Ποιες αξίες πιστεύουµε ότι πρέπει να µαθαίνουν τα παιδιά µας στο σπίτι; Ποιους δεν θα θέλαµε για γείτονες; Πόσο εµπιστευόµαστε τους άλλους; Πόσο έλεγχο πιστεύουµε ότι έχουµε πάνω στη ζωή µας; Οι απαντήσεις σε τέτοιες ερωτήσεις µπορούν να µας δώσουν µια καλή εικόνα για το πώς σκέφτεται ένας άνθρωπος, µε βάση ποιες αξίες πορεύεται στη ζωή του, τι θεωρεί σηµαντικό για τον ίδιο και την οικογένειά του. Όταν δε οι ερωτήσεις αυτές γίνονται σε επίπεδο χώρας, τότε οι απαντήσεις µπορούν να χαρτογραφήσουν τις αξίες µιας ολόκληρης κοινωνίας.

Αυτός είναι ο στόχος της νέας έρευνας της διαΝΕΟσις.

H World Values Survey (WVS) είναι µια παγκόσµια έρευνα αξιών που διεξάγεται από το 1981 σε δεκάδες χώρες του κόσµου µε σκοπό να παρακολουθεί την εξέλιξη και τον µετασχηµατισµό των βασικών αξιών των πολιτών στις σύγχρονες κοινωνίες. Η έρευνα περιλαµβάνει ένα µεγάλο ερωτηµατολόγιο, σχεδόν 300 ερωτήσεων, κοινό σε όλες τις χώρες, που αξιοποιείται περίπου κάθε πέντε χρόνια.

Η WVS στην Ελλάδα διεξήχθη τον Σεπτέµβριο και τον Οκτώβριο του 2017 σε δείγµα 1.200 νοικοκυριών µε προσωπικές συνεντεύξεις. Την ευθύνη του σχεδιασµού του ερωτηµατολογίου όπως και την επιµέλεια της έρευνας είχε ο καθηγητής Κοινωνιολογίας του Πανεπιστηµίου Πελοποννήσου Σωκράτης Κονιόρδος σε στενή συνεργασία µε τον πρόεδρο του ΕΚΚΕ Νίκο ∆εµερτζή, ενώ τη δειγµατοληψία, τον έλεγχο και τη διεξαγωγή της έρευνας πεδίου υλοποίησε η Metron Analysis.

Μια κοινωνία χωρίς εµπιστοσύνη

Το ερωτηµατολόγιο της WVS είναι εξαιρετικά εκτενές (η µέση διάρκεια συµπλήρωσής του έφτανε τα 56 λεπτά) και καλύπτει ένα µεγάλο εύρος θεµάτων. Οι ερωτήσεις αφορούν τις κοινωνικές, τις ατοµικές και τις θρησκευτικές αξίες, τις πολιτικές στάσεις και αντιλήψεις, τις απόψεις για τις νέες τεχνολογίες, την παγκοσµιοποίηση, την εθνική ταυτότητα, τον πολιτισµό και τους θεσµούς.

Πολύ ενδιαφέροντα βεβαίως είναι τα ευρήµατα που έχουν να κάνουν µε το θέµα της εµπιστοσύνης. Ο πίνακας µε τον βαθµό εµπιστοσύνης των Ελλήνων σε διάφορους θεσµούς παρουσιάζει αποτελέσµατα παρόµοια µε αυτά που έχουν εµφανιστεί πολλές φορές και σε άλλες έρευνες, όπως το «Τι πιστεύουν οι Έλληνες» ή το Ευρωβαρόµετρο.

Συγκεκριµένα, οι Έλληνες φαίνεται να εµπιστεύονται σε ποσοστά άνω του 50% µόνο πέντε θεσµούς: τα πανεπιστήµια, τις Ένοπλες ∆υνάµεις, την Αστυνοµία, την Εκκλησία και τα δικαστήρια. Θεσµοί όπως το Κοινοβούλιο, ο Τύπος, η κυβέρνηση ή τα πολιτικά κόµµατα έχουν ποσοστά εµπιστοσύνης κάτω του 15%.

