Η Ελλάδα, στη δύσκολη περιοχή του πλανήτη όπου βρίσκεται, πρέπει να διαθέτει διατροφική αυτάρκεια. Οι κλιματικές και εδαφικές ιδιαιτερότητές της (ένας βράχος ριγμένος στη θάλασσα, μικρές πεδιάδες, το 75% σε υψόμετρο πάνω από 600 μέτρα, ακτογραμμή 15.600 χλμ.) επιβάλλουν κοινωνίες προσαρμοσμένες στην ανεπάρκεια πόρων και υψηλή αγροτική εξειδίκευση στις μικρές καλλιεργήσιμες εκτάσεις, δηλαδή στην αγροτική εκπαίδευση.

Οι νέοι ηλικιακά αγρότες (20-35 ετών) είναι μόνο το 6% των αγροτών, το δε 60% είναι πάνω από 50 ετών, ενώ θα έπρεπε σε κανονικές συνθήκες να είναι οι νέοι (20-35 ετών) το 40%, οι μεσήλικες (35-50 ετών) το 30%, οι ηλικιωμένοι (50-65 ετών) το 20% και οι υπερήλικες (άνω των 65 ετών) το 10%.

Η κατάσταση δεν είναι βιώσιμη, ιδιαίτερα με μέσο ρυθμό ανανέωσης 1,2 παιδιά ανά γυναίκα σε αναπαραγωγική ηλικία, όπως συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα, με απαραίτητο ρυθμό 2,1 για να επιβιώνει ένας πολιτισμός, ρυθμό 4 σε όλο τον πλανήτη, αλλά ρυθμό 8 στη Μέση Ανατολή.

Χρειαζόμαστε επειγόντως αγροτικά σχολεία και αυτά μπορούν να λειτουργήσουν αποτελεσματικά μόνο με τη μορφή της μαθητείας. Διότι η γεωργία (με την ευρεία έννοια, μαζί με την κτηνοτροφία, την αλιεία και τη δασοπονία) δεν είναι επάγγελμα αλλά τρόπος ζωής.

Τα σχολεία, όπως τα συναντάμε σήμερα, είναι χώροι συμπυκνωμένης εκπαίδευσης των νέων μελών μιας κοινωνίας ώστε να καταστούν ικανά να αναλάβουν κάποιο ρόλο στην επιβίωσή της. Τα συνήθη σχολεία, με πενθήμερη εξάωρη λειτουργία και εστίαση κυρίως στις γνώσεις, είναι σχολεία καταλληλότερα για την αστική κοινωνία. Οι αγροτικές κοινωνίες απαιτούν σχολεία με τη μορφή της μαθητείας. Τα αστικού τύπου σχολεία καταστρέφουν την αγροτική κοινωνία.

Οι αστειότητες του τύπου επιμορφωτικά σεμινάρια για να καταρτιστούν νέοι αγρότες έχουν μόνο στόχο να μας ξεγελάσουν και να μας αποκοιμίσουν – όσους τις αποδέχονται. Τα ταχύρρυθμα σεμινάρια αγροτικών επαγγελμάτων απλώς παρέχουν άλλοθι στην παντελή έλλειψη ενδιαφέροντος της Πολιτείας για τις αγροτικές κοινωνίες ώστε να λεηλατηθούν οι χώροι, οι πόροι και ο πλούτος που παράγεται. Πρόκειται για κερδοσκοπικές μπίζνες από οργανισμούς, ιδρύματα, ΜΚΟ και άλλους.

Αν μπορούσα να συνοψίσω εμπειρίες από τη μακραίωνη προσέγγιση των αγροτικών παιδαγωγικών συστημάτων για να καταγράψω μια σκέψη για την αγροτική ανάπτυξη, θα επεσήμανα:

