«Αν έχεις 20 άντρες, έχεις 20 άντρες. Αν τους έχεις οργανωμένους, ίσως μπορείς να έχεις έναν λόχο. Αν έχεις 20 γυναίκες, έχεις ένα χωριό», έλεγε ένας παλαιός πρόεδρος σε ένα αγροτικό σχολείο που είχα την ευκαιρία να υπηρετήσω. Η ψυχή της αγροτικής κοινωνίας είναι η αγρότισσα. Και η επιλογή να καθιερωθεί έστω μόνο μία Παγκόσμια Ημέρα, η 15η Οκτωβρίου, για να τονίζουμε τη σημασία της είναι πολύ σπουδαία. Βέβαια με έκπληξη ακούσαμε από αγρότη που ασχολείται με την τοπική αυτοδιοίκηση να ομολογεί ότι ήταν η πρώτη φορά που άκουσε γι’ αυτήν και ήταν αρκετά μεγάλος σε ηλικία και σε θέση.

Και εάν την εκδήλωση την οργανώνουν ο ίδιοι οι αγρότες για τις αγρότισσες, είναι πολύ σημαντικό. Τον τελευταίο καιρό όλο και περισσότερο διαπιστώνουμε ότι άσχετοι μιλούν για θέματα που δεν ξέρουν και δεν καταλαβαίνουν. Μας θυμίζουν όλους εκείνους που ασχολούνται με την εκδήλωση του γάμου και ξεχνούν τη σημασία του μυστηρίου του γάμου. Όλους εκείνους που γιορτάζουν τα Χριστούγεννα με ρεβεγιόν και χάνουν το νόημα των Χριστουγέννων. Όλους εκείνους τους βαθυστόχαστους ερευνητές, που μελετούν την επίδραση της κίνησης των φτερών της μύγας στον σχηματισμό αντικυκλώνων στην Ανταρκτική, αλλά δεν μπορούν να μας βοηθήσουν στην αποφυγή μεγάλων ζημιών από τον δάκο (μια μύγα) στις ελιές μας.

Για την Παγκόσμια Ημέρα της Αγρότισσας οργανώθηκαν ίσως πολλές εκδηλώσεις. Εκδηλώσεις βαθυστόχαστες, αλλά μη χρήσιμες (άχρηστες;) και εκδηλώσεις από τους αγρότες για τις αγρότισσες. Μπορέσαμε να παρακολουθήσουμε και τα δύο είδη, αλλά θα περιγράψουμε μόνο μερικά στοιχεία από την εκδήλωση των αγροτών –εν προκειμένω κτηνοτρόφων– για τις αγρότισσες.

Γιορτάστηκε τη Δευτέρα 15/10/2018 η Παγκόσμια Ημέρα Αγρότισσας από τον Κτηνοτροφικό Σύλλογο Αττικής «Άγιος Γεώργιος» σε συνεργασία με τη Λέσχη Αρχιμαγείρων Αττικής «Ακρόπολις», μια γιορτή από τους αγρότες –από κτηνοτρόφους– για τις αγρότισσες.

Ανάμεσα στους ομιλητές ήταν οι: κ. Γιάννης Κοντογιάννης (πρόεδρος του Κτηνοτροφικού Συλλόγου Αττικής), κ. Κωνσταντίνος Μουζάκης (πρόεδρος της Λέσχης Αρχιμαγείρων Αττικής), κ. Βασίλης Κόκκαλης (υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων), κα Μάγδα Κοντογιάννη (κτηνοτρόφος, γραμματέας του Κτηνοτροφικού Συλλόγου Αττικής), κ. Πέτρος Φιλίππου (αντιπεριφερειάρχης Αττικής), κα Ευανθία Βοναζούντα (διευθύντρια Γυναικών Λέσχης Αρχιμαγείρων), κα Joanna Ochniak (πρόεδρος Γυναικών Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Αρχιμαγείρων), κα Δήμητρα Καραβάνα (γεωργός, αμπελουργός, οινοποιός, τεχνολόγος τροφίμων), κ. Ταξιάρχης Φαρμάκης (εντεταλμένος σύμβουλος Περιφέρειας Αττικής), κ. Στέλιος Μαστοράκος (σχολή κρέατος Meat Pro), κ. Αθανάσιος Κελμάγερ (πρόεδρος του Αγροτικού Ανθοπαραγωγικού Συνεταιρισμού Αθηνών).

