Στο διαρκές συνεχές από το άτομο και την ατομικότητα μέχρι τον πλανήτη και την παγκοσμιοποίηση φαίνεται ότι η ισορροπία βρίσκεται κάπου ενδιάμεσα. Και ειδικότερα δείχνει να βρίσκεται στην περιοχή της κοινωνίας, της τοπικής κοινωνίας. Άλλωστε είναι ξεκάθαρο ότι η κοινωνία εδράζεται σε έναν τόπο του οποίου τα συνθετικά είναι κοινά γεωγραφικά χαρακτηριστικά, κοινές πολιτιστικές αξίες και πίστη σε ένα κοινό μέλλον όλων των ανθρώπων που αποτελούν τη συγκεκριμένη κοινωνία.

Σήμερα όλα συντείνουν να ενισχύσουν τον τόπο. Ο «Καλλικράτης», νόμος για την τοπική αυτοδιοίκηση, διαμόρφωσε τις συνθήκες (με όποια λάθη ή σκοπιμότητες), δημιούργησε συνθήκες επαρκούς κατανάλωσης (πάντα αθροίζοντας τυχόν επισκέπτες/τουρίστες) και η νέα δομή έχει στοιχεία που δίνουν τη δυνατότητα για έναν επαρκή αναπτυξιακό σχεδιασμό (αγορά, επιστημονικό δυναμικό, χώρος κ.λπ.). Άλλωστε μετά από 60 χρόνια διαρκούς ειρήνης και σταθερότητας στην περιοχή μας (Ευρώπη) μπορούμε να ξανασχεδιάζουμε με βάση τον στρατηγικό προγραμματισμό και όχι με τον διευθυντικό προγραμματισμό.

Κομμάτι αυτού του νέου μοντέλου ανάπτυξης, που ήδη εφαρμόζεται, είναι και η ανάπτυξη τοπικής εφοδιαστικής αλυσίδας (short supply chain) και όχι της γνωστής παγκοσμιοποιητικής τάσης της εφοδιαστικής αλυσίδας γενικά.

Πολύ σωστά η πολιτεία νομοθέτησε το 2014 (11/2/2014) τον νόμο 4235, ο οποίος στο άρθρο 56 «Αγορές παραγωγών – οικοτεχνία» προβλέπει μεταξύ άλλων:

1. 1. Επιτρέπεται η λειτουργία αγορών παραγωγών (farmers’ markets) με έμφαση στον τοπικό χαρακτήρα των προϊόντων που πωλούνται σε αυτές σύμφωνα με τα κατωτέρω οριζόμενα:

α. Στις αγορές παραγωγών συμμετέχουν αποκλειστικά παραγωγοί αγροτικών προϊόντων με σκοπό την απευθείας διάθεση στο καταναλωτικό κοινό των αγροτικών προϊόντων που παράγουν, νωπών ή/και μεταποιημένων από δικές τους πρώτες ύλες. Οι παραγωγοί πρέπει να είναι κατά κύριο επάγγελμα αγρότες που κάνουν δήλωση στο Ολοκληρωμένο Σύστημα Διαχείρισης και Ελέγχου (Ο.Σ.Δ.Ε.) και να παράγουν τα αγροτικά προϊόντα τους στην περιφερειακή ενότητα όπου λειτουργούν οι αγορές παραγωγών. Με συμφωνία των αγορών παραγωγών μπορεί να δραστηριοποιούνται σε αυτές παραγωγοί από όμορες περιφερειακές ενότητες. Ειδικά για τις αγορές παραγωγών που λειτουργούν στην περιφέρεια Αττικής με συμφωνία των αγορών παραγωγών, μπορούν να συμμετέχουν σε αυτές παραγωγοί όμορων σε αυτή περιφερειακών ενοτήτων των περιφερειών Στερεάς Ελλάδας και Πελοποννήσου, παραγωγοί της περιφερειακής ενότητας Εύβοιας, καθώς και παραγωγοί των περιφερειακών ενοτήτων της περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου και Κρήτης. Δικαίωμα συμμετοχής δεν έχουν οι κάτοχοι παραγωγικής άδειας λαϊκών αγορών.

β. Για την οργάνωση των αγορών παραγωγών απαιτείται η σύσταση αυτοδιαχειριζόμενου φορέα από τους ίδιους τους παραγωγούς, ο ορισμός υπευθύνου για τη λειτουργία τους και η κατάρτιση εσωτερικού κανονισμού λειτουργίας τους.

γ. Οι αγορές παραγωγών λειτουργούν ημέρα Σάββατο, εκτός και αν τοπικές ιδιαιτερότητες επιβάλλουν τη λειτουργία τους άλλη εργάσιμη ημέρα, είτε σε δημόσιο χώρο με ευθύνη του οικείου δήμου ή της οικείας περιφερειακής ενότητας είτε σε ιδιωτικό χώρο με ευθύνη των ίδιων των παραγωγών.

