Είχε μπει σε διαβούλευση –μια διαδικασία που έδωσε διαφάνεια στα τεκταινόμενα μέσα στους ανήλιαγους διαδρόμους των υπουργείων και της Βουλής– το νομοσχέδιο για τον θεματικό τουρισμό και τις ειδικές μορφές τουρισμού τον Ιούνιο του 2018.

Εκεί, στο πρώτο άρθρο, διαβάζουμε τον σκοπό του νομοσχεδίου: «Σκοπός των διατάξεων του παρόντος μέρους είναι η ανάπτυξη, η οργάνωση και η εποπτεία δραστηριοτήτων και επιχειρηματικότητας που αφορούν στον θεματικό τουρισμό και σχετικές ρυθμίσεις με επιδίωξη τη βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη για τη στήριξη των περιφερειακών και των τοπικών οικονομιών και κοινωνιών, τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης και την ευημερία των πολιτών στο πλαίσιο ανάδειξης του εγχώριου τουριστικού προϊόντος ώστε να αυξηθεί η ελκυστικότητα και η ανταγωνιστικότητά του».

Και έτσι, στο ξεκίνημα του νόμου διαπιστώνουμε με ενθουσιασμό ότι μια εξουσία (!) ενδιαφέρεται –για πρώτη φορά είναι γραμμένο σε νόμο– για τη βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη, για τη στήριξη των περιφερειακών και των τοπικών οικονομιών και κοινωνιών και για την ευημερία των πολιτών. Μας εξέπληξε έστω και η αναφορά – ακόμα και αν δεν τα πιστεύουν, ακόμα και αν δεν τα εννοούν. Σημειωτέον ότι η ευημερία των κατοίκων μιας περιοχής είναι ακριβώς ο ορισμός της τοπικής (κοινοτικής) ανάπτυξης. Είναι μια πολύ καλή αρχή επανατοποθέτησης του θεματικού τουρισμού έναντι του μαζικού τουρισμού. Μας ξαναθύμισε όλες τις σημειολογικές επισημάνσεις μεταξύ παγκοσμιοποίησης και τοπικότητας. Ανάμεσα στο χρήμα και στον άνθρωπο.

Και αφορμή γι’ αυτό ήταν μια πολύ παραγωγική συζήτηση που προκάλεσε και οργάνωσε το Skywalker στη Θεσσαλονίκη μέσα στην έκθεση τουρισμού Philoxenia το απόγευμα της Κυριακής 11 Νοεμβρίου στο συνεδριακό κέντρο «Νικόλαος Γερμανός». Πολύ ενδιαφέρουσες συζητήσεις αναπτύχθηκαν και βοήθησε πολύ η συμμετοχή της κας Αναστασίας Κιοσέ-Μποστανίτη (αρχοντικό «Αλθαία», Τσάι Ολύμπου, κτήμα «Αλθαία», Ελατοχώρι Πιερίας) και της κας Νάστιας Ντάνου (επαγγελματίας γραμματέας), καθώς και η παραγωγική συμμετοχή σπουδαστών από το ΙΕΚ Άλφα.

Και συνεχίζει ο ορισμός του θεματικού τουρισμού και των ειδικών μορφών τουρισμού: «Ως θεματικός τουρισμός/ειδικές μορφές τουρισμού νοείται κάθε ειδική μορφή βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης με στόχο να ενθαρρύνει την αλληλεπίδραση του επισκέπτη/τουρίστα με το φυσικό περιβάλλον, τον ανθρώπινο παράγοντα, τις περιφέρειες, τους Δήμους και τις κοινότητες και να προωθήσει την ανάπτυξη δραστηριοτήτων που ενισχύουν οικονομικά και κοινωνικά τις περιοχές, συμβάλλοντας στη δημιουργία θέσεων απασχόλησης και στην ευημερία των πολιτών, καθώς και προστατεύοντας το περιβάλλον και τα ιδιαίτερα πολιτισμικά στοιχεία του κάθε τόπου».

Και ακριβώς αυτές οι εκφράσεις: α. «αλληλεπίδραση του επισκέπτη με το φυσικό περιβάλλον, τον ανθρώπινο παράγοντα, τις περιφέρειες, τους Δήμους και τις κοινότητες» και β. «ενισχύουν οικονομικά και κοινωνικά τις περιοχές, συμβάλλοντας (…) στην ευημερία των πολιτών» είναι που δημιουργούν μια αίσθηση αισιοδοξίας ότι ίσως και να υπάρχει ελπίδα, ακόμα και στη σημερινή περίεργη συγκυρία.

