Ο τουρισµός, σε αντίθεση µε τις περισσότερες µεταποιητικές δραστηριότητες ή τις δραστηριότητες του πρωτογενούς τοµέα, αποτελεί οριζόντια δραστηριότητα και όχι κάθετη. ∆ηλαδή ο τουρισµός αποτελεί µία δραστηριότητα που οριοθετείται από την πλευρά της ζήτησης προϊόντων και υπηρεσιών, ενώ οι µεταποιητικές δραστηριότητες ή οι δραστηριότητες του πρωτογενούς τοµέα αποτελούν δραστηριότητες παραγωγής και προσφοράς προϊόντων. Για παράδειγµα, ο µεταλλουργικός κλάδος συγκροτείται από τις εταιρίες παραγωγής προϊόντων µετάλλου και ο κλάδος των σιτηρών από τις αγροτικές επιχειρήσεις που παράγουν σιτηρά. Αντίθετα η δραστηριότητα του τουρισµού επιδρά σε πολλούς κλάδους της οικονοµίας, όπως οι µεταφορές (π.χ. ταξίδι µε αεροπλάνο και µεταφορά µε λεωφορείο), η διαµονή (σε ξενοδοχείο ή αλλού), η εστίαση (σε εστιατόρια ή bar εντός ή εκτός του χώρου διαµονής), η διασκέδαση (περιλαµβανοµένων των επισκέψεων σε αξιοθέατα) και η κατανάλωση σε καταστήµατα. Έτσι ο τουρισµός αποτελεί µία δραστηριότητα που ούτως ή άλλως αφορά σε πολλά και διάφορα µέρη του κοινωνικού και παραγωγικού ιστού µίας χώρας.
Ο τουρισµός ως δραστηριότητα στην Ελλάδα
Ο τουρισµός αποτελεί τα τελευταία χρόνια για την ελληνική οικονοµία το ανάχωµα στην ύφεση και την ατµοµηχανή για τη µείωση της ανεργίας. Επίσης ο κλάδος του τουρισµού είναι ένας από τους λίγους τοµείς που παρουσιάζουν επενδυτικό ενδιαφέρον και λόγω της σηµασίας του µπορεί να αποτελέσει βασικό µοχλό για την επάνοδο της χώρας στην ανάπτυξη. Λόγω δε της µεγάλης διασποράς των τουριστικών προορισµών ανά τη χώρα ο τουρισµός παίζει καταλυτικό ρόλο στη διαµόρφωση του εθνικού εισοδήµατος σε πολλές περιφέρειες της χώρας. Στον αντίποδα ο τουρισµός έχει έντονη εποχικότητα λόγω του ότι οι διακοπές για ήλιο και θάλασσα (που όµως αποτελούν και τη µεγαλύτερη ευρωπαϊκή προϊοντική αγορά) αποτελούν το βασικό τουριστικό προϊόν της χώρας.
Εισερχόµενος τουρισµός:
Αφίξεις και έσοδα από τους εισερχόµενους τουρίστες το 2017
Το 2017 n Ελλάδα υποδέχθηκε 30,2 εκ. τουρίστες και επιβάτες κρουαζιέρας.
Σε σχέση µε το 2016 (28,1 εκ.) παρουσιάζεται αύξηση κατά 7,4%. Περισσότεροι από τους µισούς (18 εκ.) έφτασαν αεροπορικώς, παρουσιάζοντας αύξηση 9,9% σε σχέση µε το 2016. Στις οδικές αφίξεις n αύξηση αγγίζει το 8,7% (από 7,6 εκ. το 2016 σε σχεδόν 8,3 εκ. το 2017). Οι αφίξεις διά θαλάσσης και µε κρουαζιέρα παρουσίασαν αντίθετα µείωση κατά -4,6% (από 4,1 εκ. το 2016 σε 3,9 εκ. το 2017). 68% των αφίξεων προέρχεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και από αυτές περισσότερες από τους µισές από την Ευρωζώνη.
