Το σημαντικότερο σε μία δραστηριότητα οργάνωσης της κοινωνίας των πολιτών είναι η εμπιστοσύνη και η αλληλοβοήθεια μεταξύ των μελών της. Είναι αυτό που ονομάζεται «κοινωνικό κεφάλαιο». Πρόκειται για τον συνδετικό ιστό που κρατά ενωμένα τα μέλη μίας κοινωνίας. Είναι η μετεξέλιξη της οικογενειακής οικονομίας.
Ο καλύτερος τρόπος για την ενδυνάμωση του κοινωνικού κεφαλαίου είναι οι τακτικές συνεδριάσεις και οι συνελεύσεις των μελών μίας οργάνωσης της κοινωνίας των πολιτών. Και, για να είναι αποτελεσματικές αυτές οι συνελεύσεις, εντόπισα σε έναν πολύ χρήσιμο οδηγό ένα μονοπάτι πέντε σκελών: 1. οι κατάλληλοι άνθρωποι 2. το κατάλληλοι δοχείο 3. η κατάλληλη διαδικασία 4. ο κατάλληλος συντονισμός και 5. η κατάλληλη ατζέντα.
Στον 97σέλιδο «Οδηγό για επιτυχημένες συνελεύσεις» από το «Εγχειρίδιο ενδυνάμωσης» της StarHawk (http://starhawk.org) σε μετάφραση Χ. Λύτρα, μέλος της Ομάδας Μετάβασης Ακαδημίας Πλάτωνος (transition.gr/akadimia-platonos) της έκδοσης Ηλιόσποροι (www.iliosporoi.net) μετέφερα αυτούσια την εμπειρία του συγγραφέα: «Δεν μπορούμε να αλλάξουμε τον κόσμο μόνοι μας και, όταν συνεργαζόμαστε με άλλους, η προσοχή και το ενδιαφέρον που δείχνουμε στο πώς δουλεύουμε μαζί θα ενδυναμώσουν την αποτελεσματικότητά μας και θα διευρύνουν το όραμά μας».
Κατάλληλη ατζέντα: Η ατζέντα είναι το σχέδιο μίας συνέλευσης. Μία συνέλευση πρέπει να έχει ρυθμό, δράμα, ποικιλία και μια δόση ενθουσιασμού. Μία καλή συνέλευση θα χρησιμοποιήσει μία ποικιλία από εργαλεία και διαδικασίες για να κρατήσει ενωμένους τους συμμετέχοντες, να φτάσει σε μία κορύφωση και να οδηγήσει σε αποφάσεις.
Σε μικρές άτυπες ομάδες οι άνθρωποι μερικές φορές φτιάχνουν την ατζέντα στο πόδι, ζητώντας τα θέματα προς συζήτηση, γράφοντάς τα και μετά δίνοντάς τους σειρά. Τα στοιχεία της ατζέντας μπορούν να συγκεντρωθούν στο τέλος μίας συνέλευσης και να μπουν στο τραπέζι για την επόμενη συνέλευση. Μπορούμε επίσης να τα ζητήσουμε από πριν μέσω e-mail, προσωπικά ή τηλεφωνικά. Να αφήνουμε πάντα χώρο για θέματα που μπορεί να προκύψουν ξαφνικά.
Εργαλεία και χρόνοι: Αφού συγκεντρωθούν τα στοιχεία της ατζέντας, οι συντονιστές τα εξετάζουν και σκέφτονται πώς να προσεγγίσουν κάθε θέμα. Όταν οι συντονιστές έχουν σκεφθεί ποια εργαλεία να χρησιμοποιήσουν για κάθε θέμα, μπορούν χονδρικά να δώσουν και τους απαιτούμενους χρόνους. Θα χρειαστεί αυτή η αναφορά 5 λεπτά ή είναι πολύπλοκη και μπορεί να χρειαστεί περισσότερο χρόνο; Πόσο θα έπρεπε να δώσουμε σε αυτή τη συζήτηση; Βεβαιώστε ότι θα κρατήσετε και λίγο χρόνο για έκτακτα θέματα που μπορεί να προκύψουν.
