Το Σάββατο 26 Μαΐου 2018 στις 18:00 στο ξενοδοχείο Φίλιππος – Ξενία στις Σέρρες στο πλαίσιο του διεθνούς συνεδρίου «Αγροδιατροφικός τομέας, νέες τεχνολογίες, επιχειρηματικότητα, τοπική ανάπτυξη» του δήμου Σερρών σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και το BIC Σερρών είχαμε την ευκαιρία να προσεγγίσουμε λίγο περισσότερο την τοπική ή κοινοτική ανάπτυξη.
Η «ανάπτυξη» άρχισε να μας απασχολεί πρόσφατα σε σχέση με τις έντεκα χιλιάδες χρόνια από τότε που ο άνθρωπος πραγματοποίησε το πρώτο μεγάλο άλμα του (ή το πρώτο κύμα κατά τον Αμερικανό κοινωνιολόγο Alvin Tofler) εξημερώνοντας τα πρώτα κατοικίδια ζώα, σπέρνοντας τα πρώτα φυτά και ζώντας σε κοινότητες. Το δεύτερο κύμα ταυτίζεται με τη βιομηχανική επανάσταση και το τρίτο με την επικράτηση της τεχνολογίας της πληροφορικής.
Οι επιστήμονες της ανάπτυξης, υπεραπλουστευμένα, απομόνωναν τους κύριους εξωγενείς παράγοντες και εφαρμόζουν μέχρι και σήμερα, όπως στην περίπτωση της Ελλάδας και του Δ.Ν.Τ., την ίδια τεχνική. Κύρια εργαλεία αυτής της ανάπτυξης ήταν η αξιοποίηση της αποταμίευσης, η ταχεία δημιουργία βιομηχανικού κεφαλαίου και η ξένη κεφαλαιακή βοήθεια. Έτσι η συνήθης ανάπτυξη έχει έκφραση κάποιους αριθμούς της μορφής +2% ή -0,7% ετησίως.
Τα τελευταία χρόνια έχει δοθεί υπερβολικά μεγάλη σημασία στην περιφερειακή ανάπτυξη. Μάλιστα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ιδιαίτερο επίτροπο και Γενική Διεύθυνση Περιφερειακής Ανάπτυξης, αλλά και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (FEDER) με πολλά διαθέσιμα χρήματα. Στην Ελλάδα η περιφερειακή ανάπτυξη είναι μία κεντρικά σχεδιαζόμενη ανάπτυξη κυρίως με έργα υποδομής.
Ο Ινδός ποιητής Rabindranath Tagore γράφει: «Η τροφή είναι εκείνη που τρέφει και όχι τα χρήματα. Είναι η γεμάτη ζωή που κάνει κάποιον ευτυχισμένο και όχι το γεμάτο πορτοφόλι».
Το 1974 (λίγο μετά τη Σύσκεψη για το Περιβάλλον του Ο.Η.Ε., 1973) η ανάπτυξη πλέον δεν ορίζεται ως αποκλειστικά θέμα οικονομικό ούτε αντικείμενο μίας ελίτ επιστημόνων ή εξουσιών (τεχνοκράτες, δημόσιοι υπάλληλοι, εκλεγμένοι κ.λπ.), αλλά των πολιτών ως «μία διαδικασία στην οποία ένας όλο και μεγαλύτερος αριθμός ατόμων μίας δεδομένης περιοχής παίρνει και υλοποιεί κοινωνικά υπεύθυνες αποφάσεις, η πιθανή συνέπεια των οποίων είναι η καλυτέρευση των συνθηκών ζωής μερικών ατόμων χωρίς να χειροτερεύουν οι συνθήκες ζωής άλλων».
Επιτέλους αναγνωρίζεται η ανάγκη να προέχει ο άνθρωπος στην έννοια «ανάπτυξη». Ήδη από το 1974 αναγνωρίζουν όλοι τον ανθρώπινο παράγοντα, αλλά, όπως φαίνεται, ακόμα και σήμερα στη σύγχρονη Ελλάδα προτιμάται να ευημερούν οι αριθμοί και όχι η ευτυχία των ανθρώπων. Κάτι καταλάβαμε λάθος ή δεν μπορούμε να καταλάβουμε τι συμβαίνει. Ακόμα και τα χρήματα του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (Ε.Κ.Τ.) τα παίρνει η ελληνική κυβέρνηση και τα μοιράζει σε διάφορες προτεραιότητες για να καλύψουν πολιτικές ανάγκες και όχι για την ενίσχυση της συμμετοχής των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και σαφώς όχι υπέρ του ρόλου που μπορούν να παίξουν οι πολίτες και οι οργανώσεις τους στην τοπική ανάπτυξη.
