Από ένα φυσικό φαινόμενο σε θεωρία επιστημονικής φαντασίας

Ποιος δεν έχει παρατηρήσει κατά καιρούς λευκές γραμμές να σχηματίζονται στον ουρανό; Ποιος δεν έχει προβληματιστεί σχετικά με τους λόγους δημιουργίας τους; Ποιος δεν έχει κάποιο φίλο που να του ανοίξει τα μάτια σχετικά με την τοξικότητα αυτών των αερίων και την απειλή για το ανθρώπινο είδος; Ποιος δεν έχει πέσει πάνω σε δημοσιεύσεις στα ΜΜΕ για τους πραγματικούς λόγους που συμβαίνει το συγκεκριμένο φαινόμενο, κάνοντας τα πτυχία επιστημόνων να πέφτουν από τους τοίχους; Ποιος δεν έχει συναντήσει στη ζωή του έστω κι έναν ψεκασμένο;

Τα τελευταία χρόνια η παρατήρηση πως στον ουρανό σχηματίζονται λευκές γραμμές ως ουρά των αεροπλάνων έχει δημιουργήσει πολλές έριδες σε παντός είδους τρομολάγνους, δίνοντας τροφή σε δεκάδες blogs με αποτέλεσμα να ανεβάσουν τα κλικ τους, σε τηλεοπτικές εκπομπές να ανεβάσουν την τηλεθέασή τους και βέβαια προκαλώντας πονοκέφαλο σε διάφορους επιστήμονες και ειδικούς, που καλούνται να δώσουν εξηγήσεις σχετικά με τις αιτίες του φαινομένου. Τα σενάρια γύρω από τους αεροψεκασμούς ποικίλλουν, έχοντας ως κοινό παρονομαστή τη δολιότητα κρυφών κέντρων εξουσίας έναντι της ανθρωπότητας και του περιβάλλοντος. Αμέτρητες οι περιπτώσεις ανθρώπων που διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους πως η εμφάνιση των χαρακτηριστικών εναέριων γραμμών αποτελούν προϊόν ρίψης χημικών αεριών που στόχο έχουν τη διαχείριση της ηλιακής ακτινοβολίας και τον έλεγχο της αλλαγής κλίματος, τη διενέργεια χημικού-βιολογικού πολέμου και βεβαίως τον έλεγχο της κοινωνίας και τον πνευματικό ευνουχισμό των ανθρώπων.

Η ανάδειξη του θέματος τοποθετείται χρονικά στα μέσα της δεκαετίας του 1990, την αποκάλυψη του οποίου έκανε ένας δημοσιογράφος στην Αμερική, που παρατήρησε το εν λόγω φαινόμενο, επισημαίνοντας τον ύποπτο ρόλο που σηματοδοτούσε. Τι κι αν για πολλούς ο συγκεκριμένος δημοσιογράφος φάνηκε γραφικός, πολλοί ήταν εκείνοι που υιοθέτησαν τους ισχυρισμούς του, αναπαράγοντας και εμπλουτίζοντας το ζήτημα με ακόμη πιο κραυγαλέες υποθέσεις.

Στην Ελλάδα η ενασχόληση με τους αεροψεκασμούς ξεκίνησε πριν από κάποια χρόνια, όταν γνωστός πωλητής της τηλεόρασης έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου, καλώντας τον κόσμο να είναι σε επαγρύπνηση. Έκτοτε και με αφορμή την οικονομική κρίση στη χώρα μας η φήμη των επικίνδυνων αεροψεκασμών εκτινάχθηκε, παρουσιαζόμενη σε πολλούς ως άρρηκτα συνδεδεμένη με την προσπάθεια χειραγώγησης των μαζών στο φόντο της οικονομικής εξαθλίωσης, που οξυνόταν.

Ίχνη συμπύκνωσης: Μία τεκμηριωμένη εξήγηση

Απέναντι σε όλα αυτά τα σενάρια πολλοί επιστήμονες, αλλά και επιστημονικοί φορείς έλαβαν σαφή θέση. Συγκεκριμένα με ανακοίνωσή του ο Σύλλογος Φίλων Αστρονομίας Κρήτης εξηγεί εμπεριστατωμένα το φαινόμενο.