Βάζοντας σε σειρά την ατζέντα: Υπάρχουν συγκεκριμένα θέματα που πρέπει να τεθούν πρώτα έτσι ώστε να μπορούμε να κατανοήσουμε τα υπόλοιπα; Π.χ. πρέπει να ακούσουμε την οικονομική αναφορά πριν συζητήσουμε το budget του επόμενου χρόνου; Θέλουμε να βάλουμε διάφορα μικρά θέματα πρώτα για να δώσουμε μία ώθηση ή είναι πιθανό να μας ρουφήξουν την ενέργεια πριν μπούμε στο μεγάλο αμφιλεγόμενο θέμα; Μπορούμε μετά από μία απαιτητική τεχνική συζήτηση να συνεχίσουμε με κάτι αστείο και ζωντανό; Πότε θα χρειαστούμε διαλείμματα και για πόσο;
Εάν υπάρχουν σημαντικά θέματα που πρέπει να συζητηθούν ή αναμένονται να συμβούν μεγάλες διαμάχες, τις βάζω νωρίς στην ατζέντα για να αποφύγω να ξεμείνουμε από χρόνο εάν περιμένουμε να ασχοληθούμε με αυτά στο τέλος. Δεν τα βάζω πρώτα γιατί προτιμώ η ομάδα να συνδεθεί πρώτα με κάτι απλό πριν αντιμετωπίσει ένα δύσκολο θέμα, αλλά μπορεί να τα βάλω δεύτερα ή τρίτα. Δοθείσης της ευκαιρίας, οι άνθρωποι θα τείνουν να αποφύγουν τη σύγκρουση παρατραβώντας τη συζήτηση σε άλλα θέματα μικρότερης σημασίας. Βάλτε μπροστά τα μεγάλα θέματα όταν οι άνθρωποι είναι ακόμη φρέσκοι.
Ξεκινώντας τη συνέλευση: Μία συνέλευση γενικά ξεκινά με ένα καλωσόρισμα, κάποιες εισαγωγές και μία ανασκόπηση της ατζέντας. Ένα ζεστό χαρούμενο καλωσόρισμα μπορεί να βοηθήσει όλους να νιώσουν άνετα και ότι τους εκτιμούν. Μερικές ομάδες αρέσκονται να ξεκινούν με ένα τραγούδι, έναν διαλογισμό, ένα ποίημα ή κάτι πολιτιστικό. Σε μία νέα ομάδα ή σε μία δημόσια συνέλευση οι συντονιστές μπορεί να θέλουν να δώσουν χρόνο στους ανθρώπους να γνωριστούν μεταξύ τους. Αυτό μπορεί να γίνει με πολλούς τρόπους, ακόμα και με έναν κύκλο συστάσεων ή αναφορά στο γιατί ήρθαν και τι ελπίζουν να αποκομίσουν από τη συνέλευση ή κάτι παρόμοιο.
Επισκόπηση της ατζέντας: Αφού οι άνθρωποι συστηθούν και κάνουν τις εισαγωγές τους, ο συντονιστής παρουσιάζει την ατζέντα στη συνεδρίαση. Ιδανικά τη γράφει κάπου ή την τυπώνει ώστε ο καθένας να μπορεί να τη δει. Τώρα είναι η στιγμή να ρωτήσει και για επιπρόσθετα θέματα. Όπως έχω ξαναπεί, δεν υποστηρίζω να δημιουργούμε ατζέντες ως ομάδα στο πόδι ή να ξοδεύουμε τον χρόνο της ομάδας λογομαχώντας για το αν ένα θέμα χρειάζεται 10 ή 15 λεπτά. Προτιμώ αυτή η δουλειά να γίνεται από τους συντονιστές, οι οποίοι μετά απλώς θα ζητούν την έγκριση όλης της ομάδας.
Τρέχοντας τη συνέλευση: Αφού εγκριθεί η ατζέντα, βουτήξτε στο πρώτο θέμα. Αυτός που κρατάει τον χρόνο θα πρέπει να ειδοποιεί τους συμμετέχοντες πότε τελειώνει ο χρόνος που έχει αποδοθεί σε κάθε θέμα. Ο συντονιστής κρατά την ομάδα στον σωστό δρόμο, ο παρατηρητής δονήσεων παρακολουθεί τις συναισθηματικές ανάγκες της και ο καταγράφων κρατά σημειώσεις.