Το φαινόµενο όµως δεν έχει να κάνει µόνο µε τους θεσµούς. Οι Έλληνες δεν µοιάζουν να εµπιστεύονται ούτε τους άλλους ανθρώπους. 9 στους 10 διαφωνούν µε την άποψη ότι «οι περισσότεροι άνθρωποι είναι άξιοι εµπιστοσύνης». 99,5% των πολιτών δηλώνουν πως εµπιστεύονται άτοµα της οικογένειάς τους, 83% «ανθρώπους που γνωρίζουν προσωπικά», 61% τους γείτονές τους, αλλά µόνο 1 στους 5 εµπιστεύεται «ανθρώπους άλλης εθνικότητας», άλλος 1 στους 5 «ανθρώπους άλλης θρησκείας» και µόνο 1 στους 10 εµπιστεύεται την οµάδα ανθρώπων που απολαµβάνει τη χαµηλότερη εµπιστοσύνη από όλες: «ανθρώπους που συναντάτε για πρώτη φορά».

Μόνο 1 στους 3 Έλληνες θεωρεί ότι η πολιτική είναι κάτι «σηµαντικό για τη ζωή τους», αντίθετα µε τη θρησκεία, τον ελεύθερο χρόνο, την εργασία, τους φίλους και την οικογένεια, που είναι όλα σηµαντικά για πάνω από το 85% των ερωτηθέντων. Στην ερώτηση «πόσο θα λέγατε ότι ενδιαφέρεστε για την πολιτική» λιγότεροι από 3 στους 10 απαντούν «πολύ» ή «αρκετά». Παρ’ όλα αυτά 7 στους 10 δηλώνουν πως συζητούν πολιτικά θέµατα µε τους φίλους τους συχνά ή περιστασιακά, ενώ 9 στους 10 δηλώνουν πως ψηφίζουν και σε τοπικό, και σε εθνικό επίπεδο πάντα ή συνήθως. Βαθµολογώντας την πολιτική τους τοποθέτηση (από το 1 µέχρι το 10), τοποθετούν τον εαυτό τους κατά µέσο όρο στο Κέντρο (5,4).

Από την άλλη, υπάρχει ένα 20% πολιτών που πιστεύει ότι στις εκλογές οι ψήφοι δεν καταµετρούνται µε δίκαιο τρόπο. Σχεδόν 4 στους 10 πιστεύουν ότι οι «υπεύθυνοι των εκλογών δεν είναι αµερόληπτοι». 1 στους 3 πιστεύει ότι «οι πλούσιοι εξαγοράζουν τις εκλογές». 1 στους 3 πιστεύει ότι «οι ψηφοφόροι δωροδοκούνται».

Πάντως οι Έλληνες απορρίπτουν σχεδόν ολοκληρωτικά οποιαδήποτε άλλη µορφή διακυβέρνησης πέραν της δηµοκρατικής. Βαθµολογώντας το πόσο σηµαντικό είναι να ζουν σε µια χώρα που κυβερνάται δηµοκρατικά, δίνουν 9,3 µε άριστα το 10. Στην ερώτηση «πόσο δηµοκρατικά κυβερνάται η Ελλάδα» ο βαθµός που βάζουν είναι 5,4, ενώ, όταν ερωτώνται για τον βαθµό ικανοποίησης από το πολιτικό σύστηµα, βάζουν βαθµό 4,2.

Οικογενειακές αξίες

Από τις αξίες που πρέπει να µαθαίνουν τα παιδιά στο σπίτι η πλειονότητα των ερωτηθέντων επιλέγει τους καλούς τρόπους, την εργατικότητα, την υπευθυνότητα και την επιµονή, αλλά µόνο το 17% επέλεξε τη φαντασία και µόνο ένα 22% την ανιδιοτέλεια.

