Την Παρασκευή 28/3/2025, σε αίθουσα του Δημαρχείου Θεσσαλονίκης, πραγματοποιήθηκε συζήτηση με την ευκαιρία της κυκλοφορίας του βιβλίου «Αμοιβαιότητα: Συγκροτώντας την Αυτάρκεια της Κοινωνικής Οικονομίας» από τις Εκδόσεις Παπαζήση, με επιστημονική επιμέλεια του δρα Γιώργου Τσομπάνογλου.

Στην πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση συμμετείχαν ο κύριος Στέλιος Αγγελούσης (δήμαρχος Θεσσαλονίκης), ο κύριος Γιώργος Αρβανίτης (αντιδήμαρχος οικονομικών Θεσσαλονίκης), ο κύριος Γιάννης Μανομενίδης, ο κύριος Παντελής Σαββίδης (δημοσιογράφος), ο ομότιμος καθηγητής Γιώργος Τσομπάνογλου, η δρ. Λίλα Κατσάτου (ΔΙΠΑ), ο γράφων (AgroBus), ο κύριος Αντώνης Καράγιωργας (εθελοντισμός), η κυρία Ελισάβετ Μιχαηλίδου (πολεμιστές Ν751), ο κύριος Βασίλης Βασιλειάδης, η κυρία Σοφία Αποστολίδου, η κυρία Νατάσσα Πελαγίδου (Εκδόσεις Παπαζήση) και άλλοι.

Στη συζήτηση, με αφορμή το βιβλίο «Αμοιβαιότητα: Συγκροτώντας την Αυτάρκεια της Κοινωνικής Οικονομίας» του δρα Γιώργου Τσομπάνογλου, Ομότιμου Καθηγητή Κοινωνιολογίας Πανεπιστημίου Αιγαίου, μεταξύ άλλων συζητήθηκαν:

• Οι καλές πρακτικές που εφαρμόστηκαν στην τοπική αυτοδιοίκηση της Ιρλανδίας και έγινε το οικονομικό θαύμα που γνωρίζουμε
• Στοιχεία από τις έννοιες του Κοινωνικού Κεφαλαίου
• Τα Local Partnerships (Τοπικές Αναπτυξιακές Συμπράξεις)
• Το αντικείμενο των Community Capacity Building
• Η καταστροφή στον κοινοτικό ιστό που δημιουργείται από την αναξιοκρατία
• Ο ρόλος της τοπικής (κοινοτικής) ανάπτυξης και σε σχέση με τις κεντρικά σχεδιαζόμενες δραστηριότητες (αθηνοκεντρισμός, κεντρομόλες δυνάμεις, μητροπολιτικές δομές κ.ά.)
• Οι πρωτοβουλίες του κράτους (ΕΕ, κυβέρνηση, περιφέρειες, δήμοι και ΝΠΔΔ) και του ιδιωτικού τομέα (εταιρίες κάθε ονομασίας) φαίνεται ότι έχουν αποτύχει να επιλύσουν το πρόβλημα της ανεργίας και του κοινωνικού αποκλεισμού – και όχι μόνο.
• Όλο και συχνότερα ο εθελοντικός και κοινοτικός (τοπικός) τομέας ορίζονται «εταίροι» στην αναζήτηση λύσεων, αποκτούν ακόμα και ρόλο πρωταγωνιστικό. Είναι ίσως ο μόνος τομέας από τον οποίο περιμένουμε κοινωνικές πρωτοβουλίες.

Ανάμεσα στα παραδείγματα αναφέρθηκαν και μερικές δοκιμασμένες πρακτικές ήδη από τη δεκαετία του 1990, μεταξύ των οποίων η αντιμετώπιση των προβλημάτων στέγης στη Γερμανία.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαχειρίζεται μέχρι σήμερα όλες τις παρεμβάσεις της με πέντε (5) ταμεία (πουγκιά): 1) Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (SF), 2) το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (FEDER), 3) Ευρωπαϊκό Ταμείο Γεωργικών Εγγυήσεων & Πληρωμών (FEPGA), 4) το Ταμείο Αλιείας και το 5) Ταμείο Συνοχής. Πρόσφατα αναπτύχθηκαν και άλλα Ταμεία, όπως της Ανάκαμψης και του επανεξοπλισμού (ReArm).

To Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (EKT-SF) δημιουργήθηκε από την ιδρυτική Συνθήκη της Ρώμης (1957). Είναι το αρχαιότερο από τα Ταμεία με στόχο την ενίσχυση της απασχόλησης και της κοινωνικής συνοχής. Δυστυχώς «καταληστεύτηκε» και συνεχίζει να «λεηλατείται» με κάθε ευφάνταστη αιτιολογία. Στην Ελλάδα ο μηχανισμός «ληστείας» περιλάμβανε τα ποικιλώνυμα «σεμινάρια» που υλοποιούσαν τα Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΚΕΚ) και άλλες εταιρίες που τις έλεγαν τάχα Αστικές Μη Κερδοσκοπικές Εταιρίες (ΑΚΜΕ), και πολλές φορές παρουσιαζόταν ως Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών, υφαρπάζοντας πόρους και κοινωνική ανοχή… Ακόμα και η απόκτηση εργασιακής εμπειρίας «υπεξαιρέθηκε»: Χαρακτηρίστηκαν «επιδοτούμενα» από το ΕΚΤ τα οκτάμηνα προγράμματα stage. Έτσι, τότε μια κυβέρνηση προσέλαβε ψηφοθηρικά(;) πάνω από 200.000 οχταμηνίτες στο Δημόσιο αυξάνοντας υπερβολικά τον αριθμό των δημοσίων υπαλλήλων όταν πέτυχαν αυτοί τη μονιμοποίησή τους.

Σε ένα σεμινάριο επαγγελματικής κατάρτισης τεχνιτών, π.χ. ηλεκτρολόγων, ξυλουργών, ελαιοχρωματιστών, επιπλοποιών, υδραυλικών, κτιστών, μαρμαράδων, επαγγελματιών για τα κουφώματα, πλακατζήδων, κηπουρών, σχεδιαστών, μοδιστρών για κουρτίνες, τεχνιτών αερίου, δικτύων κ.ά., το ΕΚΤ πλήρωνε, και πληρώνει, τους μισθούς των εκπαιδευτών, τις δαπάνες διοίκησης της εκπαίδευσης, την αποζημίωση των εκπαιδευομένων, τα έξοδα των πρώτων υλών για τα εργαστήρια κ.λπ. Επίσης, χρειαζόταν να συντηρούνται μεγάλοι χώροι εργαστηρίων και ιδιαίτερα μεγάλα κόστη για την πραγματοποίηση των εργαστηρίων και την αποκατάσταση των χώρων για την επόμενη κατάρτιση, όπου τα χρησιμοποιημένα υλικά πήγαιναν για πέταμα. Και στη συνέχεια, ειδική υπηρεσία αναζητούσε χώρους πρακτικής άσκησης και επαγγελματικής αποκατάστασης των όλων όσοι είχαν καταρτιστεί πρόσφατα.

Αναφέρθηκε ότι εφαρμόζονταν ήδη από τη δεκαετία 1990 αποτελεσματικά για την αντιμετώπιση του στεγαστικού, σε συνδυασμό με την κατάρτιση και την επαγγελματική αποκατάσταση στη Γερμανία τα εξής:

