«Είτε τις αγαπάτε είτε τις μισείτε, ο κόσμος δεν μπορεί να δουλέψει χωρίς αυτές. Ο χρόνος, η προσπάθεια, η σκέψη και η εκπαίδευση που επενδύουμε στο να κάνουμε τις συναντήσεις μας θετικές και παραγωγικές θα ανταμειφθούν με μεγαλύτερη σύνδεση, ικανοποίηση και παραγωγικότητα στους οργανισμούς μας. Οι κατάλληλοι άνθρωποι, το κατάλληλο δοχείο, η κατάλληλη διαδικασία, ο κατάλληλος συντονισμός, η κατάλληλη ατζέντα. Βρείτε τα όλα αυτά και οι συναντήσεις θα κυλάνε ομαλά, θα έχουν ζωντάνια και θα εξυπηρετούν τους σκοπούς της ομάδας. Δεν μπορούμε να αλλάξουμε τον κόσμο μόνοι μας και, όταν συνεργαζόμαστε με άλλους, η προσοχή και το ενδιαφέρον που δείχνουμε στο πώς δουλεύουμε μαζί θα ενδυναμώσουν την αποτελεσματικότητά μας και θα διευρύνουν το όραμά μας («Οδηγός για Επιτυχημένες Συνελεύσεις», Starhawk, Ελεύθερες Εκδόσεις, ιστοσελίδα: Ηλιόσποροι, 2015).

Η Starhawk είναι συγγραφέας και ακτιβίστρια για την ειρήνη, το περιβάλλον και τη δικαιοσύνη και έχει εργαστεί ως συντονίστρια ομάδων για περίπου τέσσερις δεκαετίες. Όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα της: «Συμβαίνει πολύ συχνά κάποιοι άνθρωποι να συγκροτούν μία ομάδα με στόχο να προκαλέσουν μια (κοινωνική) αλλαγή. Ξεκινούν με πολλή έμπνευση και ενθουσιασμό, και έναν χρόνο μετά όλο το εγχείρημα βυθίζεται στον βούρκο αλλεπάλληλων συγκρούσεων. Θα μπορούσαμε να έχουμε αλλάξει τον κόσμο δέκα φορές εάν δεν είχαμε να συνεργαστούμε γι’ αυτό τον σκοπό με άλλους ανθρώπους, που είναι εκνευριστικοί, ανόητοι και θέλουν να έχουν τον έλεγχο, αλλά ταυτόχρονα είναι φίλοι και συνεργάτες μας. Μαζί μπορούμε να τα καταφέρουμε!»

Στο δωδέκατο βιβλίο της «Το Εγχειρίδιο Ενδυνάμωσης: Ένας Οδηγός για Συνεργατικές Ομάδες» η Starhawk βασίζεται στην προσωπική της εμπειρία από τέσσερις δεκαετίες συμμετοχής σε κύκλους και συλλογικότητες για να μας προτείνει πώς να λειτουργούμε, ενθαρρύνοντας τη σύνθεση, την ξεκάθαρη επικοινωνία και την ενδυνάμωση των εαυτών μας και των ομάδων στις οποίες συμμετέχουμε. Ο «Οδηγός για Επιτυχημένες Συνελεύσεις», αποτελεί ένα κεφάλαιο από το «Εγχειρίδιο Ενδυνάμωσης» (http://iliosporoi.net/odigos-gia-epitychimenes-synelefsis-tis-starhawk/, www.iliosporoi.net). Ευχαριστούμε θερμά τη Starhawk για την παραχώρηση των δικαιωμάτων μετάφρασης του «Οδηγού για Επιτυχημένες Συνελεύσεις» στην ελληνική γλώσσα και ελπίζουμε αυτό το κείμενο να βοηθήσει πολλές συνεργατικές ομάδες στη διεξαγωγή επιτυχημένων συνελεύσεων.