7 στους 10 Έλληνες δηλώνουν πως δεν θα ήθελαν για γείτονες εξαρτηµένους από ουσίες, 57% πως δεν θα ήθελαν πότες. Αυτές είναι οι µόνες κατηγορίες που πλειοψηφικό ποσοστό των ερωτηθέντων δήλωσε πως δεν θα ήθελε για γείτονες. Αλλά 1 στους 3 Έλληνες δηλώνει πως δεν θα ήθελε οµοφυλοφίλους, 1 στους 4 ότι δεν θα ήθελε µετανάστες, 1 στους 5 ότι δεν θα ήθελε άτοµα διαφορετικής θρησκείας. Και ένα 8% των Ελλήνων δηλώνει ότι δεν θα ήθελε για γείτονες ανύπαντρα ζευγάρια που συγκατοικούν.

8 στους 10 Έλληνες συµφωνούν πως µια από τις κύριες επιδιώξεις τους στη ζωή είναι «να κάνω τους γονείς µου υπερήφανους». Οι Έλληνες στην πλειονότητά τους απορρίπτουν αντιλήψεις που θέλουν τις γυναίκες λιγότερο ικανές, αλλά υπάρχει 1 στους 4 που συµφωνεί ότι «οι άνδρες γίνονται καλύτεροι πολιτικοί ηγέτες» και «καλύτερα στελέχη επιχειρήσεων» από ό,τι εκείνες. 4 στους 10 συµφωνούν µε την άποψη πως «όταν µια µητέρα εργάζεται, τα παιδιά υποφέρουν». Το ποσοστό αυτό είναι ίδιο τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες που ερωτήθηκαν. Ωστόσο στους νέους ηλικίας 18-29 (οι οποίοι, θα έλεγε κανείς, µέχρι πρόσφατα ήταν τα «παιδιά») το ποσοστό που συµφωνεί µε αυτή την άποψη είναι µόνο 18,1%.

Εξάλλου 6 στους 10 συµφωνούν πως «τα ενήλικα παιδιά έχουν καθήκον να φροντίζουν τους γονείς τους». Μόνο το 55% συµφωνεί πως «η εργασία αποτελεί καθήκον απέναντι στην κοινωνία» και το 40% συµφωνεί πως «το να κάνεις παιδιά είναι καθήκον απέναντι στην κοινωνία». Μόνο ένα 9% συµφωνεί πως «τα οµοφυλόφιλα ζευγάρια είναι εξίσου καλά ως γονείς όσο και τα άλλα ζευγάρια» (στους νέους το ποσοστό είναι 20,7%).

Κοινωνικές αξίες

Η πλειονότητα των Ελλήνων (63%) πιστεύει πως «η κοινωνία µας πρέπει να βελτιωθεί σταδιακά µε µεταρρυθµίσεις» και µόνο µικρές µειοψηφίες προτιµούν είτε το ενδεχόµενο επαναστατικής δράσης είτε υπεράσπισης του status quo. Το 66% πιστεύει πως η ανάπτυξη της τεχνολογίας στο µέλλον θα είναι καλό πράγµα (µόνο 7% το θεωρούν «κακό»).

71,4% των Ελλήνων δηλώνουν πολύ ή αρκετά ευτυχισµένοι (το ποσοστό στους νέους είναι 83%), ενώ 8 στους 10 δηλώνουν πως έχουν καλή ή πολύ καλή υγεία (το ποσοστό στους νέους είναι 94%). Οι Έλληνες βαθµολογούν την ικανοποίησή τους από τη ζωή µε 6,2 κατά µέσο όρο (µε άριστα το 10), αλλά την οικονοµική κατάσταση του νοικοκυριού τους µε 5. 56% των ερωτηθέντων πιστεύουν ότι έχουν καλύτερο επίπεδο διαβίωσης από αυτό που είχαν οι γονείς τους όταν ήταν στην ηλικία τους.