• Μια τοπική δομή (οργάνωση της Κοινωνίας των Πολιτών) αναλαμβάνει να κάνει σεμινάρια επαγγελματικής κατάρτισης με χρηματοδότηση του ΕΚΤ.
• Η δομή εξασφαλίζει, σε συνεργασία με τον τοπικό δήμο που θέλει να καλύψει τοπικές ανάγκες στέγασης αστέγων, έναν χώρο για να δοθεί για ανοικοδόμηση των κατοικιών τους από τους ίδιους.
• Ξεκινά το πρώτο σεμινάριο για αρχιτέκτονες και διαμορφωτές κήπων, οι οποίοι κάνουν στο σεμινάριό τους τα οικοδομικά σχέδια και τη διαμόρφωση κήπων στα σπίτια που θα χτιστούν στα οικόπεδα που δόθηκαν από τον δήμο.
• Γίνεται η επιλογή των ανέργων και αστέγων προς επιμόρφωση ή αρχική επαγγελματική κατάρτιση.
• Όλοι οι εκπαιδευόμενοι ενημερώνονται επαρκώς για να μπορέσουν να διαμορφώσουν συνεργατικές ομοιοεπαγγελματικές δομές, π.χ. ηλεκτρολόγων, ξυλουργών, ελαιοχρωματιστών, επιπλοποιών, υδραυλικών, κτιστών, μαρμαράδων, επαγγελματιών για τα κουφώματα, πλακατζήδων, κηπουρών, σχεδιαστών, μοδιστρών, τεχνιτών αερίου, δικτύων κ.ά.
• Η δομή διαμορφώνει σεμινάρια εξειδικευμένης επαγγελματικής κατάρτισης π.χ. για ηλεκτρολόγους. Οι πρώτες ύλες πληρώνονται από το πρόγραμμα (ΕΚΤ), αλλά αντί να κάνουν αδιάφορα εργαστήρια, κάνουν τις ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις του σπιτιού τους. Ενώ κάνουν τις ηλεκτρικές εγκαταστάσεις, πληρώνονται για να μπορούν να ζουν, ως εκπαιδευόμενοι, όπως σε όλα τα σεμινάρια του ΕΚΤ. Οι καθηγητές και οι διοικητικοί πληρώνονται επίσης κανονικά.
• Στο τέλος, αντί να ξηλωθούν και να πάνε για πέταμα τα εργαστήρια, παραμένουν οι ηλεκτρικές εγκαταστάσεις ως εγκαταστάσεις των σπιτιών των ανέργων που ήδη εκπαιδεύονται.
• Οι εκπαιδευόμενοι καταλήγουν με κατοικίες που τις έκαναν οι ίδιοι κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσής τους
• Οι συνεργαζόμενοι εκπαιδευόμενοι συστήνουν πολλές συνεργατικές επιχειρηματικές δομές και μετά την εκπαίδευση έχουν πλέον εξειδίκευση και επάγγελμα.
• Ο τοπικός δήμος πρόσφερε κατοικίες σε άστεγους και άνεργους κατοίκους του.

Οι ίδιες συνεργατικές δομές μπορούν να αναλάβουν εργολαβικά από τον δήμο την κατασκευή υποδομών για πολιτιστικό κέντρο, αθλητικό στάδιο κτλ. για την ανάπτυξη εθελοντικών δραστηριοτήτων αλλά και μέσω Κοινωνικά Υποστηριζόμενης Γεωργίας / ΚΥΓεω ή CSA (Community Supported Agriculture) για την εξασφάλιση των βασικών ειδών διατροφής.

Ο κύριος Παντ. Σαββίδης παρατήρησε ότι ο καθηγητής Γ. Τσομπάνογλου στο βιβλίο «Αμοιβαιότητα: Συγκροτώντας την Αυτάρκεια της Κοινωνικής Οικονομίας» μάς θυμίζει ότι η αμοιβαιότητα δεν είναι απλώς ένα όμορφο ιδανικό. Είναι βασικός πυρήνας του Κοινωνικού Κεφαλαίου, δηλαδή των άυλων πόρων που ενώνουν τις κοινότητες, ενισχύουν την εμπιστοσύνη, και δημιουργούν συμμετοχική ανάπτυξη. Σε έναν κόσμο που διολισθαίνει σε υπερ-συγκεντρωτικά διοικητικά σχήματα, όπου οι αποφάσεις λαμβάνονται μακριά από τις ανάγκες των ανθρώπων, η έννοια της τοπικότητας και της συνεργασίας αποκτά ιδιαίτερη σημασία. Στην Ευρώπη βλέπουμε ότι η ενίσχυση της κοινωνικής οικονομίας είναι στο επίκεντρο πολιτικών για την απασχόληση, την επιχειρηματικότητα και τη συνοχή.

Και μετά την παγκοσμιοποίηση, την απο-παγκοσμιοποίηση, τη διεθνοποίηση και τώρα την τοπικοποίηση, πλέον η τοπική ανάπτυξη, και ιδιαίτερα της υπαίθρου, προβάλλει ως η καλύτερη μελλοντική προοπτική, για την οποία οργανώνεται διήμερη συζήτηση στις 15-16 Νοεμβρίου 2025 στον Καταχά του Δήμου Πύδνας-Κολινδρού, ενώ το 1ο Φεστιβάλ Εθελοντισμού, 23-25 Μαΐου 2025, στο Αιγίνιο του Δήμου Πύδνας-Κολινδρού, διερευνά τις δυνατότητες συμβολής του εθελοντισμού στην ευημερία των κατοίκων ενός τόπου.

Για την καταγραφή, Δημήτρης Μιχαηλίδης, 6998282382, Αγρονέα, AgroBus.

Share this post