Η οικονομική ανασφάλεια και η έλλειψη χρηματοδότησης είναι τα κυριότερα εμπόδια για αυτούς που επιθυμούν να εργαστούν ως αυτοαπασχολούμενοι, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της «Ειδικής έρευνας για τους αυτοαπασχολουμένους», που ανακοίνωσε η Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ). Οι κυριότερες δυσκολίες των αυτοαπασχολουμένων αφορούν την οικονομική καχεξία, περιόδους που δεν έχουν δουλειά, προβλήματα στις πληρωμές και την αδυναμία να ορίσουν τις αμοιβές τους. Σύμφωνα με την έρευνα, η αυτοαπασχόληση γίνεται περισσότερο εθελοντικά παρά υποχρεωτικά, καθώς και για λόγους συνέχειας της οικογενειακής επιχείρησης.

Οι αυτοαπασχολούμενοι παρουσιάζουν υψηλό βαθμό οικονομικής και οργανωσιακής ανεξαρτησίας, δηλαδή έχουν περιορισμένη εξάρτηση από έναν πελάτη, και κατά κανόνα αποφασίζουν αυτοί για την αρχή και το τέλος του χρόνου εργασίας τους. Επιχειρούν κατά βάση μόνοι τους, ενώ έχουν πολύ περιορισμένες προθέσεις για προσλήψεις υπαλλήλων. Ωστόσο οι αυτοαπασχολούμενοι με προσωπικό είναι οι περισσότερο ικανοποιημένοι εργαζόμενοι, ενώ ένας στους τρεις αυτοαπασχολουμένους χωρίς προσωπικό θα προτιμούσε να εργάζεται ως μισθωτός.

Η έρευνα διεξήχθη παράλληλα με την «Έρευνα εργατικού δυναμικού» κατά το β’ τρίμηνο του 2017. Ο πληθυσμός-στόχος της έρευνας ήταν τα απασχολούμενα άτομα και το ποσοστό απόκρισης σε αυτήν ανήλθε στο 98,6%.

Οι κύριοι στόχοι της έρευνας ήταν οι ακόλουθοι:

• Να διερευνήσει την οικονομική και οργανωσιακή εξάρτηση των αυτοαπασχολουμένων με βάση την ύπαρξη κύριου πελάτη και τη δυνατότητα καθορισμού του χρόνου εργασίας τους.
• Να μελετήσει τους κύριους λόγους για τους οποίους τα άτομα εργάζονται ή δεν εργάζονται ως αυτοαπασχολούμενοι.
• Να εξετάσει τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι αυτοαπασχολούμενοι τους τελευταίους 12 μήνες, καθώς και τους κύριους λόγους μη ύπαρξης υπαλλήλων.
• Να διερευνήσει την ύπαρξη συνεταίρων, συνεργατών, καθώς και την πρόθεση για πρόσληψη υπαλλήλων ή ανάθεση μέρους της δουλειάς σε υπεργολαβία τους επόμενους 12 μήνες.
• Να συγκρίνει τους αυτοαπασχολουμένους με τους υπόλοιπους απασχολουμένους ως προς τον βαθμό ικανοποίησης και αυτονομίας στην εργασία.
• Να μελετήσει τη θέση στην απασχόληση που θα προτιμούσαν να έχουν οι απασχολούμενοι.

Οικονομική και οργανωσιακή ανεξαρτησία των αυτοαπασχολουμένων

Το 14,6% των ερωτηθέντων, σύμφωνα με την έρευνα, είχε έναν κύριο πελάτη τους 12 τελευταίους μήνες, δηλαδή έναν πελάτη από τον οποίο προέρχεται τουλάχιστον το 75% του εισοδήματός του. Αυτό παρατηρείται συχνότερα στις γυναίκες και στα άτομα ελληνικής υπηκοότητας και πολύ περισσότερο στον πρωτογενή κλάδο και στα στοιχειώδη επαγγέλματα (καθαρίστριες και λοιποί ανειδίκευτοι εργάτες πλην γεωργίας).

