Η ανάληψη πρωτοβουλιών από άτομα που λειτουργούν είτε ατομικά είτε ομαδικά με απώτερο στόχο τη συμβολή στην επίλυση κοινωνικών προβλημάτων και στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την έννοια του εθελοντισμού. Σύμφωνα με την έρευνα που πραγματοποίησε το Skywalker με τίτλο «Εθελοντισμός: Στερεότυπα και προκαταλήψεις» επί δύο συνεχείς χρονιές, το 2016 και το 2017, περισσότεροι από τους μισούς ερωτηθέντες συμμετείχαν τη δεδομένη χρονική στιγμή σε κάποια εθελοντική οργάνωση ή ομάδα και ο 1 στους 2 έχει υπάρξει έστω και μία φορά εθελοντής στο παρελθόν.
Ο εθελοντισμός αντιστρατεύεται το πνεύμα του ατομισμού, της ναρκισσιστικής εσωστρέφειας και της ιδιοτέλειας που επικρατεί στην εποχή μας. Ο άνθρωπος που προσφέρει εθελοντικά τις υπηρεσίες του στο κοινωνικό σύνολο δεν βλέπει πια τη ζωή του με τη ματιά του εγωκεντρικού ατόμου, που βάζει πάνω από όλα το προσωπικό του συμφέρον και κύρος, αλλά με την ευρύτητα της σκέψης του ανθρώπου που συναισθάνεται πως είναι μέλος μίας κοινότητας ανθρώπων και πως η προσωπική του ζωή είναι άρρηκτα δεμένη με αυτή.
Το βασικότερο κίνητρο για να συμμετάσχει κάποιος σε εθελοντικές δράσεις παραμένει το ίδιο και τις δυο χρονιές κατά τις οποίες διεξήχθη η έρευνα και είναι το αίσθημα της αλληλεγγύης και της προσφοράς με ποσοστό 81% το 2017 και 79% το 2016. Η προσωπική ικανοποίηση και ολοκλήρωση ακολουθεί με ποσοστά 54% και 52% τα αντίστοιχα έτη. Σημαντικό κίνητρο αποτελεί και ο σκοπός της δράσης για το 53%, καθώς και η απόκτηση εμπειρίας, η προσωπική ανάπτυξη και η ανάπτυξη δεξιοτήτων, για να συμμετάσχει κάποιος σε εθελοντικές δράσεις. Μέσω της συμμετοχής σε ομάδες προσφοράς πολλοί βρίσκουν ευκαιρία για διασκέδαση και δικτύωση.
Οι τομείς εθελοντικής δράσης, όπως ο κοινωνικός, ο πολιτικός, ο πολιτιστικός, ο αθλητικός, ο ανθρωπιστικός και ο περιβαλλοντικός, εκτείνονται σε τοπικό και εθνικό επίπεδο και εκδηλώνονται με διάφορες μορφές, όμως σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας ο ένας στους δύο ερωτηθέντες συνδέει αυθόρμητα τον εθελοντισμό με την προσφορά στις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες.
Σημαντική ανάπτυξη παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια ο περιβαλλοντικός εθελοντισμός, ο οποίος δραστηριοποιείται στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος με συνέπεια ο 1 στους 4 να συνδέει αυθόρμητα την έννοια του εθελοντισμού με τη φροντίδα του περιβάλλοντος.
Η αιμοδοσία, οι αθλητικοί και οι θρησκευτικοί σκοποί συχνά αποτελούν τομείς άμεσα συνδεδεμένους με τον εθελοντισμό σύμφωνα με τις απαντήσεις της έρευνας.
Τα πεδία παρέμβασης των εθελοντών είναι πολλαπλά και διαφορετικά μεταξύ τους, αρκετοί δε δραστηριοποιούνται ταυτόχρονα σε περισσότερα πεδία. Η προσφορά σε ευπαθείς κοινωνικές ομάδες είναι η δημοφιλέστερη εθελοντική δραστηριότητα στην οποία 1 στους 2 έχει συμμετάσχει. Η εθελοντική συμμετοχή σε πολιτιστικές εκδηλώσεις, η εθελοντική αιμοδοσία και η βοήθεια σε Α.μ.E.Α. είναι δραστηριότητες στις οποίες προσανατολίζεται όλο και περισσότερο μεγάλος αριθμός εθελοντών, καθώς επίσης και η δενδροφύτευση και οι καθαρισμοί δημόσιων χώρων.
Ποια όμως τα οφέλη που αποκομίζει κάποιος από τον εθελοντισμό; Αύξηση 3% σημείωσε η ηθική ικανοποίηση ως το μεγαλύτερο όφελος που αποκομίζει κάποιος από την προσφορά του σε εθελοντικές δραστηριότητες, λαμβάνοντας ποσοστό 80% το 2016 και 83% το 2017. Έπεται η ανάπτυξη δεξιοτήτων με ποσοστά 47% το 2016 και 49% το 2017 και με ποσοστό 45% και 42% αντίστοιχα η καλλιέργεια της υπομονής. Στοιχεία όπως ο σεβασμός στον συνάνθρωπο και η δικτύωση έρχονται να συμπληρώσουν το σύνολο των πλεονεκτημάτων που προσφέρει η εθελοντική δράση σύμφωνα με τους ερωτηθέντες.
