Την ανάγκη μεγέθυνσης των μεσαίων και μικρών επιχειρήσεων (Μ.μ.Ε.) ως κρίσιμη προϋπόθεση για την ανάπτυξή τους ανέδειξε το δεύτερο μέρος της μελέτης Σ.Ε.Β. – Ε.Υ. με τίτλο «Διαδρομές επιχειρηματικής μεγέθυνσης: Η διεθνής εμπειρία και οι ελληνικές Μ.μ.Ε.». Ο Σ.Ε.Β. και η Ε.Υ. ένωσαν τις δυνάμεις τους σε μία σειρά μελετών, που αποτυπώνουν τα χαρακτηριστικά των Μ.μ.Ε. και τις αναπτυξιακές προοπτικές τους.

Το δεύτερο μέρος της μελέτης Σ.Ε.Β. – Ε.Υ. εντοπίζει τις δοκιμασμένες παρεμβάσεις και το μείγμα πολιτικής από τη διεθνή εμπειρία με βασική επιδίωξη την παραγωγική μεγέθυνση. Χαρτογραφεί τα σημεία στα οποία υστερούμε, καθώς διερευνά τις δυνατότητες ενδυνάμωσης της παραγωγικής βάσης των Μ.μ.Ε. Το Σύμφωνο για τις Μεσαίες και Μικρές Επιχειρήσεις έχει κεντρικό στόχο τη δημιουργία 8.000 περισσότερων μεσαίων και μικρών επιχειρήσεων μέχρι το 2025. Ο ρεαλιστικός αυτός στόχος αντιπροσωπεύει μία συντηρητική αύξηση των μεσαίων και μικρών επιχειρήσεων κατά μόλις 2% (από το 3% σήμερα στο 5% και έναντι 7% της Ε.Ε. επί του συνόλου των επιχειρήσεων).

Η υιοθέτηση του Συμφώνου μπορεί και πρέπει να γίνει με ευρεία συναίνεση και να υπηρετείται με συνέπεια, ανεξαρτήτως των εκάστοτε κύκλων διακυβέρνησης, και με περιοδική αξιολόγηση.

Η μελέτη Σ.Ε.Β. – E.Y. παρουσιάζει τις σημαντικότερες διαδρομές παραγωγικής μεγέθυνσης με βάση τη διεθνή εμπειρία.

Διεθνής εμπειρία

Απόκλιση από τις ευρωπαϊκές επιδόσεις. Η Ελλάδα υπολείπεται στους επιμέρους δείκτες αναφορικά με την παρουσία, το μέγεθος και την αποδοτικότητα των πολύ μικρών, μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων.  

Συνοψίζοντας τη συγκριτική αξιολόγηση, παρατηρείται ότι η οικονομική και παραγωγική μεγέθυνση των Μ.μ.Ε. στην  Ελλάδα προσκρούει, εκτός των συνεπειών της κρίσης, σε διαθρωτικές αδυναμίες τους, που προϋπήρχαν και οφείλονται σε πολιτικές οι οποίες προκαλούν παρατεταμένη καθήλωση σε μικρά μεγέθη. Η άρση των συνεπειών της κρίσης είναι μεν αναγκαία, αλλά δεν θα επιλύσει (μόνη της) τις διαχρονικές αδυναμίες των Μ.μ.Ε. Οι χώρες της Ε.Ε. αντιμετωπίζουν αυτές τις αδυναμίες με στρατηγική επιλογή τη μεγέθυνση.

Η υστέρηση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών πολύ μικρών, μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων αναλύεται στα εξής:

• Στον υψηλό κατακερματισμό και στην επιχειρηματικότητα ανάγκης. Το ποσοστό των πολύ μικρών επιχειρήσεων στην Ελλάδα είναι κατά 3,9% υψηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο ορό (96,9% έναντι 93% επί του συνόλου των επιχειρήσεων).

Στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις η Ελλάδα βρίσκεται κάτω από το μισό του ευρωπαϊκού μέσου όρου (3,1% έναντι 7%). Οι πολύ μικρές είναι κυρίως μονοπρόσωπες ή/και οικογενειακές επιχειρήσεις. Πολύ συχνά αποτελούν επιχειρηματικότητα ανάγκης λόγω έλλειψης εναλλακτικών, κάτι που συχνά οδηγεί σε έλλειψη πρόθεσης μεγέθυνσης σε αντίθεση με την Ε.Ε.