Τα ίχνη που αφήνουν πίσω τους τα αεροπλάνα λέγονται στα αγγλικά «contrails», που είναι ο σύντομος όρος για το «condensation trails», ο οποίος σημαίνει «ίχνη συμπύκνωσης». Τα ίχνη αυτά σχηματίζονται από τη συμπύκνωση υδρατμών νερού στις εξατμίσεις των κινητήρων των αεροσκαφών και δημιουργούνται σε θερμοκρασίες -40 βαθών Κελσίου και κάτω. Σε αυτή τη θερμοκρασία τα μικροσκοπικά σταγονίδια συμπυκνωμένου νερού παγώνουν ακαριαία, ενώ, μόλις παγώσουν, δεν μπορούν ούτε να εξατμιστούν, αλλά ούτε και να λιώσουν, καθώς η θερμοκρασία είναι -40 βαθμοί. Μπορούν μόνο να ξεθωριάζουν μέσα από μία διαδικασία που ονομάζεται «εξάχνωση», όπου ένα στερεό μετατρέπεται σε αέριο. Ο πάγος θα περάσει από τη διαδικασία της εξάχνωσης αν η υγρασία (σε εκείνο το ύψος) είναι χαμηλότερη ή γύρω στο 60% με 70%. Αν είναι υψηλότερη, τότε το ίχνος συμπύκνωσης μπορεί να διαρκέσει για πολλές ώρες, όπως μπορούν και τα σύννεφα. Αν η υγρασία είναι χαμηλή, τότε η εξάχνωση συμβαίνει πολύ γρήγορα και το ίχνος διαρκεί μόλις λίγα λεπτά. Αν η υγρασία είναι πάνω από 70%, τότε έχουμε αντίστροφη εξάχνωση, όπου οι υδρατμοί μετατρέπονται απευθείας σε πάγο, κάνοντας το ίχνος να απλωθεί.

Διακεκομμένα ίχνη συμπύκνωσης

Ένα ακόμη ζήτημα που θέτουν οι συνωμοσιολόγοι των αεροψεκασμών είναι η παρατήρηση των διακεκομμένων ιχνών συμπύκνωσης. Πώς συμβαίνει, ενώ οι κινητήρες των αεροσκαφών είναι σε συνεχή λειτουργία, τα ίχνη συμπύκνωσης να μην είναι συνεχή;

Οι ειδικοί εξηγούν πως η  ποσότητα νερού στην εξάτμιση του κινητήρα είναι συνεχής, αλλά η ποσότητα υγρασίας στον αέρα δεν είναι. Η υγρασία ποικίλλει με το ύψος και ένα στρώμα χαμηλής υγρασίας μπορεί να βρίσκεται ανάμεσα σε δύο στρώσεις υψηλής υγρασίας. Καθώς ένα αεροπλάνο παίρνει ή χάνει ύψος μέσα από αυτό το στρώμα, τότε το ίχνος συμπύκνωσης θα σχηματιστεί μόνο στις περιοχές υψηλής υγρασίας και έτσι φαίνεται να έχει σβήσει στην περιοχή χαμηλής υγρασίας.

Το ίδιο φαινόμενο μπορεί να υπάρξει και με βάση τη θερμοκρασία. Ένα ζεστό στρώμα αέρα μπορεί να βρίσκεται ακριβώς πάνω από ένα ψυχρό στρώμα, φαινόμενο το οποίο αποκαλείται «θερμοκρασιακή αναστροφή». Όταν ένα αεροσκάφος πετά μέσα από ένα τέτοιο στρώμα, τότε το ίχνος συμπύκνωσης διακόπτεται.

Και δεν είναι μόνο η αύξηση ή η μείωση του ύψους που δημιουργεί τη διακοπή του ίχνους. Τα όρια ανάμεσα σε αυτά τα στρώματα δεν είναι επίπεδα και τα βαρυτικά κύματα μπορούν να δημιουργήσουν μεγάλους όγκους αέρα που διαφέρουν σε θερμοκρασία ή/και υγρασία από τον γειτονικό τους και μπορούν να σπάσουν ένα ίχνος συμπύκνωσης όταν ένα αεροσκάφος περνά μέσα από αυτά. Η άνιση υγρασία δεν έχει πάντα ως αποτέλεσμα την άμεση διακοπή του ίχνους συμπύκνωσης, αλλά μπορεί να κάνει το ίχνος να είναι πιο έντονο σε συγκεκριμένες περιοχές παρά σε άλλες. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε κενά στο ίχνος σε ένα λεπτό ή παραπάνω μετά την αρχική δημιουργία του.