1. Οι νόμοι εκφράζουν την κοινωνική δυναμική σε συγκεκριμένο χρόνο και οι υπουργοί πρέπει να προτείνουν νόμους που εξυπηρετούν την επιβίωση όλων.
2. Αναζητείται συμφωνημένος στρατηγικός σχεδιασμός ανάταξης της ελληνικής γεωργίας ως στρατηγικής σημασίας οικονομικής δραστηριότητας της ελληνικής οικονομίας, χωρίς την οποία δεν μπορεί να υπάρξει ανάπτυξη στο πλαίσιο κοινωνικής γαλήνης και οικολογικής ισορροπίας.
3. Προτείνονται δισυπόστατα αγροτικά σχολεία με μαθητεία, με ΝΠΔΔ στο ιδιοκτησιακό καθεστώς και με αυτόνομη λειτουργία με εμπλοκή της τοπικής κοινωνίας, των εκπαιδευομένων ή των κηδεμόνων τους και των εκπαιδευτών.
4. Το αγροτικό σχολείο θα είναι πλήρης αγροτική εκμετάλλευση, καθετοποιημένη, με τον κάθε τομέα να λειτουργεί ως κέντρο κόστους.
5. Κάθε λειτουργία του θα φτάνει μέχρι τον τελικό καταναλωτή, επομένως το σχολείο θα έχει ενσωματωμένες οικοτεχνίες, χώρο πώλησης προϊόντων, χώρο προσφοράς εδεσμάτων, επισκέψιμες ή/και συμμετοχικές μεταποιητικές διαδικασίες κ.ά.
6. Θα μπορεί να προσφέρει τουριστικές υπηρεσίες, όπως όλες οι αγροτικές μονάδες.
7. Θα προβλέπει χώρους επίδειξης και αποδεικτικά στοιχεία για τις εκμεταλλεύσεις, όπως μελισσοκομείο, τυροκομείο-γαλακτοκομείο, προβατοτροφείο, πτηνοτροφείο, βουστάσιο, ιπποφορβείο, ελαιοτριβείο, μύλο δημητριακών, φούρνο, οινοποιείο, αποσταγματοποιείο, παραγωγή μπίρας, οικοτεχνία γλυκών, αλίπαστα, καπνιστήριο, μικρό σφαγείο, μηχανουργείο, ηλεκτρολογείο, λαμαρινάδικο, σωληνουργείο, θερμοκήπιο, μαγειρείο, υφαντήριο, χώρους διαμονής εκπαιδευομένων (αγροτουριστικά καταλύματα), χώρο εστίασης, χώρο παρουσιάσεων, διαχείριση σκουπιδιών, κομποστοποίηση, διαχείριση υδάτινων πόρων, παραγωγή και αξιοποίηση ενέργειας (βιομάζα, βιοαέριο, βιοντίζελ, φωτοβολταϊκά κ.ά.).
8. Το κόστος λειτουργίας του θα καλύπτεται από υποτροφίες για τους εκπαιδευομένους (από επιχειρήσεις στο πλαίσιο ΕΚΕ, το δημόσιο, προγράμματα κ.ά.) και από τις εισπράξεις από παρεχόμενες υπηρεσίες επίδειξης εγκαταστάσεων, διοργάνωση εκδηλώσεων-πανηγύρεων, παροχή εστίασης, επί τόπου πώληση αγροτικών προϊόντων κ.ά., όπως ακριβώς θα έπρεπε να λειτουργεί μια βιώσιμη αγροτική εκμετάλλευση.
9. Στόχος είναι η εκπαίδευση των αγροτών ώστε να μπορούν να επιβιώνουν στον αγροτικό τομέα. Δεν θα είναι απλώς ένα σκαλοπάτι για το αστικό σύστημα πτυχίων και δεξιοτήτων, αλλά ένα εργαλείο εξασφάλισης της ευτυχίας των αγροτών και της βελτίωσης του τρόπου ζωής και των συνθηκών εργασίας τους.
10. Θα μπορούσε να είναι μια εξομοίωση με ένα αυτάρκες αγροτικό χωριό, με όλους τους εμπλεκομένους να διαβιούν και να εργάζονται εκεί μαζί.
11. Με χώρο προσευχής, χώρο συνελεύσεων, χώρο εκπαίδευσης, χώρο τεκμηρίωσης (βιβλιοθήκη, προβολές, ηλεκτρονικοί υπολογιστές κ.ά.), χώρο ομιλιών.
12. Το αγροτικό σχολείο θα πρέπει να είναι ουδέτερο περιβαλλοντικά, να ανακυκλώνει τα σκουπίδια, τις κοπριές, το νερό, να μηδενίζει την κατανάλωση ενέργειας με παθητικά.

Στην ουσία ένα τέτοιας μορφής γεωργικό-κτηνοτροφικό σχολείο-πάρκο στην ύπαιθρο της Αττικής θα είναι ένα μικρό αυτοδιοικούμενο επιδεικτικό αποδεικτικό βιώσιμο αγροτικό χωριό, το οποίο με μαθητεία θα δέχεται για δύο χρόνια εκπαιδευομένους για να ζήσουν εκεί ως αγρότες και με τη βοήθεια έμπειρων αγροτικών οικογενειών, οι οποίες θα είναι οι εκπαιδευτές τους, να εκπαιδευτούν στον αγροτικό τρόπο ζωής και παραγωγής αγροτικών προϊόντων, κυρίως διατροφής, ενώ ταυτόχρονα θα καλύπτει ανάγκες θερμοκοιτίδας της αγροτικής επιχειρηματικότητας.

Αν η αστική ιδιωτική επιχειρηματικότητα ζητά –μάλιστα με μελέτη– 23 επιπλέον πάρκα μεταποιητικής επιχειρηματικότητας στην ύπαιθρο της Αττικής, θα πρέπει και να προβλεφθούν τουλάχιστον 23 γεωργικά-κτηνοτροφικά παραγωγικά πάρκα, καθόσον δεν υπάρχει ούτε ένα ακόμη. Δεν πρέπει οι χώροι της υπαίθρου της Αττικής να θυσιαστούν στο πρόσκαιρο real estate και στην τουριστική βιομηχανία.

Δημήτρης Μιχαηλίδης

Δημοσιογράφος, «Αγρονέα»

Share this post