Οι περισσότεροι γνωρίσαμε τις ομάδες τοπικής δράσης (Ο.Τ.Δ.) από την πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής LEADER (Liaison Entre Actions de Développement Rural ή Διασύνδεση Δράσεων Αγροτικής Ανάπτυξης) ήδη από το 1991 και τώρα τελευταία ως CLLD (Community Leading Local Development ή Τοπική Ανάπτυξη με Πρωτοβουλία Τοπικών Κοινοτήτων).

Η πρωτοβουλία ήθελε να είναι μία μέθοδος «από τα κάτω», δηλαδή έδινε πρωτοβουλίες δραστηριοποίησης και υλοποίησης της αγροτικής ανάπτυξης σε τοπικές αγροτικές κοινότητες με συμμετοχή των τοπικών συντελεστών. Η πείρα έχει δείξει ότι μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην εξεύρεση καινοτόμων απαντήσεων σε παλαιά και νέα αγροτικά προβλήματα και να καταστεί ένα είδος «εργαστηρίου» για την οικοδόμηση τοπικών ικανοτήτων και επίλυσης τοπικών προβλημάτων.

Η Ο.Τ.Δ. πρέπει να ξεκινά από τους πολίτες μίας κοινότητας ανθρώπων και να δημιουργεί την εμπλοκή των τοπικών οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, τις οικονομικές και κοινωνικές ομάδες συμφερόντων και τους αντιπροσωπευτικούς οργανισμούς του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα με στόχο τον σχεδιασμό και την υλοποίηση τοπικών ολοκληρωμένων αναπτυξιακών στρατηγικών. Πρέπει να θεωρείται εξασφαλισμένη η συμμετοχή των εταίρων σε τοπικό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνίας των πολιτών, των τοπικών οικονομικών και κοινωνικών φορέων, προκειμένου να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά οι οικονομικές, κοινωνικές, περιβαλλοντικές και δημογραφικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι αγροτικές περιοχές.

Και ενώ οι Ο.Τ.Δ. θα έπρεπε να αξιοποιούν όλες τις διαθέσιμες πηγές και βέβαια και τις τοπικές ενδογενείς, μοιάζει ότι οι περισσότερες Ο.Τ.Δ. έχουν μετεξελιχθεί σε απλούς διαχειριστές των κεντρικών διαθέσιμων χρηματοδοτήσεων, κάτι σαν μικρές δημόσιες υπηρεσίες χωρίς να είναι τιμητικό σήμερα να σε χαρακτηρίζουν έτσι.

Σε μόλις 6 Ο.Τ.Δ. από τις συνολικά 43 πανελληνίως οφείλεται το 30% της απορροφητικότητας των κονδυλίων του άξονα LEADER (που κράτησαν όρθιο το LEADER) σύμφωνα με στοιχεία που παρέθεσε κατά τη διάρκεια ημερίδας στο κτίριο της Ε.Υ.Δ. Π.Α.Α. (λεωφ. Αθηνών, Αθήνα) ο κ Ν. Μανέτας, προϊστάμενος Ειδικής Υπηρεσίας Διαχείρισης του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης, ενώ έκανε λόγο και για πολλές αναπτυξιακές εταιρίες, οι οποίες πήραν περισσότερα λεφτά για να λειτουργούν (μισθοί, λειτουργικά έξοδα κ.λπ.) παρά για να τα δώσουν σε επενδύσεις (Γ. Κοντονής, agronews.gr, 4/3/2016).

Τα εργαλεία για την προώθηση της κοινοτικής (τοπικής) ανάπτυξης πρέπει να αξιοποιούν δομές της κοινωνικής οικονομίας. Όταν καλείται η δημόσια οικονομική ή ακόμα και η ιδιωτική οικονομική να λειτουργήσουν δομές για την κοινοτική ανάπτυξη (όπου κοινοτική ανάπτυξη είναι η ευημερία των κατοίκων ενός τόπου), τότε το πιο πιθανό είναι ότι θα διολισθήσουν είτε προς κρατισμό και δημοσιοϋπαλληλική νοοτροπία (και αυτό σήμερα στην Ελλάδα δεν είναι καλό) είτε προς κερδοσκοπία και εξυπηρέτηση συμφερόντων που δεν συμπίπτουν με τις ανάγκες του κοινωνικού συνόλου.