• Στον χαμηλό αριθμό απασχολουμένων ανά επιχείρηση. Ενδεικτικά, στην Ελλάδα η μεσαία επιχείρηση δημιουργεί μόλις 94 (μ.ό.) θέσεις εργασίας, 9 λιγότερες από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Η απόσταση μεγαλώνει όσο μικραίνει το εταιρικό μέγεθος. Η εικόνα προϋπάρχει της κρίσης (2008).
• Στη χαμηλή προστιθέμενη αξία. Στο 1/3 του μέσου όρου της Ε.Ε. η προστιθέμενη αξία ανά επιχείρηση στην Ελλάδα.
• Στη χαμηλή παραγωγικότητα, γεγονός που αναδεικνύει την περιορισμένη συνεισφορά στην οικονομική ανάπτυξη. Η παραγωγικότητα των πολύ μικρών επιχειρήσεων στην Ελλάδα υπολογίζεται σε μόλις 40% της Ε.Ε. (14.000 ευρώ έναντι 35.000 ευρώ ανά εργαζόμενο). Σε αντίθεση, η παραγωγικότητα των μικρών φτάνει το 65% της Ε.Ε. και των μεσαίων το 75% της Ε.Ε. Συνολικά είναι μόλις στο 50% του μ.ό. της Ε.Ε.
• Στις περιορισμένες εξαγωγές και στις λίγες εξαγωγικές επιχειρήσεις. Εξάγουν, έστω και περιστασιακά, μόλις 17.460 πολύ μικρές, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (2,5% του συνόλου). Οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις στην Ελλάδα βρίσκονται πιο κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο (στο 70% και 78% του ευρωπαϊκού μέσου οι εξαγωγές επί των πωλήσεων). Οι πολύ μικρές επιχειρήσεις υστερούν σημαντικά (στο 42% του ευρωπαϊκού μέσου όρου).
• Στις αποκομμένες εξαγωγές από διεθνείς παραγωγικές αλυσίδες. Οι πολύ μικρές, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις δεν συμμετέχουν ενεργά σε διεθνή παραγωγικά δίκτυα. Από τις 17.460 εξαγωγικές οι μισές περίπου (1,24% του συνόλου) εξάγουν σε χονδρικό και λιανικό εμπόριο, οι 5.700 (0,8% του συνόλου) στη μεταποίηση και οι υπόλοιπες σε γεωργία, κατασκευές, υπηρεσίες κτλ.
• Στη στασιμότητα, στην έλλειψη δυναμικής και στην απουσία νέων προσπαθειών, όπως αποτυπώνεται από την ηλικία της μέσης επιχείρησης. Μόλις 25% των ελληνικών επιχειρήσεων είναι ηλικίας κάτω των 3 ετών έναντι 43% στην Ιρλανδία. Σχεδόν το 50% των επιχειρήσεων που λειτουργούν στην Ελλάδα είναι γηραιότερες των 10 ετών, με αυτές άνω των 6 ετών να φτάνουν το 60%.
• Στη χωρίς προοπτική μεγέθυνσης ακόμα και πριν την κρίση. Επιχειρηματίες αρχικών σταδίων το 2015 δήλωσαν κατά 87% πως δεν προτίθενται να προσλάβουν περισσότερους από 5 εργαζομένους την επόμενη πενταετία (έρευνα GEM). Η τάση προϋπήρχε της κρίσης (71% το 2006). Στην Ελλάδα μόλις το 4,1% εκτιμά ότι θα είναι σε θέση να συνεισφέρει περισσότερες από 10 θέσεις απασχόλησης, ενώ σε χώρες της Ε.Ε. το ποσοστό κυμαίνεται στο 15%.

Η μεγέθυνση των Μ.μ.Ε. πρέπει να γίνει εθνικός στόχος

Ως μεγέθυνση (Ο.Ο.Σ.Α.) ορίζονται η επίτευξη τουλάχιστον 20% μέσου ετήσιου ρυθμού αύξησης της απασχόλησης ή των εσόδων για μία τριετία και τουλάχιστον 10 εργαζόμενοι αρχικά.