Τα τρία μέρη μίας διαδικασίας λήψης αποφάσεων

Όταν χρησιμοποιούμε την κοινή συναίνεση για να επιλύσουμε ένα θέμα, μπορεί να μας βοηθήσει να σκεφτούμε τρεις διαφορετικές φάσεις της διαδικασίας. Αυτές  είναι: παρουσίαση του θέματος, συζήτηση του θέματος και απόφαση. Στα μέλη της κοινότητας αποστέλλονται οι ατζέντες από πριν, ώστε να γνωρίζουν ποια θέματα θα συζητηθούν. Αν έχουν ισχυρές απόψεις, μπορούν να συμμετάσχουν στη συνέλευση ή να πουν σε έναν φίλο τους να μιλήσει γι’ αυτούς. Δίνεται σε όλους αρκετός χρόνος για ανεπίσημες συζητήσεις ανάμεσα στις συναντήσεις και χρόνος να κάνουν έρευνα και να σχηματίσουν την άποψή τους. Όταν βγαίνουν οι αποφάσεις, τα μέλη νιώθουν ότι είχαν δίκαιη ενημέρωση και ότι τους δόθηκε η ευκαιρία να ακουστούν. Το να διαχωρίζουμε αυτά τα τρία μέρη μπορεί να μας βοηθήσει ακόμη και σε μία συνέλευση, μιας και το καθένα χρειάζεται μία λίγο διαφορετική προσέγγιση.

Παρουσίαση του θέματος

Κάποιος παρουσιάζει το θέμα που θα συζητηθεί. Το άτομο που παρουσιάζει την πληροφορία δεν πρέπει να είναι ο συντονιστής, τουλάχιστον όχι γι’ αυτό το μέρος της συνέλευσης. Ο παρουσιαστής πρέπει να κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί ώστε να διαχωρίσει την ουδέτερη πληροφορία από την προσωπική εκτίμηση. Οι άνθρωποι μπορούν να κάνουν ερωτήσεις, αν και το ξεκαθάρισμα των ερωτήσεων μπορεί να οδηγήσει σε σχόλια και απόψεις. Ο συντονιστής θα πρέπει να υπενθυμίσει στους ανθρώπους ότι η ομάδα δεν συζητά ακόμη το θέμα. Αν αποδειχθεί πολύ δύσκολο να κρατήσει τους ανθρώπους στο θέμα, τότε μπορεί να περάσει στη δεύτερη φάση. Ο σκοπός της πρώτης φάσης είναι να παρουσιαστεί όλη η πληροφορία ώστε να ξεκινήσουν όλοι από το ίδιο σημείο κατανόησης του θέματος.

Συζητώντας το θέμα

Οι ομάδες συχνά ξεπετάνε ή αμελούν αυτή τη φάση, αλλά, με βάση την εμπειρία μου, είναι η πιο σημαντική φάση για μία απόφαση βασισμένη στην κοινή συναίνεση. Μία εις βάθος συζήτηση επιτρέπει να σχηματιστεί η αίσθηση της συνέλευσης. Όταν η συζήτηση είναι ανοιχτή, ειλικρινής, ζωντανή και δημιουργική, όταν όλοι έχουν την ευκαιρία να ακουστούν και οι ιδέες τους να ληφθούν υπόψη και οι ανησυχίες τους να καλυφθούν. Όταν η πρόταση που θα αναδυθεί πραγματικά προκύπτει από την αίσθηση της ομάδας, το πιο δομημένο μέρος της συνέλευσης θα κυλήσει ομαλά και η ομάδα θα υποστηρίξει την απόφαση με όλη της την καρδιά.

Όταν η συζήτηση δεν γίνει ή μισογίνει, όταν οι άνθρωποι πηδήσουν σε μία πρόταση που δεν έχει προκύψει κανονικά από την ομάδα, η αληθινή φάση λήψης αποφάσεων μπορεί να βαλτώσει, καθώς τα μέλη θα αποκτήσουν εμμονή με τις λεπτομέρειες ή θα προσπαθήσουν ξανά και ξανά να τροποποιήσουν μία πρόταση που απλά δεν ήταν καλοσχηματισμένη από την αρχή.

Υπάρχουν πολλά εργαλεία για συζήτηση που ποικίλλουν, από ελεύθερης μορφής ανοιχτή συζήτηση μέχρι υψηλά δομημένες μορφές ή δημιουργία προτεραιοτήτων.

Ο σκοπός της φάσης της συζήτησης είναι να βγουν όλες οι ιδέες, οι αντιδράσεις, οι αντίλογοι και οι προβληματισμοί πάνω στο τραπέζι. Το να συζητάμε το θέμα σημαίνει ότι τσεκάρουμε αν υπάρχει ενθουσιασμός. Είναι οι άνθρωποι αρκετά ενθουσιασμένοι ώστε να εγγυηθούν τη συνέχεια προς μία διαδικασία λήψης απόφασης;

Εάν δεν ζητηθεί από τους ανθρώπους να εκφράσουν τον ενθουσιασμό τους, μπορεί απλώς να αποσυρθούν και μία απόφαση να παρθεί χωρίς την απαραίτητη ενέργεια που θα την φέρει εις πέρας.