Και ο καθηγητής Γ. Δαουτόπουλος δίνει το 1986 τον πληρέστερο ορισμό της κοινοτικής (τοπικής) ανάπτυξης ως «σχεδιασμένης αλλαγής σε κοινοτικό επίπεδο που αποβλέπει στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης του τοπικού πληθυσμού και μπορεί να υποβοηθηθεί από έναν φορέα αλλαγής σε τρόπο ώστε να επιτευχθεί η μεγίστη δυνατή συμμετοχή των κατοίκων τόσο στον προσδιορισμό του περιεχομένου του τοπικού προγράμματος αλλαγής, όσο και στη διαδικασία υλοποίησής του» («Τοπική ανάπτυξη», σελ. 29).
Μία κοινωνία ανθρώπων συνήθως αναπτύσσεται σε έναν τόπο και ο τόπος έχει τρία βασικά χαρακτηριστικά:
- κοινά γεωγραφικά χαρακτηριστικά (ένα νησί, ένα βουνό, λεκανοπέδιο κ.λπ.)
- κοινά πολιτιστικά χαρακτηριστικά των κατοίκων του και
- πίστη ότι όλοι μαζί έχουν κοινό μέλλον
Από μόνο του το γεγονός ότι μένουν στον ίδιο τόπο και μιλούν ελληνικά δεν αποτελεί επαρκή συνθήκη για να λειτουργήσουν ως κοινωνία οι άνθρωποι. Πρέπει να πιστεύουν ότι έχουν κοινό μέλλον.
Θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι ένας υπάλληλος της π.χ. Δ.Ε.Η. που γεννήθηκε και μεγάλωσε εκεί, στον ίδιο τόπο (κοινά πολιτιστικά χαρακτηριστικά), στην ουσία είναι διαλυτικό στοιχείο της τοπικής κοινωνίας, καθόσον δεν έχει κοινό μέλλον με τους άλλους κατοίκους του τόπου. Αν όλοι φαλιρίσουν, αυτός θα εξακολουθήσει να παίρνει τον μισθό του από ένα εξωτοπικό (εξωχώριο;) σημείο μισθοδοσίας. Τότε ίσως θα μπορούσε να έχουν προτεραιότητα η παραγωγή και οι αγρότες, που παράγουν πραγματικό πλούτο και όχι οι υπηρεσίες, όπως τώρα.
Σήμερα όλα δείχνουν ότι ευνοείται η τοπική ανάπτυξη. Στον Ο.Η.Ε. από 88 κράτη το 1966 έχουμε σήμερα 213 κράτη-αντιπροσωπίες. Με δεδομένο ότι ο πλανήτης παραμένει ο ίδιος (!) είναι απολύτως σαφές ότι τείνουμε προς τοπικοποίηση και όχι προς παγκοσμιοποίηση.
Ο παγκόσμιος δείκτης μέσου αγροτικού κλήρου μειώνεται συνεχώς, ενώ, αν θα είχαμε σε εξέλιξη κάποιας μορφής παγκοσμιοποίηση, θα έπρεπε να αυξάνεται συνεχώς. Μιλάμε για τον ίδιο δείκτη, που για την Ελλάδα δίνει 47 στρέμματα μέσο αγροτικό κλήρο, για την Ε.Ε. δίνει 1.500 στρέμματα, για την Ουκρανία δίνει 18.000 στρέμματα και για τη Ρωσία δίνει 22.000 στρέμματα.
Ακόμα και στη διοίκηση έχουμε συνεχή τάση ενδυνάμωσης της τοπικής αυτοδιοίκησης με τα αλλεπάλληλα νομοθετήματα μορφής «Καλλικράτη», με συνεχώς πιο επιτελικό το κράτος, τουλάχιστον ως τάση.