Λήγοντας τη συνέλευση: Όταν η ατζέντα ολοκληρωθεί ή έχει φτάσει ο χρόνος λήξης, ο συντονιστής διασφαλίζει ότι θα γίνουν κάποια πράγματα:
· Ότι έχει οριστεί η ημερομηνία της επόμενης συνέλευσης ή, αν όχι, να θέσει μία διεργασία για τον ορισμό της.
· Ότι ο καταγράφων (γραμματέας) έχει κρατήσει σημειώσεις για όλες τις αποφάσεις που ελήφθησαν.
· Ότι η ομάδα έχει ερωτηθεί: Ποιος άλλος πρέπει να ενημερωθεί για το τι έγινε σε αυτή τη συνέλευση; Ποιος θα επικοινωνήσει με αυτούς, πώς και μέχρι πότε; Πώς θα ξέρουμε πότε αυτό θα έχει γίνει;
Εκτίμηση: Οι ομάδες μπορεί να θέλουν να κάνουν μία μικρή εκτίμηση του πώς πήγε η συνέλευση, να γιορτάσουν τις επιτυχίες τους και να μάθουν από τα λάθη τους. Ο συντονιστής μπορεί να ζητήσει έναν μικρό γύρο από ποπκόρν ή ανοιχτή συζήτηση πάνω σε τρεις ερωτήσεις: τι πήγε καλά, τι θα μπορούσε να πάει καλύτερα και τι μάθαμε.
Λήξη: Εάν η συνέλευση ξεκίνησε με προσευχή, τελετή ή πνευματική σύνδεση, κάποια μορφή ευλογίας θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί για να τη λήξουμε. Εναλλακτικά ένα τραγούδι, ένα ποίημα, μία πολιτιστική προσφορά μπορούν να λήξουν μία συνέλευση ή ένα απλό τελετουργικό μπορεί επίσης να οδηγήσει στο κλείσιμο. Σε μία ομάδα που γνωρίζω τρίβουν τα χέρια τους μεταξύ τους και μετά, μετρώντας μέχρι το τρία, τα χτυπάνε μεταξύ τους – ένα πολύ απλό και αποτελεσματικό τελετουργικό ενότητας.
Έχει και άλλα πολλά ο «Οδηγός για επιτυχημένες συνελεύσεις» της StarHawk, που εξέδωσαν και διαθέτουν ελεύθερα οι Ηλιόσποροι και αξίζει να τον αναζητήσετε ηλεκτρονικά και να τον έχετε στη βιβλιοθήκη σας. Από τη δική μου εμπειρία επισημαίνω ότι, εάν πρόκειται για συνέλευση μίας οργάνωσης της κοινωνίας των πολιτών με καταστατικό και διοίκηση, καλό είναι μετά τη λήξη της συνέλευσης τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου να κάθονται για λίγο (ή, ακόμα και αν ακολουθεί κάποια μορφή διασκέδασης, να κλείνονται για λίγο στο γραφείο) και να κάνουν μία σύντομη αποτίμηση της συγκέντρωσης, της εκδήλωσης, της συνέλευσης, του συνεδρίου κ.λπ. και να διαμορφώσουν τις γενικές γραμμές του πιθανού δελτίου τύπου που ίσως κυκλοφορήσουν. Είναι απαραίτητο για την οργάνωση της κοινωνίας των πολιτών να έχουν όλοι την ίδια εικόνα ασχέτως πώς θα τη λένε και πού.
Και όταν μιλάμε για οργάνωση της κοινωνίας των πολιτών, πάντα έχουμε κατά νου ότι μπορεί να πρόκειται είτε για τυπική δομή (καταστατικό κ.λπ.) είτε για άτυπη κινηματική ομάδα. Μία κινηματική ομάδα προσδιορίζεται από την ύπαρξη μιας κάποιας διακήρυξης που υπογράφεται από τους πολίτες που την αποδέχονται.
Δημήτρης Μιχαηλίδης,
Δημοσιογράφος – «ΑγροΝέα»
Share this post