Με την εθελοντική δράση συντονίζονται οι δυνάμεις του κοινωνικού συνόλου, ελέγχεται το κράτος, αναπληρώνονται ελλείψεις και αδυναμίες του και αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά από τους ίδιους τους πολίτες σοβαρά προβλήματα που έχουν σχέση με την κοινωνική πρόνοια και την ποιότητα της ζωής τους, υποστηρίζει το μεγαλύτερο ποσοστό του δείγματος, το 70%, κατά τα δύο έτη διεξαγωγής της έρευνας. Ενισχύεται επομένως ουσιαστικά η δημοκρατία και ο εθελοντής ολοκληρώνεται ως πολίτης και ως άνθρωπος, γιατί συνειδητοποιεί την ανάγκη για υπευθυνότητα, συνεργασία και αλληλεγγύη. Η άποψη ότι τα επίπεδα συμμετοχής σε εθελοντικές δράσεις είναι δείκτης πολιτισμού μιας κοινωνίας εμφάνισε αύξηση της τάξεως του 1% και από 89% το 2016 ανήλθε στο 90% το 2017.
Οι εθελοντικές οργανώσεις και οι δράσεις τους ασκούν σημαντική επίδραση στην πορεία και στο μέλλον του εθελοντισμού στην εποχή που αυτός αποτελεί ανάγκη των καιρών μας. Επιτυγχάνουν όμως τον σκοπό τους ιδιαίτερα στη σημερινή κοινωνική συγκυρία; «Ναι, σε μερικούς τομείς» είναι η κυρίαρχη άποψη με ποσοστό 26%. Ίδιο ποσοστό κατέχει το «ναι, μερικές φορές», ενώ το 18% θεωρεί ότι δεν επιτυγχάνεται ο σκοπός στον βαθμό που πρέπει. Σημαντική παρατήρηση είναι το γεγονός ότι τα παραπάνω ποσοστά, που αφορούν στο κατά πόσο επιτυγχάνουν τον σκοπό τους οι εθελοντικές οργανώσεις, δεν έχουν σημειώσει καμία μεταβολή κατά τα δύο έτη που πραγματοποιήθηκε η έρευνα.
Λαμβάνοντας λοιπόν υπόψη τα παραπάνω, 1 στους 2 εθελοντές θεωρεί πιο γόνιμη τη συμμετοχή του σε επιμέρους δράσεις εθελοντικών οργανώσεων, προσφέροντας με αυτό τον τρόπο σε διάφορους τομείς και κοινωνικές ομάδες, ενώ το 28% θεωρεί πιο γόνιμη τη συμμετοχή του σε μία εθελοντική δράση ή σε μία εθελοντική οργάνωση και στο σύνολο των δράσεών της.
Διάφοροι μηχανισμοί, όπως τα επιχορηγούμενα προγράμματα από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ήρθαν να ενισχύσουν εθελοντικές δράσεις και οργανώσεις, καθώς τα τελευταία χρόνια το φαινόμενο του οργανωμένου εθελοντισμού απέκτησε στον ελληνικό χώρο νέες και πρωτότυπες ποιοτικές και ποσοτικές διαστάσεις, που υπερβαίνουν τις παλιές εμπειρίες της παραδοσιακής φιλανθρωπίας. Σε ερώτηση που τέθηκε αν θα έπρεπε να υπάρχουν αυτά τα προγράμματα το 37% υποστηρίζει την ύπαρξή τους εφόσον υπάρχει έλεγχος. Το 35% βλέπει θετικά μία τέτοια ενίσχυση, ενώ μόλις το 5% διαφωνεί πλήρως με την ύπαρξή τους, ποσοστό το οποίο σημείωσε μείωση μεγέθους 2% από το αντίστοιχο ποσοστό του 2016, το οποίο ανερχόταν στο 7%.
Ο βασικότερος λόγος για το 34% του συνολικού δείγματος ο οποίος αποτελεί τροχοπέδη για τη συμμετοχή σε εθελοντικές δράσεις είναι ο ελάχιστος έως και μηδαμινός ελεύθερος χρόνος που διαθέτουν τα άτομα. Το αντίστοιχο ποσοστό για τη μη ύπαρξη ελεύθερου χρόνου για ενασχόληση με εθελοντικές δράσεις το 2016 ήταν 40%. Το 23% υποστηρίζει ότι δεν γνωρίζει τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να αναμειχθεί, επιβεβαιώνοντας κατ’ αυτό τον τρόπο έμμεσα την άποψη του 85% των ερωτηθέντων, που θεωρεί ότι υπάρχει σύγχυση μεταξύ των εννοιών του εθελοντισμού, της άμισθης εργασίας και του ακτιβισμού.
