Μικρούς πρωθυπουργούς είχαν χαρακτηρίσει τους υπό εκλογή στην πρώτη εκλογική διαδικασία περιφερειάρχες. Βέβαια τότε δημιούργησαν ταυτόχρονα και τις «αποκεντρωμένες διοικήσεις» με ομόλογο γενικό γραμματέα για να κρατήσουν τις ισχυρές εξουσίες της κρατικής γης και των οικονομικών εφοριών (;) στον απόλυτο έλεγχο του κράτους. Και όχι μόνο αυτό, αλλά είχαν κρατήσει και όλα σχεδόν τα λεφτά του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων στον απόλυτο έλεγχο της κεντρικής κυβέρνησης.
Αν η κεντρική κυβέρνηση είναι το επιτελικό όργανο, τότε οι περιφέρειες είναι το αναπτυξιακό επίπεδο (και γι’ αυτό όλα τα χρηματοδοτικά προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπογράφονται με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τις περιφέρειες κυρίως) και οι δήμοι είναι για να εξασφαλίζουν την ευημερία των κατοίκων, δηλαδή την κοινοτική ή τοπική ανάπτυξη.
Αυτά και άλλα πολλά ξαναθυμηθήκαμε στο πολύ σημαντικό, αλλά υποτονικό, συνέδριο του «Economist» (www.hazliseconomist.com) στο Λουτράκι «Διακυβέρνηση και Περιφερειακές Αρτηρίες για Ανάπτυξη» («Governance and Regional Arteries for Growth») με την υποστήριξη της περιφέρειας Πελοποννήσου το διήμερο 10 και 11 Μαΐου 2018. Ήταν εξαιρετικού επιπέδου οι εισηγήσεις, αλλά φαίνεται ότι σκιάστηκαν εν μέρει από πολιτικές εξελίξεις.
Αν και ήμασταν εκεί και απολαύσαμε κυρίως τις εισηγήσεις του κ. Κώστα Αγοραστού (πρόεδρος της Ένωσης Περιφερειών Ελλάδας), του κ. J. Bruton (πρώην πρωθυπουργός της Ιρλανδίας) και του κ. P. Scaroni (Rothschild Group), μεταφέρουμε μερικές από τις επισημάνσεις του «Economist» όπως τις βρήκαμε στα επίσημα δελτία τύπου.
John Andrews («The Economist»): Ένταση μεταξύ περιφερειακών αυτοδιοικήσεων και κεντρικών κυβερνήσεων καταγράφονται, ειδικότερα στα δημοψηφίσματα, στη Σκωτία, στο Brexit, στην Καταλονία, στην Ισπανία και στη Λομβαρδία της Ιταλίας.
Πέτρος Τατούλης (περιφερειάρχης Πελοποννήσου): «Χωρίς την περιφερειακή ολοκλήρωση δεν μπορεί να επιτευχθεί η παγκοσμιοποίηση. Η θέσπιση της περιφερειακής εξουσίας είναι ένα νέο δεδομένο για τη χώρα με διάρκεια 7 ετών. Έχει δείξει εξαιρετικά αποτελέσματα και δεν μπορείς σε ένα τόσο σύντομο χρονικό διάστημα να μιλάς για μεταρρύθμιση. Θέλουμε ουσιαστικά η βελτίωση του θεσμού να μας δώσει τη δυνατότητα να δημιουργήσουμε το περιβάλλον που έχουν και οι άλλες ευρωπαϊκές περιφέρειες».
Κωνσταντίνος Αγοραστός (πρόεδρος της ΕΝ.Π.Ε. και περιφερειάρχης Θεσσαλίας: «Εμείς (οι περιφέρειες) δεν παραιτηθήκαμε, αλλά προσπαθήσαμε, προσαρμοστήκαμε και πετύχαμε, νικήσαμε. Πρέπει να δημιουργήσουμε ένα “απρόσωπο δημόσιο”, ούτως ώστε να μειωθεί ο βαθμός εξάρτησης, διαφθοράς, συναλλαγής».
John Bruton (πρώην πρωθυπουργός της Ιρλανδίας): Εννέα είναι οι καθοριστικοί παράγοντες για την ανάπτυξη και μεταξύ αυτών η ηλικιακή διάρθρωση και το εκπαιδευτικό επίπεδο του ενεργού πληθυσμού. «Η περιφερειακή πολιτική μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη, αλλά μπορεί επίσης να την εμποδίσει». Παράλληλα επέστησε την προσοχή στις πιέσεις που ασκεί το μεταναστευτικό ζήτημα και συγχρόνως επεκτάθηκε στην ανάγκη μεταφοράς πόρων και δυνάμεων σε τομείς υψηλής παραγωγικότητας.