Αφορμή για τις σκέψεις ήταν η πρωινή ενημέρωση (15/4/2018) από τον φίλο Οδυσσέα Αθανασιάδη, ο οποίος μου έγραψε: «Και στη λαϊκή πρέπει να πάνε, και το παιδί να πάρουν από το φροντιστήριο, και το σπίτι να φροντίσουν. Και στις δουλειές τους να τρέξουν. Κι άφησαν κι ένα βιβλίο στη μέση. Αλλά κάποιες μέρες τους τις εμπλουτίζουν με γυαλόχαρτα, βερνίκια, πινέλα και χορτοκοπτικές μηχανές, φροντίζοντας τον δημόσιο χώρο, βάφοντας, κόβοντας χόρτα, απομακρύνοντας όσα μας δυσκολεύουν και προσβάλλουν την αισθητική μας. Για το καλό όλων! Χθες στις Καπναποθήκες, πριν την παραλία της Κρήνης, μετά στο πάρκο «Ούλοφ Πάλμε», στο Κόδρα (σ.σ. είναι στην Καλαμαριά Θεσσαλονίκης, στην παλιά μου γειτονιά) και όπου μπορούν να συμβάλουν στη βελτίωση της καθημερινότητας. Όχι ότι δεν έχουν άλλες εναλλακτικές. Αλλά επειδή ο τόπος μας είμαστε εμείς και όσα κάνουμε γι’ αυτόν και τους ανθρώπους του».

Και μου παρέθεσε 15 φωτογραφίες από μια άτυπη Ο.Τ.Δ. ή, καλύτερα, μία τοπική ομάδα πρωτοβουλίας με αντικείμενο τον ελεύθερο χώρο των πρώην καπναποθηκών για την απόδοση στον δήμο Καλαμαριάς, για όφελος της κοινωνίας, η οποία φροντίζει τακτικά τον συγκεκριμένο χώρο.

Μάλιστα μου έβαλε κα ως τροφή για σκέψεις ένα άρθρο του κ. Σ. Καργάκου (ιστορικός συγγραφέας, www.sarantoskargakos.gr), το οποίο επισημαίνει ότι η προσήλωση στο ατομικό και η αδιαφορία για το κοινό συμφέρον απεργάζεται την παρακμή των κρατών. Από τη στιγμή που θα πει κανείς για τις υποθέσεις του κράτους «τι με ενδιαφέρει;» μπορούμε να υπολογίζουμε ότι έχει γίνει το πρώτο βήμα για την παρακμή τον κράτους αυτού (Ζ. Ζ. Ρουσσώ).

Και ο Σ. Καργάκος συνεχίζει: Κατά τον Αριστοτέλη «ὅταν τό πλῆθος πρός τό κοινόν πολιτεύηται συμφέρον, πολιτεία καλεῖται». Σύμφωνα με τον ορισμό αυτό, για να έχει κάποιος δικαίωμα να φέρει τον τίτλο του πολίτη και να λογίζεται οργανικό μέλος μιας κοινωνίας, πρέπει τα ενδιαφέροντά του να μην στρέφονται αποκλειστικά γύρω από το ατομικό του συμφέρον, αλλά να επεκτείνονται ευρύτερα μέσα στον κύκλο της ολότητας. Όσοι κατά την αρχαιότητα έδειχναν αδιαφορία για τα κοινά και αποκλειστική μέριμνά τους ήταν η προαγωγή του ατομικού μόνο συμφέροντος ονομάζονταν «ἰδιῶται». Ο όρος αυτός προσέλαβε σταδιακά ονειδιστική σημασία και τελικά ξέπεσε στην έννοια του απαίδευτου και του ανόητου, σημασίες που με την ίδια λέξη βρίσκουμε σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες.

Η κοινωνία είναι συνολικά ένας πολυκύτταρος οργανισμός και κάθε μέλος της είναι ένα ειδικευμένο κύτταρο. Άτομα που ασχολούνται μόνο με τα ατομικά τους ζητήματα μοιάζουν με τα υπερτροφικά εκείνα κύτταρα που διογκώνονται συνεχώς και μεταβάλλονται σε καρκινώματα του οργανισμού. Σε ένα σύνολο όπως ο άνθρωπος, όταν κάποια κύτταρα μεγαλώνουν περισσότερο από τα άλλα (και αυτό το λέμε «νεοπλασία», «καρκίνο»), δημιουργείται πρόβλημα σε όλο τον άνθρωπο και τον οδηγεί στον θάνατο, θανατώνοντας και το υπερπλασθέν καρκινικό κύτταρο.