Και στο άρθρο 3 «Βασικές αρχές» διαβάζουμε: «Βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη είναι η τουριστική ανάπτυξη που προωθεί την ισόρροπη περιφερειακή και τοπική οικονομική ανάπτυξη, την ευημερία των πολιτών, την κοινωνική ισότητα και δικαιοσύνη, την αύξηση της απασχόλησης, την επιχειρηματικότητα, την ανάπτυξη δεξιοτήτων και την προστασία του περιβάλλοντος κάθε τουριστικής περιοχής.

»Ως εκ τούτου η βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη επιτυγχάνεται με την ανάπτυξη όλων των μορφών τουρισμού και σε όλους τους τύπους προορισμών με κύριο σκοπό τη βέλτιστη χρήση των περιβαλλοντικών πόρων, τον σεβασμό στην κοινωνικοπολιτιστική αυθεντικότητα των τοπικών κοινωνιών και τη διασφάλιση βιώσιμων μακροπρόθεσμων οικονομικών δραστηριοτήτων, παρέχοντας κοινωνικοοικονομικά οφέλη σε όλους τους εμπλεκομένους».

Είναι η πρώτη φορά που σε επίσημο κείμενο νόμου διαβάζουμε αυτά που επί χρόνια εξηγούσαμε, διακηρύσσαμε, δηλώναμε, φωνάζαμε σε διάφορα συνέδρια και συναντήσεις, ότι δηλαδή η αποικιοκρατικής μορφής μαζική τουριστική ανάπτυξη δεν έχει να προσφέρει τίποτα στις περιοχές όπου αναπτύσσεται και στους κατοίκους των περιοχών και, απλώς, ληστρικά καταστρέφει, απορροφά, αξιοποιεί –όποια λέξη θέλει ο καθένας– τους τοπικούς πόρους για αποκόμιση οικονομικών (εκχρηματισμένων) κερδών σε ιδιώτες.

Η κοινωνία δεν κέρδιζε σχεδόν τίποτα και μάλιστα σε μερικές περιπτώσεις έχανε πόρους. Εάν π.χ. ένας τόπος έχει 1.000 κατοίκους, οι υποδομές του απαιτούν κάποια συγκεκριμένα χρήματα γα την κατασκευή τους. Για να εξυπηρετήσει άλλους 3.000-4.000 επισκέπτες σε ένα δίμηνο, απαιτούνται υποδομές πολύ μεγαλύτερες και πολύ περισσότερα χρήματα. Χρειάζονται πιο χοντροί σωλήνες ύδρευσης, μεγαλύτερης διατομής σωλήνες αποχέτευσης, πιο μεγάλοι δρόμοι για πιο βαριά κυκλοφορία και τόσα άλλα.

Αλλά αυτά δεν αποδίδονται στην τοπική κοινωνία εάν χρησιμοποιούν οι τουριστικές επιχειρήσεις μη τοπικά αγροτικά προϊόντα (ολλανδικό βούτυρο, ελβετικό τυρί, γαλλικό μοσχαρίσιο κρέας, γερμανικό χοιρινό κ.λπ.), μη τοπικά βιομηχανικά προϊόντα (σεντόνια Αμερικής, ξύλινα έπιπλα Ινδονησίας, χειροτεχνήματα Κίνας κ.λπ.) και μη τοπικό εργατικό δυναμικό (Μολδαβούς σε «πρακτική άσκηση», Πακιστανούς κηπουρούς, Πολωνούς μάγειρες κ.λπ.).

Από μελέτες της δεκαετίας υπάρχει αποτυπωμένο ότι εάν ένας επισκέπτης ξοδέψει 1 ευρώ στην αγορά της Έδεσσας, το τελικώς φαινόμενο εισόδημα είναι 2,5 ευρώ, με όλες τις ωφέλειες για τον τόπο και την οικονομία, ακόμα και τα φορολογικά έσοδα του κράτους. Εάν ένας επισκέπτης ξοδέψει 1 ευρώ στην αγορά της Χαλκιδικής, το τελικώς φαινόμενο εισόδημα είναι 0,8 ευρώ! Δηλαδή στην ουσία πριμοδοτούμε, επιχορηγούμε, κάθε επισκέπτη της Χαλκιδικής με 0,2 ευρώ! Και υπάρχουν ακόμα κάποιοι να μετρούν την «επιτυχία» του τουριστικού τομέα με τον αριθμό των αφιχθέντων επισκεπτών και όχι με το τελικό εισόδημα που μένει στην Ελλάδα και βοηθά στην τοπική οικονομία. Οι ειδικές μορφές τουρισμού ανήκουν όλες στην πρώτη κατηγορία, δηλαδή σε εκείνο τον τουρισμό που δημιουργεί πολλαπλάσιο φαινόμενο εισόδημα και για αυτό είναι προτιμητέες.