δ. Η έναρξη λειτουργίας, η μετακίνηση ή η κατάργηση των αγορών παραγωγών γίνεται με απόφαση του περιφερειάρχη της οικείας περιφέρειας μετά από αίτημα του αυτοδιαχειριζόμενου φορέα της αγοράς παραγωγών και γνώμη του οικείου δήμου και της υπηρεσίας τροχαίας.

2. 2. Οικοτεχνία είναι η μεταποίηση, μικρής κλίμακας, γεωργικών προϊόντων αποκλειστικά ιδίας παραγωγής από τον παραγωγό και την οικογένειά του στον χώρο της αγροτικής κατοικίας ή της αγροτικής εκμετάλλευσης. Τα μεταποιημένα προϊόντα που παράγονται προορίζονται για άμεση διάθεση από τον οικοτέχνη στους χώρους του ή σε περιοδικές τοπικές διοργανώσεις (όπως εμποροπανηγύρεις και δημοτικές εκδηλώσεις) ή σε τοπικές λαϊκές αγορές ή σε αγορές παραγωγών (farmers’ markets) ή σε επιχειρήσεις λιανικού εμπορίου και μαζικής εστίασης της τοπικής αγοράς (Φ.Ε.Κ. Α52, σελ. 572).

Και, ενώ για πρώτη φορά το 2014 η πολιτεία μπόρεσε να διακρίνει μία σωστή

προσέγγιση στην αγροδιατροφική αλυσίδα, σήμερα, το 2018, ακόμα ερίζουν τα υπουργεία Ανάπτυξης και Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων για την «εξουσία» υλοποίησης του νόμου 4235 και τις αρμοδιότητες εκάστου υπουργείου, αλλά και την παρέμβαση του κάθε υπουργείου στην αγορά (προφανώς είναι μεγάλα τα συμφέροντα, πάντα εις βάρος των παραγωγών).

Μία ειδική περίπτωση αγοράς αγροτών παραγωγών είναι και οι αγορές βιοκαλλιεργητών. Οι αγορές παραγωγών βιολογικών προϊόντων είναι ένας θεσμός που λειτουργεί 23 χρόνια στην Ελλάδα στα όρια της νομιμότητας διότι η πολιτεία δεν τις τακτοποιεί.

Οι χώροι όπου λειτουργούν οι αγορές παραγωγών βιολογικών προϊόντων παραχωρούνται με απόφαση του διοικητικού συμβουλίου του κάθε δήμου. Οι παραγωγοί είναι υποχρεωμένοι να έχουν ταμειακές μηχανές και να είναι τακτοποιημένοι με όλα τα προβλεπόμενα δικαιολογητικά. Υπάρχει εσωτερικός κανονισμός που τηρείται, ενώ η Ένωσή τους απασχολεί εξειδικευμένο προσωπικό για τον έλεγχο των αγορών και των προϊόντων.

Οι αγορές βιοκαλλιεργητών, όπως όλες οι αγορές αγροτών, είναι σημαντικές διότι ο πλούτος παράγεται κυρίως στον πρωτογενή τομέα. Ο αγρότης συνδυάζει και παράγει από ένα οικονομικό «τίποτα» (φως, αέρα, νερό, χώμα) με τον σπόρο «κάτι». Ο αγρότης όμως δεν εκμεταλλεύεται την υπεραξία του προϊόντος του όταν αυτό φτάσει στο τραπέζι του καταναλωτή. Στη δεκαετία του 1960 η αναλογία αγρότη/εισροών/μεσαζόντων στην τιμή του αγροτικού προϊόντος στο ράφι ήταν 60/10/30. Με στοιχεία του 2010 αυτό έγινε 10/20/70. Οι εισροές (καύσιμα, εργατικά κτλ.) συνεχώς αυξάνονται, ενώ η αγορά πιέζει για χαμηλές τιμές. Οι αγορές παραγωγών αποτελούν μία λύση σε αυτό το πρόβλημα.

Οι αγορές παραγωγών και ιδιαίτερα των βιολογικών προϊόντων μπορούν να λειτουργήσουν ως «βιτρίνα» των τοπικώς παραγόμενων προϊόντων, δίνοντας προστιθέμενη αξία στο τουριστικό «mix» κάθε τόπου, ενώ πολλά είναι και τα οφέλη στη βιοποικιλότητα και στην προστασία του περιβάλλοντος.