Εγχώριος τουρισµός
Η τελευταία διαθέσιµη εκτίµηση της δαπάνης του εγχώριου τουρισµού είναι η «Έρευνα ∆ιακοπών» της ΕΛ.ΣΤΑΤ. για το 2016. Σύµφωνα µε την έρευνα αυτή η εγχώρια τουριστική δαπάνη για ταξίδια άνω της 1 διανυκτέρευσης ήταν 1.287 εκ. € όταν για το 2015 ήταν 1.264 εκ. €, δηλαδή αυξηµένη κατά +1,8% σε σύγκριση µε το 2015. Αξίζει να σηµειωθεί ότι το 2008 η αντίστοιχη δαπάνη ήταν 3.868 εκ. €. ∆ηλαδή κατά την περίοδο της οικονοµικής κρίσης ο εγχώριος τουρισµός µειώθηκε κατά περίπου -66,7%.
Για τα ταξίδια µε τουλάχιστον 1 διανυκτέρευση προκύπτει ότι:
- ο αριθµός των ταξιδιών µειώθηκε κατά -5,2%
- η µέση κατά κεφαλήν δαπάνη ανά ταξίδι αυξήθηκε κατά +7,4%
- ενώ η συνολική δαπάνη αυξήθηκε κατά +1,8%
Μεταξύ 2015 και 2016 λόγω της κρίσης:
- ο αριθµός των ταξιδιών µε τουλάχιστον 4 διανυκτερεύσεις µειώθηκε κατά - 3,4%
- η Μ.Κ.∆. ανά ταξίδι αυξήθηκε κατά +6,8%
- ως αποτέλεσµα η συνολική δαπάνη αυξήθηκε κατά +3,2%
Σύµφωνα µε τα στοιχεία των αεροπορικών αφίξεων εσωτερικού το 2017 καταγράφεται µικρή αύξηση του εγχώριου τουρισµού σε σχέση µε το 2016. Συνεπώς η ταξιδιωτική δαπάνη του εγχώριου τουρισµού για το 2017 εκτιµάται σε 1.323 εκ. €, αυξηµένη κατά 2,8% σε σχέση µε το 2016.
Τουρισµός: Επενδύσεις και έµµεσα οφέλη
Επενδύσεις στον τουρισµό
Σύµφωνα µε εκτιµήσεις του ΙΝ.Σ.Ε.Τ.Ε. το σύνολο των επενδύσεων των ξενοδοχείων το 2014 ανήλθε σε περίπου 785 εκ. €.
Από το ποσό αυτό ένα µέρος αφορά σε εισαγόµενα αγαθά και υπηρεσίες και το υπόλοιπο σε αγαθά και υπηρεσίες εγχώριας προστιθέµενης αξίας. Το ποσοστό εγχώριας προστιθέµενης αξίας εκτιµάται σε περίπου 59,0% στις νέες κατασκευές και περίπου 44,0% στις ανακαινίσεις.
Συνεπώς η επένδυση του ξενοδοχειακού κλάδου για το 2014, καθαρή από εισαγωγές, ανέρχεται σε περίπου 400 εκ. €.
Σύµφωνα µε το Ι.Ο.Β.Ε. (2012) τα έσοδα των καταλυµάτων, που δεν περιλαµβάνουν µόνο ξενοδοχεία, αλλά και ενοικιαζόµενα δωµάτια, βίλες κ.λπ., αντιπροσωπεύουν το 45,0% της τουριστικής δραστηριότητας. Ελλείψει στοιχείων για τους άλλους κλάδους, αλλά και λαµβάνοντας υπόψη ότι ο ξενοδοχειακός κλάδος προσφέρει µόνο ένα µέρος των καταλυµάτων, µπορεί κανείς αναλογικά να εκτιµήσει το σύνολο της επένδυσης των άλλων κλάδων σε τουλάχιστον 960 εκ. €.
Αναγνωρίζοντας ότι σε σχέση µε τους άλλους κλάδους που εξυπηρετούν τον τουρισµό ο ξενοδοχειακός κλάδος είναι συγκριτικά µεγαλύτερης εντάσεως κεφαλαίου και προκειµένου να είµαστε συντηρητικοί στις προβλέψεις µας, αποµειώνουµε το ποσό αυτό κατά το 1/3 και εκτιµούµε τη συνολική δαπάνη των άλλων κλάδων σε περίπου 640 εκ. €.