Περισσότεροι από τρεις στους τέσσερις ερωτηθέντες δηλώνουν ότι αποφασίζουν εκείνοι για την αρχή και το τέλος του χρόνου εργασίας τους. Για τους υπόλοιπους αποφασίζουν οι πελάτες (7,9%) ή συντρέχουν άλλοι παράγοντες (12,6%), όπως ο καιρός, η εποχικότητα κ.λπ. Μεγαλύτερος βαθμός αυτονομίας απαντάται στα άτομα ελληνικής υπηκοότητας, καθώς και σε αυτά που ασκούν επαγγέλματα με εξειδίκευση. Ο υψηλότερος βαθμός αυτονομίας εμφανίζεται στον πρωτογενή κλάδο και ο χαμηλότερος στους κλάδους του εμπορίου, των ξενοδοχείων και της εστίασης.

Γενικά οι αυτοαπασχολούμενοι παρουσιάζουν υψηλό βαθμό οικονομικής και οργανωσιακής ανεξαρτησίας. Οι αυτοαπασχολούμενοι χωρίς προσωπικό εμφανίζονται περισσότερο οικονομικά εξαρτημένοι από έναν κύριο πελάτη, αλλά και περισσότερο αυτόνομοι στην οργάνωση του χρόνου εργασίας τους από τους αυτοαπασχολουμένους με προσωπικό (16,6% και 8,2%, αντίστοιχα).

Κυριότερος λόγος που έγιναν αυτοαπασχολούμενοι

Οι λόγοι για τους οποίους οι ερωτηθέντες εργάζονται ως αυτοαπασχολούμενοι μπορούν να χωριστούν σε εθελοντικούς, μη εθελοντικούς και συμπτωματικούς. Επίσης μπορεί να υπάρχει συνδυασμός και των τριών, όπως για το 24,5% που απάντησε ότι συνέχισε την οικογενειακή επιχείρηση. Αυτός είναι και ο λόγος που αναφέρεται περισσότερο κυρίως από τις ακόλουθες κατηγορίες ερωτηθέντων: αυτοαπασχολούμενοι με προσωπικό, άτομα ελληνικής υπηκοότητας και αυτοαπασχολούμενοι στον πρωτογενή τομέα και στη βιομηχανία/ενέργεια.

Περισσότερα από ένα στα τρία άτομα έγιναν αυτοαπασχολούμενοι για εθελοντικούς λόγους, κυρίως γιατί αποτελεί τη συνήθη πρακτική στο αντικείμενο της εργασίας (20,2%). Το τελευταίο εμφανίζεται περισσότερο σε άτομα ελληνικής υπηκοότητας, υψηλότερης εκπαίδευσης και σε μη χειρωνακτικά επαγγέλματα υψηλής εξειδίκευσης.

Περίπου ένα στα πέντε άτομα έγινε αυτοαπασχολούμενος για μη εθελοντικούς λόγους, κυρίως γιατί δεν μπορούσε να βρει δουλειά ως μισθωτός (13,0%). Γενικά οι μη εθελοντικοί λόγοι εμφανίζονται περισσότερο στις γυναίκες, στις νεαρότερες ηλικίες και στα άτομα αλλοδαπής υπηκοότητας. Χαρακτηρίζουν δε περισσότερο τα άτομα που ασκούν στοιχειώδη επαγγέλματα.

Τέλος, το 16,4% έγινε αυτοαπασχολούμενος συμπτωματικά, από μια κατάλληλη ευκαιρία που εμφανίστηκε. Απαντάται περισσότερο στους αυτοαπασχολουμένους χωρίς προσωπικό, καθώς και στα επαγγέλματα χαμηλής ή καθόλου εξειδίκευσης.

Δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι αυτοαπασχολούμενοι τους τελευταίους 12 μήνες