Στη διαβούλευση που έγινε από το 2014 μέχρι το 2018 οι προτάσεις της Ένωσης Αγροτών Βιοκαλλιεργητών Βόρειας Ελλάδας (E.A.B.B.E.), η οποία είναι μη κερδοσκοπικό σωματείο που ιδρύθηκε το 2002, συνοπτικά ήταν:

• Οργάνωση των αγορών από έναν αυτοδιαχειριζόμενο φορέα ανά Π.Ε. που θα αποτελείται μόνο από αγρότες.
• Συμμετοχή στις αγορές παραγωγών μόνο των κατά κύριο επάγγελμα αγροτών.
• Οργάνωση μίας αγοράς ανά δήμο ανά ημέρα (Δευτέρα-Σάββατο) εντός της ίδιας περιφερειακής ενότητας.
• Μόνο ο ίδιος ο παραγωγός ή μέλη της οικογένειάς του στον πάγκο.
• Συμμετοχή του παραγωγού σε μία αγορά ανά ημέρα σε όλη την ελληνική επικράτεια και δημιουργία ηλεκτρονικού μητρώου για την παρακολούθηση του μέτρου.
• Μόνο τοπικά (ίδια και όμορες Π.Ε.), πιστοποιημένα και ελεγμένα τρόφιμα, είτε νωπά είτε μεταποιημένα από πρώτες ύλες του ίδιου του παραγωγού (οικοτεχνικά προϊόντα).
• Ποσόστωση προϊόντων από άλλες περιοχές που λείπουν από την τοπική αγορά (π.χ. εσπεριδοειδή στη Βόρεια Ελλάδα).
• Διαχωρισμός βιολογικών/συμβατικών αγορών όπου μπορεί να γίνει.

Τελικά με το άρθρο 46 του νόμου 4384/2016 για τους συνεταιρισμούς (Φ.Ε.Κ. Α' 78/26-04-2016) και την τροποποίηση του 4235/14 (Φ.Ε.Κ. 18/10/2017, Ν. 4492/2017) τέθηκαν οι βάσεις για την οριστική διευθέτηση του θέματος. Στην παράγραφο 3 του νόμου ορίζεται ότι «με απόφαση των υπουργών Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης, Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού και Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων καθορίζονται (…) τα όργανα και (…) οι κανόνες των αγορών παραγωγών».

Μέχρι τώρα οι αγορές παραγωγών κινούνται μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας σε καθεστώς ημιπαρανομίας/ημινομιμότητας με τη στήριξη της τοπικής αυτοδιοίκησης όσον αφορά στους χώρους, νόμιμες όσον αφορά στην έκδοση ταμειακών αποδείξεων, εντελώς παράνομες όμως όσον αφορά στις άδειες των παραγωγών. Δεν είναι λίγα τα περιστατικά όπου μεικτά συνεργεία της αστυνομίας και του υπουργείου Οικονομικών επέδραμαν στις αντίστοιχες αγορές βιολογικών παραγωγών της Αθήνας και μοίρασαν πρόστιμα λόγω έλλειψης αδειών, δηλαδή λόγω έλλειψης θεσμικού πλαισίου των αγορών παραγωγών. Από την πλευρά της Ε.Α.Β.Β.Ε. (Ι. Παυλάκη 14, Νεάπολη Θεσσαλονίκης), ως απλοί άνθρωποι που δουλεύουν τη γη, φαίνεται πολύ παράξενο να παρακαλάνε τους αρμόδιους για να βάλουν κανόνες.

Είναι απαράδεκτο σε μία ευνομούμενη πολιτεία να μην δίνεται διέξοδος στην παραγωγή για να φθάνει στον καταναλωτή. Μόνο ως πολιτικοοικονομική παρέμβαση οργανωμένων συμφερόντων (ή μήπως οργανωμένων εγκληματιών) μπορεί να εκληφθεί η μη τακτοποίηση της εκκρεμότητας για υπερβολικά πολλά χρόνια. Φαίνεται ότι το μοναδικό υβρίδιο, η ελληνική πρωτοτυπία, των «λαϊκών αγορών» «κλέβει» από τους αγρότες παραγωγούς για να συντηρεί παρασιτικά τους «επαγγελματίες»/«εμπόρους» των «λαϊκών αγορών». Είναι πολλά τα λεφτά και τα συμφέροντα…

Και, τέλος, πάντως κάπως αναγνωρίστηκε το πρόβλημα και νομοθετήθηκε η λύση του. Μοιάζει να είναι ισχυρή ασέβεια στη δημοκρατία μας η μη υλοποίηση της εντολής της Βουλής των Ελλήνων όπως καταγράφηκε στον νόμο 4235/2014 και τέσσερα χρόνια μετά οι γραφειοκράτες, οι συντεχνίες και τα οικονομικά (και πολιτικά;) συμφέροντα να μην αφήνουν να εφαρμοστεί η εντολή της Βουλής για τις αγορές παραγωγών και ακόμα ειδικότερα για τις αγορές των βιοκαλλιεργητών.

Δημήτρης Μιχαηλίδης,
Δημοσιογράφος – «ΑγροΝέα»

Share this post