Από το 2007 και έπειτα, όταν η φούσκα της αγοράς κατοικίας στις ΗΠΑ έσπασε, η διεθνής κοινότητα ήρθε αντιμέτωπη με μια πρωτοφανή παγκόσμια οικονομική κρίση. Πρωτοφανή για το εύρος των χωρών που επηρέασε, αλλά και για την ένταση με την οποία διείσδυσε στις οικονομίες. Και ήταν φυσικός απότοκος η υιοθέτηση καινούργιων πολιτικών, κοινωνικών, οικονομικών και άλλων πεποιθήσεων. Ο παραδοσιακός τρόπος δραστηριοποίησης των επιχειρήσεων δεν λειτουργούσε στο νέο περιβάλλον που διαμορφώθηκε. Το business as usual μας τελείωσε. Οι επιχειρηματίες ωθήθηκαν με βίαιο τρόπο να κινηθούν στον άξονα της βιωσιμότητας, αναγνωρίζοντας ότι μόνο έτσι το αποτέλεσμα θα είναι ευεργετικό.   

Τις προηγούμενες δεκαετίες ένα μείγμα πολιτικο-οικονομικών παραγόντων συνέβαλαν στο να μειωθεί η ανταγωνιστικότητα, να μη δοθεί έμφαση στην εξωστρέφεια και πολλές φορές στη μείωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών ή προϊόντων. Η γραφειοκρατία, ένα όχι τόσο ευέλικτο θεσμικό πλαίσιο, και το εχθρικό φορολογικό σύστημα ήταν από τους κυριότερους παράγοντες που διαμόρφωσαν τη νέα κατάσταση. Η κρίση που ήρθε ήταν απλώς το κερασάκι στην τούρτα για να αποδείξει ότι τα μέχρι τότε success stories ήταν απλά χρόνια προβλήματα που κρύβονταν κάτω από το τραπέζι.

Με τη βιωσιμότητα να αποτελεί πλέον τον κύριο παράγοντα, οι επιχειρηματίες ξέφυγαν από τη λογική του εφήμερου και γρήγορου κέρδους, που άλλοτε ήταν η μόνη ανησυχία τους και οδηγήθηκαν στην ανάγκη να κοιτάξουν μακροπρόθεσμα και να δουν μέσα από μια ελεγκτική διαδικασία πώς θα παραμείνουν στο παιχνίδι. Φυσικά μέσα σε όλα αυτά δεν θα μπορούσε να λείπει και η επίδραση που υπάρχει από τις πολιτικές αποφάσεις. Σε έναν κόσμο τόσο συνδεδεμένο και διαπλεκόμενο η παγκοσμιοποίηση οδηγεί στην ενοποίηση και ως εκ τούτου στην προσπάθεια εναρμόνισης μεταξύ των χωρών. Έτσι και στην Ελλάδα πολιτικές αποφάσεις που πάρθηκαν στους διαδρόμους της Ε.Ε. έχουν άμεση επίδραση στους τομείς της οικονομίας που θα παρουσιάσουν βιωσιμότητα τις επόμενες δεκαετίες.

Ο χρηματοπιστωτικός τομέας, ο τουρισμός, ο κλάδος των τροφίμων και των ποτών, οι νέες τεχνολογίες και οι τηλεπικοινωνίες και οι μεταφορές φαντάζουν σήμερα οι ιδανικότερες για να ασχοληθεί κάποιος. Η ανθεκτικότητα που δείχνουν ή η ώθηση που θα δεχτούν τα επόμενα χρόνια με ιδιωτικές επενδύσεις ή ευρωπαϊκά κονδύλια τις καθιστά ανάμεσα στους τομείς που θα έχουν εκτίναξη – αν δεν έχουν ήδη μια σταθερή θέση στην αγορά.  