Ο κ. Γιάννης Κοντογιάννης, τέταρτη γενιά κτηνοτρόφος, ζει στον αδειοδοτημένο στάβλο του από το 1966, στο ίδιο μέρος, στο Μενίδι, τόσο καιρό, που σήμερα οι χάρτες της Google αναφέρουν την τοποθεσία ως «βουστάσιο Κοντογιάννη». Έχοντας ζήσει στο πετσί του την ιστορία «ανάπτυξης» της υπαίθρου της Αττικής, αναφέρθηκε στην ανάγκη να διαμορφωθούν συνθήκες για «βιώσιμες κοινωνίες με συνεργασία» ανάμεσα στους νεοαφιχθέντες τις τελευταίες δεκαετίες νεοαστούς και τους ντόπιους γηγενείς ιστορικούς κατοίκους, Αρβανίτες, Σαρακατσάνους και Βλάχους κτηνοτρόφους και αγρότες.

Ο κ. Μουζάκης μοιράστηκε με τους συμμετέχοντες το όραμα για μια «νέα Ελλάδα». Μια νέα Ελλάδα η οποία ταυτίζεται με μια παραγωγική, εργατική, εξωστρεφή οικονομία, που δεν θα στηρίζεται σε δανεικά, αλλά στην προσπάθεια, στις ικανότητες και στη δημιουργικότητα των ελληνικών επιχειρήσεων και των εργαζομένων τους και ιδιαίτερα στα ΠΟΠ-ΠΓΕ αγροτικά προϊόντα, στην αγροτική ανάπτυξη της χώρας μας και ακόμα στον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα της Ελλάδας μας με πάντρεμα με τον τριτογενή τομέα.

Κατά τον χαιρετισμό του ο υφυπουργός κ. Κόκκαλης επεσήμανε πως ο σημαντικός ρόλος των αγροτισσών στην κοινωνία της υπαίθρου πρέπει να αναγνωριστεί με στήριξη των επιχειρήσεών τους και των γυναικείων συνεταιρισμών και την προώθηση ειδικών προγραμμάτων ενημέρωσης και κατάρτισης για να ενισχυθεί η δημιουργικότητα, το καινοτόμο πνεύμα και η επιχειρηματική δράση τους. Επίσης αναφέρθηκε στην ανάγκη να αναγνωριστεί το επάγγελμα του αγρότη και να υπάρχουν απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες, πιστοποιημένες από ένα σύστημα αναγνώρισης αγροτών.

Η κα Μάγδα Κοντογιάννη έκανε μια γενικότερη τοποθέτηση, αναφέροντας ότι πρέπει να είναι ευτυχέστερες και περήφανες οι αγρότισσες. Παρουσία της συνταξιούχου κτηνοτρόφου κας Κατερίνας Κοντογιάννη, με 42 συνεχή χρόνια στην κτηνοτροφία, που μόλις και είχε ολοκληρώσει το δημοτικό σχολείο, και της κας Καραβάνα ελέχθη ότι οι Ελληνίδες αγρότισσες θέλουν να δημιουργηθούν Σπίτια του Αγρότη σε κάθε δήμο που έχει αγροτική παραγωγή. Ένα Σπίτι του Αγρότη θα μπορούσε να λειτουργεί όχι ως υπηρεσία του δήμου, αλλά ως μια ΚΟΙΝΣΕΠ με προγραμματική σύμβαση με τον δήμο. Στο Σπίτι του Αγρότη η κα Μάγδα Κοντογιάννη, συγκεντρώνοντας την εμπειρία της και συμπεράσματα από τις συζητήσεις της με ανθρώπους που ασχολούνται με την ανάπτυξη του αγροτικού κόσμου από όλη την Ελλάδα, κατέληξε στα παρακάτω:

Θα έπρεπε να συνυπάρχουν και να συλλειτουργούν:

1. Γραφείο/one-stop shop: Για να μην ταλαιπωρούνται οι αγρότες. Το να βάζεις τον αγρότη να πηγαινοέρχεται από μια υπηρεσία στην άλλη είναι εξευτελισμός του επαγγελματία, του πολίτη, και χάσιμο χρόνου. Οι υπάλληλοι έχουν βρει τον τρόπο να κάνουν «κλητήρες» τους πολίτες και να πηγαίνουν τα έγγραφα από το ένα γραφείο στο άλλο. Όλα να γίνονται εσωτερικά. Απλώς ο αγρότης να πηγαίνει μία φορά.
2. Γεωργικές εφαρμογές: Όλες οι πληροφορίες για τις εξελίξεις στα αγροτικά να βρίσκονται εκεί και να οργανώνονται πολλές εκδηλώσεις ενημέρωσης. Όλα είναι γραμμένα σε μια ξύλινη γλώσσα, δυσνόητη για τους απλούς ανθρώπους, όπως είναι οι αγρότες. Συνεχείς, συγκεκριμένες ημέρες και ώρες να πηγαίνουν οι υπεύθυνοι ενημέρωσης και να συζητούν στα καφενεία με τους αγρότες.
3. Επισκέψεις μελέτης: Οι αγρότες και γενικότερα οι ενήλικοι μαθαίνουν από άλλους ενηλίκους. Πρέπει να οργανώνονται επισκέψεις μελέτης σε επιλεγμένα αγροκτήματα/εκμεταλλεύσεις. Το ταξίδι μέχρι εκεί είναι το σημαντικό και πρέπει να είναι οργανωμένο. Εκεί θα γνωρίσουν κάτι καινούργιο. Κυρίως όμως θα γνωριστούν και θα γνωρίσουν τις δυνατότητες της περιοχής τους και του τόπου ευρύτερα.
4. Δημιουργία δικτύου επισκέψιμων αγροκτημάτων: Καθώς θα προωθούμε τις επισκέψεις μελέτης για τις δικές μας ανάγκες, αυτές οι μονάδες θα μπορούσαν να δεχθούν επισκέψεις μελέτης και από άλλες περιοχές, ακόμα και από το εξωτερικό. Αυτή η συγκεκριμένη διαδικασία είναι αγροτουρισμός και προσφέρει πολλά κέρδη σε όλους και διάχυση γνώσεων και εμπειριών.
5. Θεματικά πάρκα: Δύο ή τρία θεματικά πάρκα στην Αττική ή, όπως μας τα είπαν οι φίλοι καθηγητές, city farms θα φέρουν κοντά τους αστούς με τους αγρότες και ταυτόχρονα θα φέρουν εισόδημα στους αγρότες. Και βέβαια θα εκπαιδεύσουν τους αστούς ώστε να καταλάβουν ότι τα γουρουνάκια δεν είναι κουμπαράδες και τα αβγά βγαίνουν από κότες.
6. Κτηνοτροφικά πάρκα: Δύο ή τρία κτηνοτροφικά πάρκα στην ύπαιθρο της Αττικής, κλειστά, οργανωμένα, παραγωγικά, θα δώσουν μια μικρή διέξοδο στο οξύ πρόβλημα της ανικανότητας της δημόσιας διοίκησης ως προς τις σωστές χρήσεις γης και τις αυθαιρεσίες των νεοαστών. Ταυτόχρονα θα μπορούσαν να λειτουργούν ως πιλοτικοί πειραματικοί στάβλοι και χώροι εκπαίδευσης/πρακτικής άσκησης νέων κτηνοτρόφων.