Οι δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι αυτοαπασχολούμενοι τους τελευταίους 12 μήνες αφορούν κατά πρώτο λόγο την οικονομική δυσπραγία. Το 60,0% των ερωτηθέντων δηλώνει ότι υπήρξε περίοδος με ελάχιστο εισόδημα για να ζήσει. Επίσης το 42,7% αναφέρει ότι δεν είχε καθόλου εισόδημα σε περίοδο ασθένειας και το 36,5% ότι υπήρξε περίοδος χωρίς δουλειά. Οι παραπάνω δυσκολίες αναφέρονται ως οι πιο σημαντικές από περίπου 46,0% των ερωτηθέντων (με διαφοροποιήσεις ανάλογα με την υπηκοότητα, το επάγγελμα και τον κλάδο). Γενικά οι δυσκολίες εμφανίζονται λιγότερο έντονες στα άτομα που ασκούν μη χειρωνακτικά επαγγέλματα υψηλής ειδίκευσης, ενώ περισσότερο στα άτομα αλλοδαπής υπηκοότητας. Η ύπαρξη περιόδου με ελάχιστο εισόδημα αναφέρεται περισσότερο στον πρωτογενή κλάδο, ενώ η ύπαρξη περιόδου χωρίς καθόλου δουλειά στον κλάδο των κατασκευών.

Το δεύτερο είδος δυσκολίας αφορά την οικονομική εξάρτηση των αυτοαπασχολουμένων. Το 43,1% δηλώνει αδυναμία να επηρεάσει την αμοιβή της εργασίας του, ενώ το 45,1% αναφέρει προβλήματα από τις πληρωμές των πελατών. Οι παραπάνω δυσκολίες αναφέρονται ως οι πιο σημαντικές από περίπου 26,0% των ερωτηθέντων. Η πρώτη δυσκολία αφορά περισσότερο αυτοαπασχολουμένους ελληνικής υπηκοότητας και τον πρωτογενή τομέα, ενώ η δεύτερη αυτοαπασχολουμένους σε χρηματοοικονομικές και επιχειρηματικές δραστηριότητες.

Οι υπόλοιπες δυσκολίες αναφέρονται ως οι πιο σημαντικές από περίπου 19,0% των αυτοαπασχολουμένων, με περισσότερο έντονη τη γραφειοκρατία, η οποία απαντάται σε υψηλότερο ποσοστό στις χρηματοοικονομικές και επιχειρηματικές δραστηριότητες.

Συνέταιροι, συνεργασίες και σχέδια για προσλήψεις ή ανάθεση σε υπεργολαβία

Το 15,9% των ερωτηθέντων αναφέρει ότι έχει κάποια συνεργασία είτε με συνέταιρο (8,1%) είτε με άλλους αυτοαπασχολουμένους (10,0%). Περισσότερο τείνοντα σε συνεργασίες εμφανίζονται τα άτομα ελληνικής υπηκοότητας, νεότερων ηλικιών, που ασκούν επαγγέλματα με ειδίκευση. Επίσης παρατηρείται ότι οι απαντήσεις για ύπαρξη συνεταιρισμού ή συνεργασίας διαφοροποιούνται ανάλογα με τον κλάδο: η συνεργασία είναι εμφανώς συχνότερη στον πρωτογενή κλάδο και στις κατασκευές.

Οι προθέσεις για πρόσληψη υπαλλήλων τους επόμενους 12 μήνες κινούνται σε πολύ χαμηλά επίπεδα (4,9%) και αφορούν κυρίως την πρόσληψη υπαλλήλων προσωρινής απασχόλησης (3,8%).

Τέλος, πρόθεση για ανάθεση μέρους της δουλειάς σε υπεργολαβία αναφέρει το 0,7% των αυτοαπασχολουμένων.

Κυριότερος λόγος που οι αυτοαπασχολούμενοι εργάζονται χωρίς υπαλλήλους

Ο κυριότερος λόγος για τον οποίο οι αυτοαπασχολούμενοι χωρίς προσωπικό δεν έχουν υπαλλήλους είναι ότι δεν υπάρχει αρκετή δουλειά (47,7%). Αυτό είναι περισσότερο έντονο στα άτομα αλλοδαπής υπηκοότητας και στον δευτερογενή τομέα (βιομηχανία, κατασκευές).

Το 16,1% των ερωτηθέντων απαντά ότι προτιμά να δουλεύει μόνο του κυρίως στους κλάδους παροχής χρηματοπιστωτικών, επιχειρηματικών και άλλων υπηρεσιών.

Το 14,3% των ερωτηθέντων απαντά ότι χρησιμοποιεί μέλη της οικογένειάς του ως βοηθούς. Αυτό εμφανίζεται συχνότερα στα άτομα ηλικίας άνω των 55 ετών και στον πρωτογενή τομέα. Επίσης εμφανίζεται σε μικρό βαθμό (13,2%) και στους κλάδους του εμπορίου, των ξενοδοχείων και της εστίασης, ενώ στους υπόλοιπους κλάδους τα ποσοστά είναι ιδιαίτερα χαμηλά.