Συγκρινόµενοι µε τον ξενοδοχειακό κλάδο, οι άλλοι κλάδοι έχουν επίσης χαµηλότερη αναλογία εγχώριας δαπάνης στις επενδύσεις λόγω του ότι επενδύουν περισσότερο σε µηχανήµατα και εξοπλισµό και λιγότερο σε κτίρια. Συντηρητικά η εγχώρια δαπάνη εκτιµάται σε 1/3 της συνολικής επένδυσης. Συνεπώς η επένδυση των άλλων κλάδων για το 2014, επίσης καθαρή από εισαγωγές, εκτιµάται σε περίπου 215 εκ. €.
Βάσει των παραπάνω το σύνολο της επενδυτικής δραστηριότητας του τουρισµού για το 2014 υπερβαίνει τα 1,4 δισ. € µεικτά, εκ των οποίων περίπου 615 εκ. € αφορούν σε εγχώρια δαπάνη.
Ελλείψει άλλων στοιχείων εκτιµούµε το ίδιο ποσό και για το 2015, και για το 2016.
Τα έµµεσα οφέλη του τουρισµού
Σύµφωνα µε το Ι.Ο.Β.Ε. (2012) κάθε 1,0 € που δηµιουργεί η τουριστική δραστηριότητα δηµιουργεί έµµεση και προκαλούµενη πρόσθετη οικονοµική δραστηριότητα 1,2 € και άρα συνολικά δηµιουργεί 2,2 € Α.Ε.Π. ∆ηλαδή ο πολλαπλασιαστής της τουριστικής δραστηριότητας ανέρχεται σε 2,2.
O προκύπτων πολλαπλασιαστής του τουρισµού για την ελληνική τουριστική οικονοµία ανέρχεται σε 2,65, που σηµαίνει πως για κάθε 1,0 € από την τουριστική δραστηριότητα δηµιουργείται έµµεση και προκαλούµενη πρόσθετη οικονοµική δραστηριότητα 1,65 € και άρα συνολικά το Α.Ε.Π. αυξάνει κατά 2,65 €.
Συνεπώς ο πολλαπλασιαστής της τουριστικής δραστηριότητας κυµαίνεται µεταξύ 2,2 και 2,65.
Η συµβολή του τουρισµού στην ελληνική οικονοµία
Σύµφωνα µε την 1η εκτίµηση της ΕΛ.ΣΤΑΤ. το Α.Ε.Π., της χώρας σε τρέχουσες τιµές το 2017 διαµορφώθηκε στα 177.735 εκ. €, αυξηµένο κατά +2,0% σε σύγκριση µε το 2016 (174.199 εκ. €).
Συνοψίζοντας τα στοιχεία για τον τουρισµό που παραθέσαµε παραπάνω και συγκρίνοντάς τα και µε το Α.Ε.Π. της χώρας, προκύπτει η ακόλουθη εικόνα:
Η άµεση συνεισφορά του τουρισµού στη διαµόρφωση του Α.Ε.Π. ανήλθε στο 10,3% ή σε περίπου 18,3 δισ. €, αυξηµένη κατά +9,3% σε σύγκριση µε το 2016.
Συνυπολογίζοντας και τα πολλαπλασιαστικά οφέλη, η συνολική συνεισφορά ανέρχεται µεταξύ 40,3 δισ. € και 48,5 δισ. €, δηλαδή κυµάνθηκε µεταξύ 22,6% του Α.Ε.Π. και 27,3% του Α.Ε.Π., καθιστώντας τον τουρισµό βασικό πυλώνα της ελληνικής οικονοµίας.
Το Α.Ε.Π. παρουσίασε αύξηση +2,0%, ενώ η δραστηριότητα του τουρισµού αυξήθηκε κατά 1.559 εκ. € άµεσα ή περίπου 3.430 εκ. €/4.132 εκ. € έµµεσα.
Και άµεσα περισσότερο από το 90,0% του εισοδήµατος της τουριστικής δραστηριότητας προέρχεται από το εξωτερικό, καθιστώντας τον τουρισµό σχεδόν αµιγώς εξαγωγική δραστηριότητα.