Το πρώτο μέρος της μελέτης Σ.Ε.Β. – Ε.Υ. τεκμηρίωσε το ανταγωνιστικό μειονέκτημα που δημιουργεί στην οικονομία το πολύ μικρό μέγεθος των επιχειρήσεων. Το δεύτερο μέρος της μελέτης δείχνει ότι χώρες με δυναμικές μεσαίες και μικρές επιχειρήσεις επιλέγουν τη μεγέθυνση ως στρατηγική για την επιβίωση των επιχειρήσεών τους. Η ανάλυση της Ε.Υ. έχει παραδείγματα χωρών που, πετυχαίνοντας μείωση κατά 5% των στάσιμων επιχειρήσεων, αύξησαν 1% το Α.Ε.Π. λόγω παραγωγικότητας.

Οι ελληνικές Μ.μ.Ε. συνεπώς έχουν ανάγκη από ένα νέο μείγμα πολιτικών, ένα σύμφωνο που θα θέτει ως προτεραιότητα την παραγωγική μεγέθυνσή τους.

Η μετάβαση από τις «πολιτικές για το μικρό μέγεθος», που συνεχίζει να εφαρμόζει η Ελλάδα, σε «πολιτικές μεγέθυνσης» ανάλογες του ευρωπαϊκού  ανταγωνισμού διασφαλίζει επιβίωση και προσφέρει υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης των Μ.μ.Ε.

Ο Σ.Ε.Β. προτείνει ένα Σύμφωνο για τις Μ.μ.Ε. που θέτει την παραγωγική μεγέθυνσή τους ως προτεραιότητα. Για τον Σ.Ε.Β. κεντρικός στόχος του Συμφώνου πρέπει να είναι η δημιουργία 8.000 περισσότερων μεσαίων και μικρών επιχειρήσεων μέχρι το 2025. Ο ρεαλιστικός αυτός στόχος αντιπροσωπεύει μία συντηρητική αύξηση των μεσαίων και μικρών επιχειρήσεων κατά μόλις 2% (από το 3% σήμερα στο 5% και έναντι 7% της Ε.Ε. επί του συνόλου των επιχειρήσεων).

Όφελος: Η μερική αυτή σύγκλιση των ελληνικών Μ.μ.Ε. στα χαρακτηριστικά του μέσου ευρωπαϊκού όρου προσθέτει 100.000 νέες δουλειές (καθαρή αύξηση 6%) και επιπλέον 7,7 δισ. ευρώ στο Α.Ε.Π. (+4%).

Προτεραιότητες του Συμφώνου

Οι επιμέρους στόχοι των σημαντικότερων διαδρομών ανάπτυξης συνοψίζονται στις ακόλουθες διαδρομές:

1η Διαδρομή: Αφορά στις εξαγωγές σε διεθνείς παραγωγικές αλυσίδες. Η προσήλωση στην εσωτερική ζήτηση περιορίζει τη μεγέθυνση των ελληνικών μεσαίων και μικρών επιχειρήσεων. Επιπλέον δεν συμμετέχουν ενεργά σε διεθνή παραγωγικά δίκτυα. Από τις 17.460 εξαγωγικές Μ.μ.Ε. (2,5% του συνόλου) μόνο οι 5.700 (0,8% του συνόλου) αναζητούν πρόσβαση σε βιομηχανικά δίκτυα (Β2Β).

Στόχος είναι 1.750 (+10%) επιπλέον εξαγωγικές Μ.μ.Ε. κυρίως προς διεθνή παραγωγικά δίκτυα. Το όφελος είναι η προσθήκη περίπου 6 δισ. ευρώ στις εξαγωγές.

2η Διαδρομή: Οι δεξιότητες, η οργάνωση και οι εταιρικές ικανότητες. Ο περιορισμός του χάσματος γνώσεων στο Industry 4.0, οι δεξιότητες διακυβέρνησης και οι διαδικασίες μετάβασης στην επόμενη γενιά αυξάνουν την ανθεκτικότητα των Μ.μ.Ε.

Στόχος είναι 10% βελτίωση της παραγωγικότητας των Μ.μ.Ε. Το όφελος είναι η προσθήκη 4,3 δισ. ευρώ στο Α.Ε.Π. (+2,3%).

