καθιστούν το άτομο αποτελεσματικό στον χώρο εργασίας» δηλαδή κυρίως δεξιότητες που μπορούν να μεταφερθούν σε κάθε εργασιακό χώρο και ρόλο (μεταβιβάσιμες). Το άτομο όμως θα πρέπει να διαθέτει κυρίως δεξιότητες διαχείρισης σταδιοδρομίας, δηλαδή το να μπορεί να «εντοπίσει και να αναγνωρίσει ποια θέση εργασίας ταιριάζει με τις δεξιότητες, τις ικανότητες, τις γνώσεις και τις δυνατότητές του, αλλά και να μπορεί να τη διεκδικήσει, παρουσιάζοντας τον εαυτό του σε όλες τις διαδικασίες της επιλογής με τέτοιο τρόπο, ώστε και να την αποκτήσει».
Αυτό σημαίνει ότι τα άτομα θα πρέπει συνεχώς να ενημερώνονται για τις απαιτήσεις του επαγγέλματός τους, να είναι σε θέση να διαβλέπουν μελλοντικές αλλαγές και να είναι ενήμεροι για τις αλλαγές που συμβαίνουν στη διαδικασία αναζήτησης εργασίας. Ακριβώς επειδή οι εταιρίες μπορούν πια να προσελκύουν υποψηφίους άμεσα μέσω των online δικτύων (μέσα κοινωνικής δικτύωσης, online κοινότητες, sites αναζήτησης εργασίας, εταιρικών και μη ιστοσελίδων) η ύπαρξη δεξιοτήτων διαχείρισης σταδιοδρομίας είναι κρίσιμη. Παρόλο που η προσέλκυση υποψηφίων με διάφορους τρόπους και οι σύγχρονες μορφές εργασίας έχουν μεγάλο κόστος διαχείρισης, εφαρμόζονται κατά κόρον από τις επιχειρήσεις, αφού προσφέρουν ευελιξία και δυνατότητα συνεχούς ανανέωσης του ανθρώπινου κεφαλαίου τους.
Είναι όμως γεγονός ότι ένα πολύ καλό επίπεδο όλων αυτών των δεξιοτήτων ή η παρακολούθηση ενός εκπαιδευτικού προγράμματος ή η απόκτηση ενός ακαδημαϊκού προσόντος, δεν εγγυάται εύρεση ή διατήρηση μιας θέσης εργασίας. Χρειάζεται αρχικά ένας νέος εργαζόμενος να καταφέρει να βρεθεί σε εργασιακό περιβάλλον τέτοιο, ώστε να αξιοποιήσει και να αναπτύξει τις δεξιότητές του. Ένας ώριμος επαγγελματίας θα χρειαστεί να στηριχθεί σε πολλά επίπεδα από την επιχείρηση που εργάζεται, τις δικές του επαγγελματικές και εκπαιδευτικές επιλογές μέχρι το ίδιο το διαθέσιμο εκπαιδευτικό σύστημα, ώστε να μπορέσει να εξελιχθεί γνωστικά.
Δυστυχώς για την ώρα η χώρα μας δεν επιτρέπει ακόμα την απρόσκοπτη εκπαιδευτική κινητικότητα των ενηλίκων. Υπάρχουν πολλά που πρέπει να γίνουν ακόμα σχετικά με το πλαίσιο ισοδυναμίας προσόντων, τα επαγγελματικά περιγράμματα, τον περιορισμένο αριθμό ειδικοτήτων του Ανοικτού Πανεπιστημίου, αλλά και το εκπαιδευτικό περιεχόμενο σε όλα τα εκπαιδευτικά επίπεδα. Στην παρούσα φάση όμως υπάρχουν διάφορα δωρεάν επιμορφωτικά online προγράμματα (MOOC - massive open online cources) προσφερόμενα από γνωστά ακαδημαϊκά ιδρύματα. Για την παρακολούθηση των προγραμμάτων αυτών χρειάζονται βασικές ψηφιακές δεξιότητες και τις περισσότερες φορές γνώση της αγγλικής γλώσσας. Επίσης γίνονται διάφορες άλλες προσπάθειες δημιουργίας πλατφορμών σχετικών με την εκπαίδευση ενηλίκων, όπως το EPALE (Electronic Platform for Adult Learning in Europe), που είναι η επίσημη πλατφόρμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Εκπαίδευση Ενηλίκων στην οποία δεν συμμετέχει ακόμα η χώρα μας.
Η πολιτική βούληση η οποία θα μεριμνήσει σε κοινωνικο-εκπαιδευτικό επίπεδο και που ταυτόχρονα θα στηρίξει και θα προωθήσει την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και της ανάπτυξης πραγματικών νέων θέσεων εργασίας είναι απαραίτητη προϋπόθεση στο να προαχθεί ουσιαστικά η απασχολησιμότητα εργαζόμενων κάθε ηλικίας.
Σύμφωνα με το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου «απασχολησιμότητα δεν είναι απλά να βρεις δουλειά μέσα από μια λίστα δεξιοτήτων που μπορούν να διδαχθούν, αλλά μια συνεχής διαδικασία επιτυχίας στο τώρα αλλά και στο μέλλον, κατακτώντας μια γκάμα δεξιοτήτων, ικανοτήτων και χαρακτηριστικών μέσα σε διαφορετικά πλαίσια, τα οποία διαφοροποιούνται από άτομο σε άτομο».
Σε μία διαφορετική ανάγνωση αυτό που τελικά ζητά η αγορά εργασίας για να καταφέρουμε να βρισκόμαστε συνεχώς παρόντες σε αυτήν είναι η αξιοποίηση της δικής μας μοναδικότητας, δηλαδή της αυθεντικότητας που κατέχει κάθε πρόσωπο, η οποία διαμορφώνεται από τυπικά και μη τυπικά προσόντα, αλλά κυρίως από τις στάσεις και τις αξίες που σφυρηλατήθηκαν από τις επιλογές και τις εμπειρίες μας.
Τάνια Καρατζή,
Διευθύντρια Προγραμμάτων Απασχολησιμότητας
Skywalker.gr
Share this post