Περιφερειακή κατανοµή και συµβολή ανά περιφέρεια
Ελλείψει στοιχείων για την περιφερειακή κατανοµή της συνολικής τουριστικής δαπάνης η εκτίµησή της γίνεται κατά προσέγγιση βάσει της κατανοµής των εσόδων του εισερχόµενου τουρισµού. Τα στοιχεία αυτά συγκρίνονται µε την εκτίµηση του Α.Ε.Π. της κάθε περιφέρειας µε βάση αφενός το Α.Ε.Π. του 2017 και αφετέρου την τελευταία διαθέσιµη % κατανοµή (στοιχεία 2015).
Σε 5 περιφέρειες καταγράφεται το 89% των εσόδων από τον εισερχόµενο τουρισµό για το 2017. Συγκεκριµένα το 26% καταγράφεται στο Νότιο Αιγαίο, το 23% στην Κρήτη, το 15% στην Αττική, το 13% στην Κεντρική Μακεδονία και το 12% στα Ιόνια Νησιά.
Λόγω της κατά προσέγγιση φύσης των διαθέσιµων δεδοµένων η εικόνα που αναδεικνύεται είναι κατά κύριο λόγο ενδεικτική. Παρ’ όλα αυτά είναι εντυπωσιακή η συµµετοχή του τουρισµού στη διαµόρφωση του Α.Ε.Π. του Νότιου Αιγαίου (76,8%), της Κρήτης (47,4%) και των Ιόνιων Νήσων (73,0%).
Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζει το γεγονός ότι –εξαιρούµενης της Αττικής– το Νότιο Αιγαίο µε κύρια οικονοµική δραστηριότητα τον τουρισµό έχει το υψηλότερο κατά κεφαλήν Α.Ε.Π., ενώ επίσης η Κρήτη και τα Ιόνια Νησιά έχουν από τα υψηλότερα.
Συµβολή του τουρισµού στο ισοζύγιο πληρωµών
Ο τουρισµός αποτελεί µία από τις σηµαντικότερες πηγές εσόδων της χώρας που εξισορροπούν το ισοζύγιο πληρωµών.
Συγκεκριµένα για το 2017 οι ταξιδιωτικές εισπράξεις κάλυψαν το 80,0% του ελλείµµατος του ισοζυγίου αγαθών (όσο και το 2016). Μάλιστα, αν συνυπολογιστούν και τα έσοδα αεροµεταφορών, κρουαζιέρας κ.λπ., που η Τ.τ.Ε. υπολογίζει σε άλλους κωδικούς του ισοζυγίου πληρωµών, τότε η συµβολή του εισερχόµενου τουρισµού στην κάλυψη του ελλείµµατος ισοζυγίου αγαθών φτάνει το 89,0% (όσο και το 2016).Επίσης οι εισπράξεις από τον τουρισµό το 2017 αντιπροσωπεύουν το 53,0% (έναντι 54,0% το 2016) του συνόλου των εισπράξεων από τις εξαγωγές κάθε µορφής αγαθών που κάνει η χώρα.
Αν στις εισπράξεις αυτές συνυπολογιστούν και τα έσοδα από τις µεταφορές, τότε το σύνολο ισούται µε το 59,0% (έναντι 61,0% το 2016) των εισπράξεων από τις εξαγωγές αγαθών.
Αν από τις εξαγωγές αγαθών αφαιρεθούν οι εξαγωγές πλοίων και καυσίµων, τότε το ποσοστό των εισπράξεων από τον τουρισµό ισούται µε το 74,0% (έναντι 73,0% το 2016) του συνόλου των εισπράξεων από τις εξαγωγές αγαθών. Επίσης, εάν στις εισπράξεις του τουρισµού συνυπολογίσουµε και τις µεταφορές, το ποσοστό των εισπράξεων ισούται µε το 82,0% (όσο και το 2016) των εισπράξεων από τις εξαγωγές αγαθών που κάνει η χώρα πλην πλοίων και καυσίµων.
Τουρισµός και απασχόληση
Ο τουρισµός, εκτός από τη µεγάλη συµβολή του στο Α.Ε.Π. της χώρας, έχει µεγάλη συµβολή και στην απασχόληση και τα τελευταία χρόνια έχει συµβάλει σηµαντικά στη µείωση της ανεργίας. Η πορεία αυτή συνεχίστηκε και το 2017, ιδιαίτερα στο 2ο και 3ο τρίµηνο, όπου η απασχόληση στον τουρισµό αυξήθηκε +6,6% και + 4,6% αντίστοιχα.