3η Διαδρομή: Η καινοτομία, η τεχνολογία, η γνώση. Τα κίνητρα για τον μετασχηματισμό της καινοτομίας σε προϊόντα και υπηρεσίες, καθώς και τα συμπλέγματα ταχύτερης μεταφοράς της έρευνας στις επιχειρήσεις, δημιουργούν δυναμικότερες μεσαίες και μικρές επιχειρήσεις.

Στόχος είναι 1.400 περισσότερες Μ.μ.Ε. ειδικά στη μεταποίηση (+2% επί του συνόλου των επιχειρήσεων, η μισή απόσταση από την Ε.Ε.) με περισσότερη γνώση και τεχνολογία. Το όφελος είναι η προσθήκη 4,2 δισ. ευρώ στο Α.Ε.Π. (+2,3%).

4η Διαδρομή: Η πρόσβαση στη χρηματοδότηση. Πέρα από τον τραπεζικό δανεισμό, η χρηματοδότηση περιλαμβάνει επενδυτικά κεφάλαια, χρηματιστηριακά προϊόντα. Επίσης συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα με ισχυρή ανταποδοτικότητα, δηλαδή διαφορετικά από αυτά που έχουμε σήμερα.

Στόχος είναι η ανταποδοτική αξιοποίηση της δημόσιας χρηματοδότησης. Οι δημόσιοι πόροι (Ε.Σ.Π.Α., αναπτυξιακός νόμος κτλ.) να δίνονται με κριτήριο τη μεγέθυνση (βάσει Ο.Ο.Σ.Α.) και όχι τις δαπάνες. Το όφελος είναι ότι οι δημόσιοι πόροι και ενθαρρύνουν τη οικονομική βιωσιμότητα, και επιστρέφουν στα δημόσια ταμεία τελικά.

5η Διαδρομή: Οι συνεργασίες, οι συμπράξεις και οι συγκεντρώσεις. Στην Ελλάδα το 2016 πραγματοποιήθηκαν 33 συμφωνίες (εξαγορές – συγχωνεύσεις) έναντι 28 το 2015 και 22 το 2014. Το 2016 η εκτιμώμενη συνολική αξία έφτασε τα 1,27 δισ. δολάρια. Κατά μέσο όρο την τελευταία τριετία οι Μ.μ.Ε. κατέλαβαν μόνο το 27% των συμφωνιών (23).

Για την επιτάχυνση της μεγέθυνσης χρειαζόμαστε πλαίσιο κινήτρων με ρυθμίσεις για αυξημένες αποσβέσεις των συγχωνευμένων εταιριών, ειδικούς όρους χρηματοδότησης για  τις συγχωνεύσεις, παροχή εγγυήσεων σε μικρές επιχειρήσεις οι οποίες επιθυμούν να γίνουν προμηθευτές σε μεγάλες επιχειρήσεις κτλ.

6η Διαδρομή: Το ρυθμιστικό περιβάλλον. Σήμερα το κόστος συμμόρφωσης φτάνει στο 6πλάσιο άλλων ευρωπαϊκών χωρών.

Στόχος είναι η 50% μείωση του κόστος συμμόρφωσης με πολιτικές ενθάρρυνσης επενδύσεων, πάταξης του αθέμιτου ανταγωνισμού και του λαθρεμπορίου, απλούστερου πτωχευτικού κώδικα και δεύτερης ευκαιρίας, μειωμένης φορολογίας, απλών φορολογικών διαδικασιών κτλ. Το προφανές όφελος είναι η ανταγωνιστικότητα των Μ.μ.Ε..

Ορισμοί (Ε.Ε.):

1. Πολύ μικρή η επιχείρηση με προσωπικό έως και 9 εργαζομένους, κύκλο εργασιών έως και 2 εκατ. ευρώ ή ισολογισμό έως και 2 εκατ. ευρώ
2. Μικρή η επιχείρηση με προσωπικό έως και 49 εργαζομένους, κύκλο εργασιών έως και 10 εκατ. ευρώ ή ισολογισμό έως και 10 εκατ. ευρώ
3. Μεσαία η επιχείρηση με προσωπικό έως και 249 εργαζομένους, κύκλο εργασιών έως και 50 εκατ. ευρώ ή ισολογισμό έως και 43 εκατ. ευρώ

Στο παρόν σημείωμα: Ως πολύ μικρές, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις νοείται το άθροισμα των ανωτέρω.

Share this post