Χρηματοπιστωτικός τομέας

Τα τελευταία χρόνια και με την οικονομία να είναι στην εντατική ο χρηματοπιστωτικός τομέας δέχτηκε μια σειρά ανακεφαλαιοποιήσεων προκειμένου να μην ποδοπατηθεί από την μπότα της κρίσης. Οι σχέσεις του με μια σειρά από τομείς επιχειρήσεων, οι διασυνδέσεις του με τα ναυτιλιακά και βιομηχανικά κεφάλαια απαιτούσαν την ένεση στήριξης. Η επίδραση που έχει στην οικονομική ανάπτυξη αλλά και στη δημιουργία θέσεων εργασίας λειτούργησε καταλυτικά ώστε να μην αφεθεί στην κρίση.

Τρόφιμα και ποτά

Ο συγκεκριμένος κλάδος αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους της ελληνικής βιομηχανίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι η συνεισφορά του σε όρους προστιθέμενης αξίας ξεπερνά τον μέσο όρο της Ε.Ε. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΙΟΒΕ αποτελεί τον μεγαλύτερο εργοδότη της χώρας στον χώρο της μεταποίησης με ποσοστό απασχόλησης 28% και έναν από τους βασικούς πυλώνες της οικονομίας. Στον κλάδο, αν και υπάρχουν πολυεθνικές με σύγχρονες υποδομές και καταρτισμένο προσωπικό, οι μικρού μεγέθους εταιρίες κυριαρχούν (95% στα τρόφιμα και 87% στα ποτά), με το εργατικό δυναμικό να μην ξεπερνά τα 9 άτομα.  Οι δυνατότητες που έχει αλλά και η ικανότητά του για ανταγωνιστικότητα διεθνώς φάνηκαν από το ότι τα τελευταία χρόνια αύξησε τις εξαγωγικές δραστηριότητές του, συμβάλλοντας στη διαδικασία βελτίωσης της οικονομίας.

Τουρισμός

Ως γνωστόν η βαριά βιομηχανία της Ελλάδας. Το μοντέλο ανάπτυξής του όμως είχε ως αποτέλεσμα να τυποποιηθεί η Ελλάδα ως ένας προορισμός με συγκεκριμένο εύρος υπηρεσιών τη στιγμή που ισχύει το ακριβώς αντίθετο. Οι στρεβλώσεις που δημιουργήθηκαν σαφώς επηρεάζουν αρνητικά και θα χρειαστούν χρόνια για να αλλάξει αυτή η εικόνα. Παρ’ όλα αυτά οι προσπάθειες που γίνονται, είτε από ιδιωτικές πρωτοβουλίες είτε μέσα από τον εθνικό σχεδιασμό, είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, καθώς μέσα από αυτές αναδεικνύονται οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού που μπορούμε να παρέχουμε.

Στα πλεονεκτήματα είναι ότι τα τελευταία χρόνια δόθηκε ένας επιτυχημένος αγώνας για αύξηση των αφίξεων χωρίς όμως να ληφθούν υπ’ όψιν άλλες παράμετροι, όπως η ποιότητα του τουριστικού σώματος, η δαπάνη ανά διανυκτέρευση κ.ά.  Σήμερα είναι αναγκαίο να βρεθεί μια απαραίτητη ισορροπία μεταξύ ποιότητας και ποσότητας. Η διασύνδεση με άλλους κλάδους της οικονομίας, η διασπορά της τουριστικής κίνησης, η αξιοποίηση  εναλλακτικών μορφών τουρισμού μπορούν να δημιουργήσουν πολλαπλασιαστικά οφέλη. Η εκμετάλλευση των ήπιων μορφών τουρισμού με παράλληλη αξιοποίηση του φυσικού πλούτου θα μειώσει την εποχικότητά του, που ανέκαθεν ήταν το κυριότερο μειονέκτημα.

Ενέργεια

Το ενεργειακό κόστος ως ένας από τους βασικούς παράγοντες που επιβαρύνουν τις επιχειρήσεις αποτελεί ένα από τα πάγια προβλήματα των επιχειρηματιών. Ο συγκεκριμένος τομέας, αν και δεν γνωρίζει ακόμα ιδιαίτερη ανάπτυξη στη χώρα μας, είναι σίγουρο ότι θα πάρει την ανιούσα τα επόμενα χρόνια. Οι βασικοί στόχοι της Ε.Ε. είναι δεσμευτικές για όλα τα κράτη-μέλη της, άρα και για την Ελλάδα. Η απαίτηση για μείωση των εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου, για ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και για αύξηση της χρήσης των βιοκαυσίμων βρίσκεται εδώ και χρόνια στις ευρωπαϊκές ατζέντες.