Γιατί μερικά αεροπλάνα αφήνουν ίχνη συμπύκνωσης και άλλα όχι;

Μερικά αεροπλάνα αφήνουν στον ουρανό ίχνη συμπύκνωσης που επιμένουν και απλώνονται και άλλα αεροσκάφη στον ίδιο ουρανό που αφήνουν μικρής διάρκειας ή και καθόλου ίχνος. Τα αεροσκάφη έχουν διαφορετικούς κινητήρες, μερικά αφήνουν ίχνη συμπύκνωσης και άλλα όχι. Ο λόγος που το ένα αεροσκάφος δημιουργεί ίχνη συμπύκνωσης και το άλλο όχι είναι επειδή βρίσκονται σε διαφορετικές περιοχές μάζας αέρα. Για λόγους απλοποίησης ας ονομάσουμε αυτές τις περιοχές του αέρα υγρές και ξηρές, παρ’ όλο που οι διαφορές είναι λίγο πιο περίπλοκες. Όταν ένα αεροπλάνο βρίσκεται σε υγρές περιοχές αέρα, δημιουργεί ίχνος συμπύκνωσης, ενώ, όταν βρίσκεται σε ξηρό, όχι. Τέλος, τα αεροσκάφη αφήνουν διαφορετικά ίχνη, καθώς βρίσκονται σε διαφορετικά ύψη.

Οι λευκές γραμμές των αεροπλάνων φαίνεται να έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια. Το γεγονός αυτό οφείλεται στη μεγάλη αύξηση της εναέριας κυκλοφορίας, η οποία έχει πενταπλασιαστεί από το 1970. Επίσης τα αεροπλάνα νέας τεχνολογίας διαθέτουν καλύτερες επιδόσεις και έχουν τη δυνατότητα να πετούν σε πολύ μεγαλύτερα ύψη σε σχέση με τα παλαιότερης τεχνολογίας. Πλέον πετούν πολλαπλάσια αεροπλάνα στον ευρύτερο εναέριο χώρο, αφού έχουν προστεθεί άλλα 16 επίπεδα πτήσεων. Τέλος, έχουν πυκνώσει κατά πολύ οι αεροδιάδρομοι στον ελληνικό και στον ευρωπαϊκό εναέριο χώρο ήδη από το 2014.

 Χημική ανάλυση ιχνών συμπύκνωσης

Και τελικά από τι στοιχεία αποτελείται ένα ίχνος συμπύκνωσης; Τα ίχνη αποτελούνται κυρίως από πάγο, αφού τα κύρια προϊόντα των εκπομπών εξατμίσεων ενός αεροσκάφους είναι ατμός νερού, ο οποίος παγώνει μέσα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα και σχηματίζει το ορατό μέρος της ουράς των ιχνών συμπύκνωσης. Αν υπάρχει αρκετή υγρασία στην ατμόσφαιρα, τότε τα ίχνη μπορούν να παραμείνουν στον ουρανό για αρκετή ώρα και να απλωθούν μετατρεπόμενα σε στρώματα νεφών.

Οι κινητήρες των αεροσκαφών εκπέμπουν τα συνήθη συστατικά όπως οι κανονικοί κινητήρες, δηλαδή διοξείδιο του άνθρακα, καπνό και μικρές ποσότητες άκαυστων υδρογονανθράκων, οξείδια του αζώτου, μονοξείδιο του άνθρακα και μικροποσότητες από άλλες ουσίες. Ωστόσο οι εκπομπές ρύπων των αεροσκαφών ρυθμίζονται από τις αρχές ενέργειας της χώρας κατασκευής τους και για την Ευρώπη από την Αρχή Ενέργειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Σοφία Γκοτσοπούλου,

Διευθύντρια Πωλήσεων – Skywalker.gr

Share this post