7. Γιορτές τοπικών προϊόντων: Γιορτές μόνο με τοπικά προϊόντα (ούτε μπίρες ούτε σουβλάκια με χοιρινό Ολλανδίας ούτε εξωτικά ποτά). Μόνο τοπικά προϊόντα και τοπικές επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών (και ξενοδοχεία που καταναλώνουν τοπικά προϊόντα και εστιατόρια με τοπικές συνταγές). Και βέβαια με προσκεκλημένους αγοραστές για τα τοπικά προϊόντα. Και συζητήσεις για τη βελτίωση αυτών των τοπικών προϊόντων.
8. Γραφείο προσέλκυσης αγροτών: Όπως προσελκύουμε επενδύσεις, όπως προσελκύουμε τουρίστες κ.λπ., γιατί να μην προσελκύουμε και αγρότες στην ύπαιθρό μας για την ενδυνάμωση του παραγωγικού δυναμικού μας; Ένα γραφείο που θα διαφημίζει την περιοχή ως τόπο να ζεις, να δημιουργείς, να εργάζεσαι και θα προσελκύει αγρότες. Θα δίνει πληροφορίες για διαθέσιμα χωράφια, για διαθέσιμες εργασίες, για διαθέσιμα σπίτια, για δυνατότητες καλλιεργειών, για πληθυσμιακά στοιχεία κ.λπ.
9. Υποστήριξη συλλογικοτήτων υπαίθρου: Η αγροτική κοινωνία όπου διασπάστηκε πρέπει να επανενωθεί, διότι οι αγρότες είναι οι φροντιστές του περιβάλλοντος. Η ύπαιθρος απαιτεί ομόλογες δομές, συστημικές, όπως είναι το περιβάλλον. Η κοινωνία της υπαίθρου πρέπει να ενδυναμωθεί και το μέσο είναι οι συλλογικότητες, οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Επομένως στο Σπίτι του Αγρότη πρέπει να υποστηρίζονται νέες συλλογικότητες (σύλλογοι, πολιτιστικά, καλλιτεχνικά σωματεία κ.λπ.).
10. Κοινωνική οικονομία: Η αγροτική κοινωνία εξυπηρετείται καλύτερα και αποτελεσματικότερα από δομές της κοινωνικής οικονομίας, κυρίως συνεταιρισμούς (αγροτικούς, καταναλωτικούς, προμηθευτικούς, οικοδομικούς κ.λπ.), ηθικές τράπεζες κ.λπ. Το Σπίτι του Αγρότη πρέπει να προετοιμάζει επαρκώς τους πιθανούς εμπλεκομένους για επιτυχή εγχειρήματα στην κοινωνική οικονομία.
11. Τοπική εφοδιαστική αλυσίδα: Αυτή μπορεί να εκφράζεται ως οργανωμένες στεγασμένες τοπικές αγορές παραγωγών. Επίσης μπορεί να είναι συμβολαιογραφικές σχέσεις, τοπικά σύμφωνα, με τοπικά σημεία κατανάλωσης (ξενοδοχεία, εστιατόρια κ.λπ.) μαζί με συλλογικές δομές παραγωγών, που θα εξασφαλίζουν σταθερή ποιότητα, συνέπεια και συνέχεια τροφοδοσίας. Ακόμα, μπορεί να είναι τα σημεία συγκέντρωσης της μη τοπικά διαθέσιμης αγροτικής παραγωγής για προώθηση και εξεύρεση αγορών αλλού, ακόμα και στο εξωτερικό.