Όπως ήδη αναφέρθηκε, τα καταλύµατα και η εστίαση αντιπροσωπεύουν το 63,3% της τουριστικής δαπάνης στην Ελλάδα.
Με την υπόθεση εργασίας ότι αντίστοιχη είναι και η συµβολή των δύο αυτών κλάδων στην απασχόληση µε δραστηριότητες που σχετίζονται µε τον τουρισµό, µπορούµε να συναγάγουµε ότι το σύνολο της απασχόλησης που δηµιούργησε ο τουρισµός κατά την αιχµή (Q3) του 2017 εκτιµάται σε 630 χιλιάδες εργαζοµένους ή το 16,9% της συνολικής απασχόλησης.
Αν συνυπολογιστούν µε πολλαπλασιαστή αντίστοιχο του Α.Ε.Π. (2,2 ή 2,65), τότε η συνολική απασχόληση (άµεση και έµµεση) που δηµιουργεί ο τουρισµός ανέρχεται στο 37,2% έως 44,8% του συνόλου.
Συµπεράσµατα
Συµπερασµατικά ο τουρισµός το 2017: Παρουσίασε αύξηση εσόδων από το εξωτερικό κατά +11,4% ή +1.453 εκ. €
Η συνολική αύξηση της δραστηριότητας εκτιµάται σε +1.559 € (από 16.736 εκ. € άµεσης συνεισφοράς στο Α.Ε.Π. το 2016 σε 18.295 εκ. € το 2017).Συνέβαλε άµεσα στη δηµιουργία του 10,3% του Α.Ε.Π. της χώρας, ενώ η άµεση και έµµεση συµβολή του εκτιµάται από 22,6% έως 27,3%.
Από κάθε 1,0 € τουριστικής δραστηριότητας δηµιουργείται επιπλέον 1,2 € έως 1,65 € πρόσθετης οικονοµικής δραστηριότητας. Ως αποτέλεσµα για κάθε 1,0 € τουριστικού εσόδου το Α.Ε.Π. της χώρας αυξάνεται κατά 2,2 € έως 2,65 €, δηλαδή ο τουρισµός είναι ένας κλάδος µε µεγάλη διάχυση ωφελειών στην οικονοµία.
Σε Κρήτη, Νότιο Αιγαίο και Ιόνιο συνεισφέρει άµεσα στη δηµιουργία άνω του 47,4% του Α.Ε.Π. των περιφερειών αυτών.
Οι περιφέρειες αυτές έχουν από τα υψηλότερα κατά κεφαλήν Α.Ε.Π. στη χώρα, γεγονός που τεκµηριώνει την άποψη ότι ο τουρισµός οδηγεί σε βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των περιοχών στις οποίες αναπτύσσεται.
Συµβάλλει άµεσα στην αιχµή (Q3) στο 16,9% της απασχόλησης και συνολικά (άµεσα και έµµεσα) µεταξύ 37,2% και 44,8%, ενώ αποτέλεσε και αποτελεί βασικό µοχλό µείωσης της ανεργίας.
Κάλυψε µε τις ταξιδιωτικές εισπράξεις το 80,0% του ελλείµµατος του ισοζυγίου αγαθών.
Οι εισπράξεις αυτές ισούνται µε το 74,0% των εισπράξεων από τις εξαγωγές όλων των άλλων προϊόντων που εξάγει η χώρα, εξαιρουµένων των εισπράξεων από εξαγωγή πλοίων και καυσίµων.
Αν στις ταξιδιωτικές εισπράξεις συνυπολογιστούν και οι εισπράξεις από αεροµεταφορές και θαλάσσιες µεταφορές από τον εισερχόµενο τουρισµό, τότε το σύνολο των ταξιδιωτικών εισπράξεων ισούται µε το 82,0% των εισπράξεων από τις εξαγωγές όλων των άλλων προϊόντων πλην πλοίων και καυσίµων.
Είναι προφανής από τα παραπάνω αφενός η σπουδαιότητα του τουρισµού για την ελληνική οικονοµία και αφετέρου ο δυναµισµός του κλάδου.
Πηγή: Η συµβολή του Τουρισµού στην ελληνική οικονοµία το 2017, ΙΝΣΕΤΕ, Μάιος 2018
Share this post