Δεν θα ξεχάσω ποτέ μία συνέλευση όπου ο συντονιστής ανακοίνωσε: «Είμαστε μια ομάδα δράσης. Χρησιμοποιούμε τη διαδικασία της συναίνεσης, αλλά το κάνουμε γρήγορα. Έτσι αύριο το πρωί στις 6 θα κλείσουμε τον δρόμο. Όλοι μέσα; Υπάρχει κανένας προβληματισμός ή ένσταση; Όχι! Τέλεια!». Και φυσικά πήγε τέλεια, αφού στις 6 το επόμενο πρωί ήταν το μοναδικό άτομο στον δρόμο. Κανείς δεν διαμαρτυρήθηκε ή δεν πρόβαλε τις ανησυχίες του γιατί κανείς δεν σκόπευε να συμμετάσχει στο κλείσιμο του δρόμου!

Η συζήτηση θα έπρεπε επίσης να φέρνει στην επιφάνεια ενστάσεις, προβληματισμούς και ισχυρά αρνητικά συναισθήματα ή πιθανά μπλοκαρίσματα της διαδικασίας. Με δεδομένο ότι υπάρχει μία βάση ενθουσιασμού και έξαψης, η ομάδα θα πρέπει να προσπαθεί να αντιμετωπίσει τις διαφωνίες και να επιλύσει τα προβλήματα. Εάν υπάρχουν ισχυρές ηθικές ενστάσεις που θα οδηγούσαν σε εμπόδια στην υλοποίηση, τώρα είναι η ώρα να ακουστούν. Στη συζήτηση θέλουμε επίσης να ακούσουμε άλλες ιδέες, και να βρούμε τρόπους είτε για να τις συνθέσουμε ή για να διαλέξουμε κάποιες από αυτές. Το να ακούσουμε όλη την γκάμα των ιδεών από νωρίς θα μας βοηθήσει να βρούμε την πιο δημιουργική επιλογή που να ικανοποιεί καλύτερα τις ανάγκες μας. Όταν όλοι έχουν ακουστεί, όταν οι άνθρωποι αρχίζουν να επαναλαμβάνονται και όταν η δημιουργική δουλειά έχει «σιγοβράσει» για αρκετή ώρα, κάποιος θα συνθέσει μία πρόταση. Ως πρόταση εννοούμε μία δήλωση για δράση: Θα κάνουμε αυτό.

Μία πρόταση μπορεί να εμπεριέχει πολλούς όρους, συνθήκες και απόψεις, αλλά τελικά είναι μία δήλωση γι’ αυτό που πρόκειται να κάνουμε.

Οι ομάδες συχνά παραδέρνουν όταν δεν δίνουν αρκετό χρόνο για ανοιχτή συζήτηση και αντ’ αυτού πηδούν στο στάδιο της πρότασης ή, ακόμα χειρότερα, ξεκινάνε με προτάσεις. Η διαδικασία της συναίνεσης δουλεύει καλύτερα όταν δίνουμε χώρο στη δημιουργικότητα και στη δυνατότητα να μαζευτούν πολλοί άνθρωποι.

Μία πρόταση μπορεί να δημιουργηθεί στο τέλος μίας περιόδου συζητήσεων ή στην αρχή της συνέλευσης που έχει θέμα τη λήψη αποφάσεων. Όταν οι δύο φάσεις συνδυάζονται, η υποβολή προτάσεων οδηγεί την ομάδα στην τρίτη φάση. Ο συντονιστής μπορεί να ζητήσει να καθυστερήσει η πρόταση αν νιώσει ότι τέθηκε λίγο πρόωρα.

Αποφασίζοντας

Μόλις δημιουργηθεί μία πρόταση, η συνέλευση περνά σε μία διαδικασία επίσημης λήψης της απόφασης. Η πρόταση πρέπει να διατυπωθεί καθαρά και ο συντονιστής να ρωτήσει αν όλοι την κατανοούν. Μετά ο συντονιστής μπορεί να διερευνήσει για τα εξής: ενθουσιασμός, νέες ανησυχίες, προσθήκες και επιφυλάξεις, ενστάσεις.

Δημήτρης Μιχαηλίδης,
Δημοσιογράφος στα «Αγρονέα»

Share this post