Το κόστος της εφοδιαστικής αλυσίδας είναι 5 έως 8 φορές (ενώ η πρώην ΠΑ.Σ.Ε.ΓΕ.Σ. το ανέβαζε στα τρόφιμα στις 15 φορές, δηλαδή 1.500%). Η σημερινή τάση είναι να διαμορφωθούν τοπικές εφοδιαστικές αλυσίδες ώστε το άνοιγμα της ψαλίδας παραγωγού έως καταναλωτή να γίνει μόνο 2-3 και να ωφεληθεί τόσο ο παραγωγός με αύξηση κατά 200% και ταυτόχρονα να μειωθεί το κόστος στον καταναλωτή κατά 300-500%! Όλα τα παραπάνω μόνο με τη λειτουργία τοπικών αγορών παραγωγών. Οι αγορές παραγωγών (farmers’ markets) έχουν θεσμοθετηθεί στην Ελλάδα από το 2014 (νόμος 4235), αλλά η δημόσιοι υπάλληλοι και οι συντεχνίες (υπαλλήλων και ιδιωτών) δεν τον εφαρμόζουν, ακυρώνοντας τη λειτουργία της Βουλής και της δημοκρατίας (!) στην Ελλάδα.
Αλλά το θέμα δεν είναι τεχνικό. Πρέπει να το θέλουν και να το καταλαβαίνουν οι ίδιοι οι πολίτες. Απαιτεί τη λειτουργία τοπικής κοινωνίας. Αυτή την τοπική κοινωνία που «φιλότιμα» καταστρέψαμε και απαξιώσαμε και συνεχίζουμε να καταστρέφουμε για να ελέγχονται οι άνθρωποι από τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα και στην ουσία να ακυρώνονται οι «πολίτες».
Μία ένδειξη μπορούμε να έχουμε από την κατανάλωση τοπικών αγροτικών προϊόντων από τους επισκέπτες (τουρίστες) στα ξενοδοχεία στην Ελλάδα. Στην Ελλάδα είναι μόλις το 13% ελληνικά προϊόντα, ενώ στην Ιταλία είναι 70%.
Εκτός από το κεφάλαιο, το οικονομικό κεφάλαιο, υπάρχει και το κεφάλαιο των άυλων αξιών, το κεφάλαιο της γνώσης, αλλά και το κοινωνικό κεφάλαιο. Το κοινωνικό κεφάλαιο είναι η ουσία που κρατά την κοινωνία σε σύνδεση. Είναι η εμπιστοσύνη και η αλληλοβοήθεια μεταξύ των ανθρώπων, που δεν χρειάζονται νομίσματα για να ενεργοποιηθούν. Και τα εργαστήρια αύξησης του κοινωνικού κεφαλαίου είναι οι δραστηριότητες των πολιτιστικών συλλόγων και ο εθελοντισμός.
Βέβαια πάντα υπάρχει η πιθανότητα κάποιοι να αλλοιώσουν το περιεχόμενο των πάντων. Ακόμα και δίπλα στην κοινωνική οικονομία αναπτύχθηκε τα τελευταία χρόνια από συγκεκριμένο κομματικό χώρο η λεγόμενη κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία (Κ.Αλ.Ο.)…
Το τριήμερο 27-29 Ιουλίου 2018 στη Βίτσα του όμορφου Ζαγορίου στα Ιωάννινα οργανώνεται Συμπόσιο Κοινωνίας Πολιτών για τον προβληματισμό πάνω σε τρεις βασικούς κύκλους συζητήσεων: 1. ο ιστορικός ρόλος της κοινωνίας των πολιτών 2. κοινωνία πολιτών: εργασία και κοινωνική οικονομία και 3. κοινωνία πολιτών και συμμετοχική δημοκρατία. Το συμπόσιο είναι ανοικτό για όσους θα ήθελαν να καταθέσουν την πρότασή τους για προβληματισμό, για επιστήμονες, συγγραφείς και κοινωνικούς ακτιβιστές. Διοργανωτές του συμποσίου είναι η Πανελλήνια Ένωση Συμπράξεων Κοινωνικής Οικονομίας (Π.Ε.Σ.Κ.Ο.), το Ινστιτούτο Μελετών Κοινωνικής Οικονομίας (ΙΝ.ΜΕ.Κ.Ο.) και η Α.Μ.Κ.Ε. «Επέκεινα Χώρα». Πληροφορίες στην Π.Ε.Σ.Κ.Ο., τηλ.: 210.88.13.760, Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε..
Δημήτριος Μιχαηλίδης,
Δημοσιογράφος – «ΑγροΝέα»
Share this post