Αλλά και άλλοι πολλοί λόγοι ακούστηκαν. Όπως π.χ. ότι ο παγκόσμιος τουρισμός αυξάνεται συνεχώς τις τελευταίες δεκαετίες με ετήσιο ρυθμό αύξησης 4%, αλλά οι ειδικές μορφές τουρισμού αυξάνονται με 40% ετησίως. Πρόκειται για πραγματική έκρηξη και αξίζει, αν είναι να προσπαθήσεις επιχειρηματικά, να προσπαθήσεις εκεί που υπάρχει αλματώδης αύξηση.

Αν ένας απλός τουρίστας ξοδεύει 700 ευρώ σε 7ήμερη διαμονή στην Ελλάδα, ένας τουρίστας θεματικού τουρισμού ξοδεύει 3-4 φορές περισσότερα και με μεγαλύτερη ευχαρίστηση.

Η ακραία περίπτωση ενός «12» αφορά στοιχεία από τη Helexpo. Για κάθε 1 εκατ. ευρώ που εισπράττει η Helexpo από τους εκθέτες της πέφτουν 12 εκατ. ευρώ στην αγορά της Θεσσαλονίκης από εκθέτες και επισκέπτες.

Κι ενώ ο μαζικός τουρισμός εστιάζεται κυρίως στην αναψυχή και ειδικότερα στο τρίπτυχο «ήλιος, θάλασσα, αμμουδιά», όπου ο ανταγωνισμός κυρίως στην τιμή είναι μεγάλος και εξουθενωτικός, o θεματικός τουρισμός λειτουργεί χωρίς ισχυρό ανταγωνισμό, διότι βασίζεται στα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Ελλάδας. Αυτά είναι κυρίως τρία:

Η τεράστια βιοποικιλότητα (6.300 φυτά, από τα οποία τα 1.470 ενδημικά, αυτοφυή, δηλαδή μόνο στην Ελλάδα, δηλαδή χωρίς ανταγωνισμό, είμαστε η τρίτη χώρα στον πλανήτη).
Το 75% του εδάφους της Ελλάδας βρίσκεται σε πάνω από 600 μέτρα υψόμετρο, που συνδυάζεται με 15.600 χιλιόμετρα ακτογραμμής, δίνοντας εξαιρετικά μεγάλη ποικιλία μικροκλιμάτων ανά περιοχή.
Η Ελλάδα έχει τον δεύτερο ζωντανό πολιτισμό στον πλανήτη. Δηλαδή με τα ίδια γράμματα και τις ίδιες λέξεις αποδίδουμε τα ίδια νοήματα στην ελληνική γλώσσα τα τελευταία 3.000 χρόνια. Η πρώτη είναι η Κίνα. Βέβαια, υπήρξαν και άλλοι πολιτισμοί στο παρελθόν, όπως π.χ. ο αιγυπτιακός, ο πολιτισμός των Ίνκας κ.ά., που όμως δεν κατάφεραν να επιβιώσουν.

Επειδή όμως οι νόμοι ενός κράτους εκφράζουν την κοινωνική δυναμική μιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου, όσα ακούστηκαν αφορούσαν το περιεχόμενο των ειδικών μορφών τουρισμού. Για τις μορφές αυτές υπεισέρχεται το εφικτό με τη νομοθεσία και αλλοιώνεται το ιδεατό. Έτσι, ακόμα και ο αγροτουρισμός, που είναι τουριστικές υπηρεσίες προσφερόμενες από αγρότες στις εγκαταστάσεις τους, κατέληξε να χαρακτηρίζεται τουρισμός υπαίθρου και να εντάσσεται στις ειδικές μορφές τουρισμού και στην τουριστική βιομηχανία, με όλες τις πιθανές στρεβλώσεις που μπορεί να δημιουργηθούν. Αλλά θα επανέλθουμε.

Δημήτρης Μιχαηλίδης,
Δημοσίως γράφων-«ΑγροΝέα»

Share this post