Οι υπόλοιποι λόγοι αναφέρονται σε χαμηλά ποσοστά: αφορούν την πρόσληψη εποχικών υπαλλήλων (5,8%) κυρίως στον πρωτογενή τομέα, τις υψηλές ασφαλιστικές κρατήσεις (4,4%) και άλλους λόγους.

Ικανοποίηση και αυτονομία στην εργασία

Το 42,2% των απασχολουμένων δηλώνει ικανοποιημένο σε μεγάλο βαθμό από την εργασία του. Το 41,9% δηλώνει ικανοποιημένο σε κάποιο βαθμό, ενώ το 14,3% δηλώνει ελάχιστα ή καθόλου ικανοποιημένο.

Οι έξι στους δέκα από τους ερωτηθέντες, που έχουν τελειώσει τριτοβάθμια εκπαίδευση, που ασκούν μη χειρωνακτικά επαγγέλματα υψηλής εξειδίκευσης ή εργάζονται σε άλλες υπηρεσίες (υγεία, εκπαίδευση κ.λπ.), παρουσιάζονται εμφανώς περισσότερο ικανοποιημένοι σε σχέση με τους υπολοίπους, δηλώνουν δηλαδή «ικανοποίηση σε μεγάλο βαθμό». Οι νέοι ηλικίας 15-24 ετών, άτομα αλλοδαπής υπηκοότητας, βοηθοί στην οικογενειακή επιχείρηση και ασκούντες στοιχειώδη επαγγέλματα είναι οι λιγότερο ικανοποιημένοι.

Οι αυτοαπασχολούμενοι με προσωπικό είναι ξεκάθαρα η κατηγορία με την υψηλότερη ικανοποίηση στην εργασία, ενώ οι αυτοαπασχολούμενοι χωρίς προσωπικό έχουν σαφώς χαμηλότερη ικανοποίηση έναντι των πρώτων (62,0% έναντι 38,6%).

Το 52,0% των απασχολουμένων μπορεί να επηρεάσει τη σειρά εκτέλεσης των εργασιών που αναλαμβάνει, αλλά μόνο το 36,4% μπορεί να επηρεάσει το περιεχόμενό τους (π.χ. να αρνηθεί να αναλάβει μια εργασία). Βεβαίως τα υψηλότερα ποσοστά αυτονομίας παρουσιάζονται στους αυτοαπασχολουμένους και, αντίστροφα, τα χαμηλότερα στους μισθωτούς. Επίσης υψηλότερα ποσοστά παρουσιάζονται στα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, στα επαγγέλματα με εξειδίκευση και στον πρωτογενή κλάδο.

Προτιμώμενη θέση στην απασχόληση

Οι κυριότεροι λόγοι για τους οποίους οι μισθωτοί ή οι βοηθοί στην οικογενειακή επιχείρηση δεν εργάζονται ως αυτοαπασχολούμενοι, όπως θα επιθυμούσαν, είναι η οικονομική ανασφάλεια (47,0%) και η έλλειψη χρηματοδότησης (30,0%). Ο πρώτος λόγος εμφανίζεται περισσότερο στα άτομα ελληνικής υπηκοότητας, στα μη χειρωνακτικά επαγγέλματα υψηλής εξειδίκευσης και στον κλάδο των χρηματοπιστωτικών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, ενώ ο δεύτερος λόγος στα άτομα αλλοδαπής υπηκοότητας και στα χειρωνακτικά επαγγέλματα.

Το υπερβολικό άγχος, οι ευθύνες και το ρίσκο αναφέρονται από το 7,9% των ερωτηθέντων, ενώ το 14,4% αναφέρει άλλους λόγους, όπως η ελλιπής κοινωνική ασφάλιση (εισόδημα σε περίπτωση ασθένειας, γονικές άδειες κ.λπ.).

Πηγή: «Ειδική έρευνα για τους αυτοαπασχολουμένους (ad hoc 2017)/2017»

Share this post