Μόλις το 2% προσέφερε χρήματα αντί για χρόνο σε κάποια εθελοντική δράση το 2016, ενώ το 2017 το ποσοστό των ατόμων που προσέφερε χρήματα για εθελοντικές δράσεις ανήλθε στο 6%. Βέβαια το 54% σκοπεύει να δραστηριοποιηθεί σε κάποιο εθελοντικό τομέα στο μέλλον, καθώς το 94% θεωρεί ότι μέσω του εθελοντισμού το άτομο αναπτύσσει δεξιότητες και ικανότητες χρήσιμες για τον ίδιο.
Στο πλαίσιο της ύπαρξης ελάχιστου έως και μηδαμινού ελεύθερου χρόνου, πόσο χρόνο αφιερώνει ένας εθελοντής σε εθελοντικές δράσεις; «Όσο μπορώ», η επικρατέστερη απάντηση με ποσοστό 54%, «το μέγιστο δυνατό» ακολουθεί με ποσοστό 13% και «όλο τον ελεύθερο χρόνο μου» απαντά το 8%.
Ως εκ τούτου καθώς το διαδίκτυο και τα social media έχουν αποκτήσει ισχυρή δυναμική και στον χώρο του εθελοντισμού, το 86% ενημερώνεται για εθελοντικές δραστηριότητες μέσω του ίντερνετ. Το αντίστοιχο ποσοστό το 2016 κυμαινόταν στο 82%. Δεύτερα σε προτίμηση έρχονται τα social media με ποσοστό 51%, λαμβάνοντας αύξηση 9% από το αντίστοιχο ποσοστό του 2016. Ένα 35% προτιμά να ενημερώνεται με τον παραδοσιακό τρόπο, μέσω φίλων.
Σ’ έναν κόσμο που τα προβλήματα διαρκώς διογκώνονται και μεταλλάσσονται οι ανθρώπινες σχέσεις χαρακτηρίζονται από πνεύμα αδιαφορίας και λείπει το ενδιαφέρον για τον συνάνθρωπο, παρ’ όλα αυτά υπάρχει σημαντική αύξηση εθελοντικής δραστηριότητας πάνω στο προσφυγικό ζήτημα. Το βασικό αίτιο της αύξησης αυτής οφείλεται στον ανθρωπισμό σύμφωνα με το 39%, ενώ το 24% θεωρεί ως αιτία την αναγκαιότητα της κατάστασης. Το 20% πιστεύει ότι η μεγάλη προβολή από τα Μ.Μ.Ε. συνέβαλε στην αύξηση του εθελοντισμού. Τέλος, το 12% θεωρεί ότι η «μόδα» βοήθησε στη δημιουργία της τάσης αυτής.
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι 1 στους 2 πιστεύει ότι ο εθελοντισμός πρέπει να διδάσκεται ως μάθημα στο σχολείο, έτσι ώστε κάποτε να αποκτήσουμε την παιδεία του εθελοντή.
Εν κατακλείδι πρέπει να υπογραμμιστεί ότι ο εθελοντισμός δεν υποκαθιστά το κράτος ούτε το απαλλάσσει από τις ευθύνες του σε θέματα κοινωνικής πρόνοιας. Είναι μία στάση ζωής που βοηθάει τον άνθρωπο να αναπτύξει την κοινωνικότητά του, να διαμορφώσει ήθος και να διοχετεύσει τις δημιουργικές του δυνάμεις στην ικανοποίηση κοινών αναγκών.
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από το παρατηρητήριο του Skywalker στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Εθελοντισμού κατά τις περιόδους 6 έως 12 Ιουλίου 2016 και 23 Ιουνίου έως 12 Ιουλίου 2017 μέσω on-line ερωτηματολογίου.
Δείγμα 2017: 709 ερωτηθέντες
Δημογραφικά χαρακτηριστικά δείγματος 2017:
Φύλο: Άντρες 62%, Γυναίκες 38%
Ηλικία: 18-25 10%, 26-35 43%, 36-44 26%, 45-60 20%, 60+ 1%
Εργασιακή εμπειρία:
Καθόλου 5%, 1-5 χρόνια 26%, 6-10 χρόνια 23%, 11-20 χρόνια 27%, 21-35 χρόνια 16%, 35+ χρόνια 3%
Επίπεδο εκπαίδευσης:
Υποχρεωτική 2%, Δευτεροβάθμια 19%, Τριτοβάθμια 44%, Μεταπτυχιακό 35%
Οικογενειακή κατάσταση:
Άγαμος/η 63%, Έγγαμος 30%, Άλλο 7%
Σοφία Διαμάντη,
Υπεύθυνη ερευνών – Skywalker.gr
Share this post