Οι τεχνολογικές εξελίξεις είναι ο βασικός λόγος που δεν έχει υπάρξει ώθηση στον κλάδο, αν και έχει τη δυνατότητα να αξιοποιήσει ποικίλες εναλλακτικές μορφές ενέργειας. Τα τελευταία χρόνια οι κυβερνήσεις, αναγνωρίζοντας την ιδιαίτερη σημασία του, έχουν προχωρήσει στη μεταρρύθμιση της αγοράς ενέργειας. Το πιο πρόσφατο είναι το ζήτημα της γεωθερμίας, για το οποίο τέθηκε σε ανοιχτή διαβούλευση το σχετικό σχέδιο νόμου. Αυτό που φαίνεται είναι ότι αργά αλλά σταθερά σχεδιάζεται μια συγκροτημένη στρατηγική για τον τομέα. Ο κλάδος είναι δεδομένο ότι θα αποτελέσει πόλο έλξης για σημαντικές επενδύσεις, οι οποίες θα συμβάλουν στην ανάπτυξη του.

Μεταφορές

Ο κλάδος των μεταφορών είναι ιδιαίτερα σημαντικός εξαιτίας του υποστηρικτικού ρόλου που έχει στους υπόλοιπους τομείς της οικονομίας.

Νέες τεχνολογίες και τηλεπικοινωνίες

Οι τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών συμβάλλουν καθοριστικά στην ανταγωνιστικότητα, την παραγωγικότητα και την αύξηση της ποιότητας προϊόντων ή  υπηρεσιών. Η Ελλάδα σήμερα κατατάσσεται στην 70η θέση μεταξύ 139 χωρών στον Δείκτη Ψηφιακής Ετοιμότητας (Networked Readiness Index), που δημοσιεύεται από το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ. Ιδιαίτερα ο κλάδος των τηλεπικοινωνιών δεν παρουσιάζει απλώς ανθεκτικότητα, αλλά επίσης μια δυναμική ανάπτυξης. Η εξέλιξη εφαρμογών στον τομέα των τηλεαργασιών, της τηλεεκπαίδευσης κ.ά., καθώς και οι συνεχείς επενδύσεις στην ευρυζωνικότητα, αλλά και την ψηφιοποίηση δεδομένων και την αυτοματοποίηση, τον καθιστούν έναν από τους κλάδους με βαρύνουσα δυναμική και με τη δυνατότητα να παρέχει θέσεις εργασίας υψηλού επιπέδου. Η παράλληλη ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης δύναται να παρέχει μια σειρά από δυνατότητες στις  επιχειρήσεις που θα συμβάλλουν στην αύξηση της αποδοτικότητάς τους.

Η ναυτιλία

Η ναυτιλία για την Ελλάδα αποτελεί ένα ξεχωριστό κεφάλαιο από μόνη της. Ο ελληνικής ιδιοκτησίας στόλος αποτελεί σχεδόν το 20% του παγκόσμιου και η αξία του είναι η κορυφαία στον κόσμο. Παράλληλα η υψηλή εξειδίκευση και κατάρτιση  που παρουσιάζουν οι Έλληνες εργαζόμενοι συμβάλλουν στη διατήρηση αυτής της θέσης και σε μια συνεχώς ανοδική πορεία από άποψη ανταγωνιστικότητας. Η ελληνική ναυτιλία συνεισφέρει άνω του 7% του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος (ΑΕΠ), παρέχει απασχόληση σε 200.000 άτομα και καλύπτει ποσοστό άνω του 30% του ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου.

Απόστολος Ζαβιτσάνος,
Δημοσιογράφος-«Στέντορας»

Share this post