Paolo Scaroni (αν. πρόεδρος, Rothschild Group): «Η ενεργειακή πολιτική της Ε.Ε. θα πρέπει να εστιάσει στη διαφοροποίηση όχι μόνο των πηγών εφοδιασμού, αλλά επίσης των διαδρομών διαμετακόμισης. Και η Ελλάδα έχει να κερδίσει από αυτή την προσπάθεια».
Gudrun Mosler-Törnström (πρόεδρος του Κογκρέσου Τοπικών & Περιφερειακών Αρχών του Συμβουλίου της Ευρώπης): «Η περιφέρεια είναι ακριβώς κάτω από την εθνική κυβέρνηση» τόνισε και προέκρινε την κεντρική ιδέα «περιφέρειες με νομοθετικές εξουσίες». Προκειμένου να προωθηθεί η αρχή της επικουρικότητας για τα καλύτερα δυνατά οφέλη στους τοπικούς πληθυσμούς, θα πρέπει να ενισχύσει τις εξουσίες και τις ευθύνες σε τοπικό επίπεδο, για παράδειγμα στη συλλογή των φόρων, ώστε να διασφαλιστούν οι απαραίτητοι πόροι που θα υποστηρίξουν τις αντίστοιχες αρμοδιότητες. Ένας άλλος τρόπος είναι η εξουσιοδότηση των περιφερειών για την κατάρτιση της δικής τους νομοθεσίας σύμφωνα με τις συγκεκριμένες ανάγκες των εκάστοτε περιοχών.
Εύη Τατούλη (αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Γυναικών): Η Ελλάδα έχει ανάγκη από 13 μικρότερες διακυβερνητικές οντότητες, που θα εμπνεύσουν στους πολίτες το κοινό συμφέρον για το μέλλον. Οι αλλαγές στην αυτοδιοίκηση ήταν πάντοτε μια αντιπαράθεση του κεντρικού κράτους με τον κακό εαυτό του. Το κεντρικό κράτος για κάθε λύση έχει πάντοτε να προτείνει και ένα αντίστοιχο πρόβλημα. Η Ελλάδα χρειάζεται ένα νέο όραμα, ένα νέο μοντέλο διακυβέρνησης, όχι θαύματα.
Graeme Maxton (τέως γενικός γραμματέας, The Club of Rome): «Δεν θα μπορέσουμε να επιλύσουμε το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής αν δεν αλλάξουμε το οικονομικό μας σύστημα και έχουμε το πολύ μία 20ετία στη διάθεσή μας να κάνουμε αυτές τις αλλαγές».
Σπύρος Κουβέλης (πρώην υφυπουργός Εξωτερικών): «Θετικοί τομείς για την ανάπτυξη ενός τόπου από τον τουρισμό είναι να εμπλέκεις περισσότερο το τοπικό στοιχείο και να δίνεις δουλειά και εκπαίδευση στους ανθρώπους που δουλεύουν στις υπηρεσίες τουρισμού. Είναι να αναδείξεις τα τοπικά χαρακτηριστικά, την τοπική κουζίνα, το τοπικό πολιτιστικό απόθεμα».
Γιάννης Καλογεράκης (JMK, Anthropocentric Corporate Training & Development): Υπάρχει ανάγκη να χρησιμοποιούνται τοπικά προϊόντα από τις τουριστικές επιχειρήσεις, κάτι που δεν είναι θέμα κόστους, αλλά κουλτούρας. Αναφέρθηκε επίσης σε διάφορες μορφές ανθρωποκεντρικού τουρισμού, επισημαίνοντας την ανάγκη να επενδύσουμε στην ανθρωποκεντρική ηθική. «Η ηθική είναι το νόμισμα του μέλλοντος».