Η εξαιρετική φιλοξενία στο ICOMOS (Πειραιώς 73, Αθήνα) από τη Λέσχη Αρχιμαγείρων Αττικής «Ακρόπολις» ολοκληρώθηκε με κεράσματα που έκαναν και έφεραν αγρότες της υπαίθρου της Αττικής και φίλοι του Κτηνοτροφικού Συλλόγου Αττικής και μεταξύ τους η κα Εύα Βρυώνη, η κα Κατερίνα Κοντογιάννη, η κα Μάγδα Κοντογιάννη, η κα Δέσποινα Γαζωράκη, η κα Έλμα Νάνου, η κα Λίτσα Μωραΐτη, η κα Γιάννα Μίχου, η κα Λέτα Δαρσακλή, ο κ. Κώστας Ρούσσης, ο κ. Δημήτρης Σφέτσας, ο κ. Γιάννης Κοντογιάννης και ο κ. Δημήτρης Φυντάνης.

Στην εκδήλωση μοιράστηκαν τεύχη της εφημερίδας «Στέντορας» του Σαββάτου 6/10/2018, όπου υπήρχαν άρθρα για την Παγκόσμια Ημέρα Αγρότισσας έγκαιρα και όχι ευκαιριακά.

Αυτό που πρέπει να γίνει κατανοητό είναι ότι δεν μπορείς να ερμηνεύσεις τον αγροτικό κόσμο με τα εργαλεία των αστών. Στον αγροτικό κόσμο η μονάδα εργασίας είναι η οικογένεια, στους αστούς είναι το άτομο (άλλο εισόδημα ο άνδρας, άλλο η γυναίκα, άλλο τα παιδιά κ.λπ.). Στον αγροτικό κόσμο η εργασία ή, ίσως καλύτερα, η συνεχής διαθεσιμότητα είναι 24 ώρες την ημέρα για 7 ημέρες την εβδομάδα, για 365 μέρες τον χρόνο (ιδιαίτερα στους κτηνοτρόφους). Για τους αστούς μιλάμε για 8ωρο ημερησίως –και για τους δημόσιους υπαλλήλους 7ωρο ή και πολύ λιγότερο– για 5 ημέρες την εβδομάδα, με… weekend και καλοκαιρινές διακοπές ή ακόμα και πολυήμερες καλοκαιρινές διακοπές.

Οι συνθήκες εργασίας για τους αγρότες και τις αγρότισσες είναι πολύ δύσκολες, βαριές και μοναχικές – οι περισσότερες. Για τους αστούς υπάρχει ο τεχνικός ασφάλειας, ο γιατρός και η εξασφάλιση του προϊσταμένου, ακόμα και τα βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα με ειδικά επιδόματα και διευκολύνσεις. Για τους αγρότες ο χώρος εργασίας συμπίπτει με τον χώρο της ζωής τους και μάλιστα με τον χώρο που αναπτύσσεται η οικογένειά τους. Για τους αστούς συνήθως είναι διαφορετικοί αυτοί οι χώροι.

Τυχόν προσπάθεια να ερμηνεύσεις τον αγροτικό κόσμο και την αγρότισσα με όρους αστικούς και φεμινιστικούς (!) μοιάζει να προσεγγίζει την ανοησία. Ίσως μόνο για ερευνητικούς λόγους να μπορούσε να δοθεί κάποια δικαιολογία, αλλά και πάλι είναι οριακή και σίγουρα δίχως χρησιμότητα.

Αγρότης δεν είναι ένα ακόμα αστικό επάγγελμα, αλλά τρόπος ζωής. Ο αγρότης είναι ο φροντιστής του περιβάλλοντος –φυσικού, κοινωνικού, πολιτιστικού, τεχνολογικού, πολιτικού, οικονομικού– μέσα στο οποίο ζει. Και ίσως ως φροντιστής, καλός ή κακός, να είναι και ο θεματοφύλακάς του.

Δημήτρης Μιχαηλίδης,
Δημοσίως γράφων-«ΑγροΝέα»

Share this post