Ο ατομικισμός είναι καρκίνωμα για το κοινωνικό σύνολο και γι' αυτό, προκειμένου μία πολιτεία να ευδοκιμήσει, πρέπει όλοι οι άξιοι πολίτες της να θεωρούν σαν υπόθεσή τους προσωπική τις υποθέσεις του συνόλου.

Η σημερινή μας πορεία με μαυρόασπρα στίγματα πάνω σε τυπογραφικό χαρτί, αν και ξεκίνησε από την αναφορά του κ. Ο. Αθανασιάδη (15/4/2018) στην ομάδα του στο πάρκο στις Καπναποθήκες της Καλαμαριάς, φθάνει στο Πάρκο Τσέπης (Αγαπηνού & Ι. Μιχαήλ, κάτω από την Εγνατία, κοντά στην πλατεία Ιπποδρομίου, Θεσσαλονίκη, όπου μένω τώρα), όπου η Γειτονιά της Αλεξάνδρου Σβώλου (https://www.facebook.com/geitonia.svolou/) πέτυχε να μεταμορφώσει σταδιακά ένα αστικό κενό… σε πάρκο γειτονιάς!

Τα Πάρκα Τσέπης είναι μικρές νησίδες πρασίνου στις άχρωμες γειτονιές της πόλης, όπου κάτοικοι, εργαζόμενοι και επισκέπτες μπορούν να χαλαρώσουν, να διαβάσουν, να παίξουν, να φάνε το γεύμα τους, να πιούν τον καφέ τους, να καλλιεργήσουν, να γνωριστούν μεταξύ τους, να κουβεντιάσουν τα προβλήματα της γειτονιάς τους και να σχηματίσουν ομάδες με άλλους ανθρώπους με κοινά ενδιαφέροντα π.χ. φιλαναγνωσίας, φωτογραφίας κ.λπ.

Το βίντεο στο YouTube https://www.facebook.com/alterthess.gr/videos/1646901285396624/ εξηγεί τι είναι το Πάρκο Τσέπης. Το Πάρκο Τσέπης ολοκλήρωσε την πρώτη του φάση και είναι λειτουργικό από τις 15/4/2018. Θα μπορούσα να πω ότι είναι το καλύτερο μνημόσυνο για τον οραματιστή Λάζαρο Χατζηνάκο, που μας άφησε στις 16/3/2018, πριν έναν μήνα. Στις 21 Δεκεμβρίου 2013 ο Λάζαρος Χατζηνάκος δημιούργησε την Πρωτοβουλία Γειτονιάς της Αλεξάνδρου Σβώλου, η οποία απέκτησε σταδιακά τα χαρακτηριστικά ενός νέου αστικού κινήματος. Το όραμά του για την Πρωτοβουλία στόχευε στη δημιουργία άμεσων κοινωνικών δομών αλληλεγγύης και συμμετοχής με επίκεντρο τη βιωματική οικειοποίηση των γειτονιών της πόλης. Πίστεψε σε μία κοινωνία μοντέρνα. Μία κοινωνία που θα βασίζεται στην αλληλοϋποστήριξη και στη σύνδεση των ανθρώπων στον χώρο που λέγεται «γειτονιά» και προσπάθησε να δημιουργήσει μία αλυσιδωτή αλλαγή στον τρόπο σκέψης και δράσης τους μέσα από την αλληλεγγύη, τον πολιτισμό, τη διαφορετικότητα και την κοινωνική συνοχή του πεζοδρομίου.

Οι ομάδες τοπικής δράσης δεν είναι ανώνυμες εταιρίες, αλλά επώνυμοι άνθρωποι, «πολίτες» και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και όχι «ιδιώτες»…

Ραντεβού το άλλο Σάββατο 28/4/2018 στον «Στέντορα» και την Κυριακή 29/4/2018 στη Θέρμη Θεσσαλονίκης, στο ξενοδοχείο Hyatt, στην αίθουσα «Ethesus 2» στις 20:00, σε μία ανοικτή συζήτηση με θέμα «Οι πολίτες για την κοινωνία ή η κοινωνία των πολιτών για την κοινωνική οικονομία».

Δημήτρης Μιχαηλίδης,
Δημοσιογράφος – ΑγροΝέα

Share this post