Κλείνοντας τις εργασίες του συνεδρίου, ο περιφερειάρχης Πελοποννήσου κ. Τατούλης εξήρε τις ιδέες και τις απόψεις που διατυπώθηκαν σε αυτό, σχολιάζοντας ότι αυτές συμβάλλουν σε μία κινητικότητα βελτίωσης στο επίπεδο της άσκησης πολιτικής. Τόνισε ότι το ζήτημα της πολιτικής είναι πώς θα κινητοποιήσει τους ανθρώπους και ότι η κοινωνία εξελίσσεται διαχρονικά μέσα από συγκρούσεις και μέσα από τη βελτίωση των τεχνών και της δημιουργίας. «Οι άνθρωποι θα είναι αυτοί που θα προσδιορίσουν τα ηθικά προτάγματα και το ηθικό πλαίσιο στο οποίο θα στηριχθεί η εξέλιξη της τεχνολογίας. Δεν νομίζω ότι μπορεί ποτέ να μας φοβίζει το καθετί καινούργιο, γιατί έχει αποδειχθεί στην ιστορία των κοινωνιών ότι η διάθεση και η ικανότητα της προσαρμογής και της αφομοίωσης είναι ακριβώς αυτό που διατηρεί πάντα στη ζωή το ανθρώπινο είδος» υπογράμμισε χαρακτηριστικά.
Τελικά οι πολίτες εκλέγουν τις δημοτικές αρχές, τις περιφερειακές αυτοδιοικήσεις και τις κυβερνήσεις όσον αφορά στις διάφορες εξουσίες. Αλλά οι πολίτες εκλέγουν και τις διοικήσεις τους στους συλλόγους, στα σωματεία και στις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Από την άλλη μία αυτοτροφοδοτούμενη εξουσία, της οποίας τη δύναμη εμμέσως ενισχύουν οι πολίτες, είναι η εξουσία της αγοράς (τράπεζες, πολυεθνικές, κ.λπ.).
Για πάρα πολλά χρόνια η εξουσία ήταν «ερωμένη» είτε του κράτους (και των περιστασιακών πολιτικών) είτε της αγοράς (των τραπεζιτών, των ιδιοκτητών των μεγάλων πολυεθνικών και των διαχειριστών του λεγόμενου «κεφαλαίου»), ενώ οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών χρησιμοποιούνταν λίγο πριν από τις εκλογές και οι μεγάλες εταιρίες «αξιοποιούσαν» την πελατεία τους και πουλούσαν εταιρική κοινωνική ευθύνη…
Μετά τις συγκλονιστικές αλλαγές που επήλθαν λόγω της άφρονος πολιτικής των τραπεζών στη διαχείριση των στεγαστικών δανείων και της αποτυπωθείσας ανυποληψίας των τραπεζών οι πολιτικοί αυτοαναιρέθηκαν απαξιώνοντας ο ένας τον άλλον με τις αλληλοκατηγορίες για σκάνδαλα, πραγματικά ή υποθετικά.
Πλέον οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών μπορούν με αξιώσεις να διεκδικήσουν ρόλο στην εξουσία και, επειδή οι κεντρικές δομές πάντα θα διοικούνται από ενδιάμεσους, εκπροσώπους και αντιπροσώπους, ίσως αξίζει να δοκιμάσουμε να «κατεβάσουμε» το επίπεδο λήψης των αποφάσεων στο επίπεδο της κοινωνίας των ανθρώπων-συγκατοίκων, (ενιαίος γεωγραφικός χώρος, κοινά πολιτιστικά χαρακτηριστικά, κοινό μέλλον). Δηλαδή στο επίπεδο των δήμων και όχι των περιφερειών.
Παρά το πλησίασμα στον πολίτη, οι περιφέρειες εξακολουθούν να είναι αρκετά μακριά από την καθημερινότητα των πολιτών. Ίσως οι διαδημοτικές συμβατοποιημένες συνεργασίες να ήταν μία ενδιαφέρουσα προσέγγιση, αλλά οι περιφερειάρχες μέχρι σήμερα στα λίγα (μόνο επτά) χρόνια εφαρμογής του θεσμού των εκλεγμένων περιφερειαρχών μοιάζουν περισσότερο με μικρούς πρωθυπουργούς (με ό,τι κακό και ανήθικο συμπαρασύρει ο όρος) παρά με μεγάλους δημάρχους, που θα τους θέλαμε.
Ακόμα, αν ξεκαθαρίσουμε ότι ηθική είναι οι κανόνες για την επιβίωση μίας κοινωνίας, δυσκολότερα θα εντοπίσουμε χαρακτηριστικά ηθικής στη διακυβέρνηση των περιφερειών, ενώ θα βρούμε πολλά χαρακτηριστικά της δημοσιοϋπαλληλικής νοοτροπίας, που δεν φημίζεται για τις ηθικές πρακτικές της.
Δημήτρης Μιχαηλίδης,
Δημοσιογράφος – «ΑγροΝέα»
Share this post