1 στους 4 Έλληνες δηλώνει πως κατά τους τελευταίους 12 µήνες αισθάνθηκε «ανασφάλεια στο σπίτι από την εγκληµατικότητα», αλλά περίπου 6 στους 10 δηλώνουν πως αισθάνονται αρκετά ασφαλείς ή πολύ ασφαλείς. 1 στους 10 δηλώνει πως συχνά ή µερικές φορές έµεινε χωρίς αρκετά τρόφιµα για να φάει. Πάνω από 3 στους 10 δηλώνουν πως στη γειτονιά τους συµβαίνουν συχνά ή πολύ συχνά ληστείες, 15% πως συµβαίνει πώληση ναρκωτικών, 10,5% πως βλέπουν στη γειτονιά τους εκφράσεις ρατσιστικής συµπεριφοράς. 1 στους 10 Έλληνες δηλώνει πως έχει πέσει θύµα ενός εγκλήµατος κατά το τελευταίο έτος.

Όσον αφορά µεγαλύτερους κινδύνους, 1 στους 5 Έλληνες ανησυχεί για το ενδεχόµενο εµφυλίου πολέµου. 1 στους 3 ανησυχεί για το ενδεχόµενο «πολέµου που αφορά τη χώρα µου». 4 στους 10 ανησυχούν για το ενδεχόµενο τροµοκρατικής επίθεσης. 7 στους 10 δηλώνουν πως αν γινόταν πόλεµος θα ήταν πρόθυµοι να πολεµήσουν για τη χώρα.

Πάντως οι ανησυχίες των Ελλήνων εκτείνονται και σε καθηµερινά θέµατα. 41% των ερωτηθέντων ανησυχούν µήπως χάσουν τη δουλειά τους ή µήπως δεν µπορούν να βρουν δουλειά, ένας φόβος που µοιράζεται πάνω από το 60% των Ελλήνων ηλικίας 30-49 ετών. Το 29% εξάλλου ανησυχεί µήπως δεν είναι «σε θέση να παρέχει στα παιδιά καλή εκπαίδευση». Και εκεί η ανησυχία είναι πιο διαδεδοµένη στους πολίτες ηλικίας 30-49 ετών. Αγγίζει το 45% αυτών.

Στο ερώτηµα «ελευθερία ή ισότητα» η συντριπτική πλειονότητα των Ελλήνων (78%) επιλέγει την ελευθερία. Στο ερώτηµα όµως «ελευθερία ή ασφάλεια» τα πράγµατα είναι πιο µοιρασµένα. Το 55% επιλέγει την ασφάλεια.

Οι ερωτηθέντες, όταν τους ζητήθηκε να βαθµολογήσουν τη διαφθορά που υπάρχει στην Ελλάδα (µε το 10 να αντιστοιχεί στην άφθονη διαφθορά), έβαλαν βαθµό 8,3. Πλειοψηφικά ποσοστά των ερωτηθέντων θε ωρούν διεφθαρµένους όλους τους φορείς που τέθηκαν στην αντίστοιχη ερώτηση: στελέχη επιχειρήσεων (52%), πάροχοι δηµόσιων υπηρεσιών (56%), τοπικές αρχές (59%), κρατικές αρχές (71%) και, περισσότερο από όλους, δηµοσιογράφοι και ΜΜΕ (79%). Πάνω από 4 στους 10 απαντούν πως συχνά ή πάντοτε πρέπει να χρηµατίζουν τοπικούς αξιωµατούχους και παρόχους υπηρεσιών για να λάβουν τις υπηρεσίες που χρειάζονται.Περίπου οι µισοί Έλληνες πιστεύουν πως οι µετανάστες έχουν αρνητική επίδραση στην ανάπτυξη της χώρας µας. 7 στους 10 πιστεύουν πως η µετανάστευση αυξάνει την εγκληµατικότητα, 64% πιστεύουν πως «αυξάνει τον κίνδυνο τροµοκρατίας», 63,5% πως «αυξάνει την ανεργία». 7 στους 10 Έλληνες συµφωνούν πως «όταν οι δουλειές είναι λίγες, οι εργοδότες πρέπει να δίνουν προτεραιότητα σε Έλληνες παρά σε µετανάστες» (αλλά µόνο 5 στους 10 νέους λένε το ίδιο). 7 στους 10 πιστεύουν πως η κυβέρνηση πρέπει είτε «να βάλει αυστηρά όρια στον αριθµό των ξένων που µπορούν να έρθουν» είτε «να απαγορεύσει να έρχονται» εξ ολοκλήρου.

Θρησκευτικές και ηθικές αξίες

Σε γενικές γραµµές, οι Έλληνες είναι ένας θρησκευόµενος λαός. ∆ηλώνουν «είµαι ένα θρησκευόµενο άτοµο» σε ποσοστό 81,4% (70% των νέων). Οι ερωτηθέντες, βαθµολογώντας το «πόσο σηµαντικός είναι ο Θεός στη ζωή» τους, κατά µέσο όρο έβαλαν βαθµό 8,1, µε το 45% να δηλώνει 10.

Το ποσοστό των ηλικίας άνω των 60 που δηλώνει 10 είναι 65%. 92% των Ελλήνων δηλώνουν πως πιστεύουν στον Θεό, ενώ περίπου οι µισοί (48%) δηλώνουν πως πιστεύουν στη µεταθανάτια ζωή, ενώ περίπου ίσο ποσοστό δηλώνει πως πιστεύει στον παράδεισο (46,1%) και στην κόλαση (44,3%). Σχεδόν οι µισοί Έλληνες δηλώνουν πως πηγαίνουν στην εκκλησία τουλάχιστον µία φορά τον µήνα, ενώ 2 στους 3 δηλώνουν ότι προσεύχονται τουλάχιστον «αρκετές φορές την εβδοµάδα» – ένα 17% προσεύχεται «αρκετές φορές την ηµέρα». 2 στους 3 Έλληνες πάντως διαφωνούν µε τη δήλωση «όταν επιστήµη και θρησκεία συγκρούονται, η θρησκεία έχει πάντα δίκιο».

Ως προς τη χαρτογράφηση των ηθικών αξιών της κοινωνίας, ζητήθηκε από τους ερωτηθέντες να βαθµολογήσουν µια σειρά από ενέργειες ανάλογα µε το κατά πόσο µπορούν να δικαιολογηθούν κατά τη γνώµη τους σε µια κλίµακα από 10 (δικαιολογούνται πάντοτε) µέχρι 1 (δεν δικαιολογούνται ποτέ). Όσο υψηλότερος ο βαθµός, τόσο συχνότερα δικαιολογούνται οι συγκεκριµένες ενέργειες. Οι πολίτες λοιπόν έβαλαν βαθµό 7,4 στο προγαµιαίο σεξ, 6,9 στο διαζύγιο, 5,3 στο περιστασιακό σεξ και βαθµολόγησαν όλες τις υπόλοιπες ενέργειες που τους αναφέρθηκαν (16 τον αριθµό) µε βαθµό µικρότερο του 5, ρέποντας δηλαδή προς το «δεν δικαιολογείται». 1 στους 4 Έλληνες, για παράδειγµα, επέλεξε βαθµό 1, δηλαδή «ποτέ δεν δικαιολογείται», για την οµοφυλοφιλία.

Τέλος, ζητήθηκε από τους πολίτες να πουν τα συναισθήµατα που νιώθουν περισσότερο έντονα, βαθµολογώντας από το 1 (καθόλου) µέχρι 10 (πλήρως). Όπως αποδεικνύεται, το πιο έντονο συναίσθηµα για τους Έλληνες σήµερα είναι ο θυµός. Το λιγότερο έντονο η ντροπή.

Πηγή: διαΝΕΟσις, Οργανισµός Έρευνας & Ανάλυσης

Share this post