Σε μία εποχή όπου τα χωριά, αλλά και οι πόλεις, δεν διέθεταν σύγχρονο υδρευτικό δίκτυο οι κρήνες στις πλατείες και στις γειτονιές εξυπηρετούσαν τους κατοίκους στο θέμα της ύδρευσής τους με την προμήθεια νερού για να καλύψουν τις διάφορες ανάγκες τους. Οι δημόσιες κρήνες συμπεριλαμβάνονται ανάμεσα στις μικρής κλίμακας, αλλά σημαντικές αστικές υποδομές που κατασκευάστηκαν. Συνήθως αποτελούσαν καλαίσθητες κατασκευές σε χαρακτηριστικά σημεία του χωριού και της πόλης. Σε πλατείες, κοντά σε λατρευτικούς χώρους, γενικά σε χώρους συνάθροισης των ανθρώπων, ενώ πολλές φορές βρίσκονταν προσαρτημένες σε προσόψεις ιδιωτικών κτηρίων.
Στη Μεθώνη Πιερίας σώζεται μέχρι τις μέρες μας μία εντυπωσιακή κρήνη με υδαταποθήκη (δεξαμενή ύδρευσης). Η κάτοικοι την αποκαλούν «η παλιά βρύση». Η υδαταποθήκη με κρήνες της Μεθώνης κατασκευάστηκε στα μέσα του Μεσοπολέμου και συγκεκριμένα το 1930, όπως καταμαρτυρεί η κτητορική μαρμάρινη επιγραφή, αλλά και όπως φαίνεται μέσα από τα πρακτικά των συμβουλίων της κοινότητας Μεθώνης επί προεδρίας Ε. Μάνδαλου.
Η δημόσια κρήνη είναι χτισμένη στο κέντρο του χωριού και απέναντι από τον κεντρικό ναό, που είναι αφιερωμένος στους αποστόλους Πέτρο και Παύλο, στη θέση της κύριας βρύσης του χωριού, αποτελώντας αναπόσπαστο κομμάτι της πλατείας της Μεθώνης. Η επιλογή της συγκεκριμένης θέσης εξασφάλιζε την άμεση πρόσβαση των κατοίκων σε νερό. Εξυπηρετούσε τις καθημερινές ανάγκες των κατοίκων για πόσιμο νερό και για άρδευση των χωραφιών και αποτελούσε πυρήνα της κοινωνικής ζωής και τόπο συνάντησης.
Η παρουσία της κρήνης στον χώρο αυτό δεν εξυπηρετούσε μόνο αυτές τις ανάγκες, αλλά, καθώς αποτελούσε και μία εντυπωσιακή κατασκευή όμορφα διακοσμημένη, ήταν, αλλά και παραμένει, στοιχείο αρχιτεκτονικής αναβάθμισης και αισθητικής του οικιστικού κέντρου του χωριού.
Επίσης αποτελεί και ένα τεχνητό σημείο προσανατολισμού στο δομημένο περιβάλλον, καθώς είναι επιμελώς και απόλυτα προσανατολισμένη στον χώρο, όπου η κάθε πλευρά της βλέπει και σε ένα σημείο του ορίζοντα.
Καθημερινά κατέφθαναν οι κάτοικοι, ύστερα από τις κοπιαστικές εργασίες τους στα χωράφια, για να πιουν νερό και να ξεδιψάσουν, αλλά και για να ποτίσουν τα ζώα και τους μπαξέδες τους. Ειδικά κάποιες μέρες του χρόνου ξεχείλιζε από κόσμο, όπως στην περιφορά της εικόνας του αποστόλου Παύλου, επίσης των Φώτων. Ένας από τους πρώτους χώρους που έπρεπε να επισκεφτούν οι καινούργιες νύφες του χωριού ήταν και η βρύση ως έθιμο του γάμου.
Οι κάτοικοι της Μεθώνης Πιερίας
Ο οικισμός της Μεθώνης (έως το 1923 Ν. Ελευθεροχώρι) δημιουργήθηκε το 1909 για να στεγάσει Βοσνίους μουσουλμάνους, τους ονομαζόμενους και «μουαζίρηδες» από το «muhadjir» («επανεγκατάσταση»). Μέχρι τις μέρες μας σώζονται ορισμένα από τα σπίτια που κατασκευάστηκαν για αυτό τον σκοπό. Μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας (1912) στη Μεθώνη εγκαταστάθηκαν κάτοικοι από το Καταφύγι Κοζάνης. Την περίοδο 1918-1922 το χωριό ενισχύθηκε με Ανατολικοθρακιώτες και μετά το 1919-1923 ήρθαν οι Πόντιοι.
Η εγκατάσταση των Βοσνίων μουσουλμάνων οφείλεται κυρίως στο πρόγραμμα εκτουρκισμού της Μακεδονίας με εποικισμό. Στο πλαίσιο αυτό οι Νεότουρκοι επέβαλαν τη στράτευση των χριστιανών και την υποχρεωτική εκμάθηση της τουρκικής ως εθνικής γλώσσας, που ώθησε πολλά Ελληνόπουλα να μεταναστεύσουν στο εξωτερικό.
Μεταξύ των νέων που προτίμησαν την εξορία ήταν και πολλοί από το Καταφύγι Κοζάνης, οι οποίοι πήγανε στην Αμερική. Δεν ξέχασαν ποτέ όμως τους δικούς τους, στέλνοντας τις οικονομίες τους στις οικογένειές τους, αλλά και για την κατασκευή διάφορων κοινωφελών έργων.
Οι Καταφυγιώτες αμέσως μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας αποτέλεσαν τους πρώτους Έλληνες κατοίκους της Μεθώνης μετά την αποχώρηση των Βοσνίων εποίκων της (1913). Ορισμένοι από αυτούς που εγκαταστάθηκαν στο χωριό ακολούθησαν τους συντοπίτες τους στην Αμερική. Οι Καταφυγιώτες της Μεθώνης στην Αμερική δεν ξέχασαν τις ανάγκες που είχε ο τόπος, όπως γράφει και η κτητορική επιγραφή που βρίσκεται στη βρύση. Μέσα από τον σύλλογο «Μέγας Αλέξανδρος» που ίδρυσαν έστειλαν χρήματα για να γίνει η απλή βρύση της κεντρικής πλατείας της Μεθώνης Πιερίας, μία πανέμορφη κρήνη με υδαταποθήκη, για να καλύψουν τις αυξημένες ανάγκες σε νερό που είχαν οι συμπατριώτες τους. Η εν λόγω υδαταποθήκη με τις κρήνες της αποτέλεσε το κύριο σύστημα υδροδότησης του χωριού και εξυπηρέτησε τη Μεθώνη για πολλά χρόνια.
Μετέφεραν νερό στην υδαταποθήκη από την πηγή της Αγίας Βαρβάρας. Σήμερα η δεξαμενή της βρύσης γεμίζει με νερό από το δίκτυο ύδρευσης που έρχεται από τις πηγές της Ελαφίνας. Τα έξοδα του χτισίματος τα ανέλαβαν κατά κανόνα οι μετανάστες Καταφυγιώτες της Αμερικής.
Η αρχιτεκτονική της υδαταποθήκης
Η παλιά βρύση της Μεθώνης συνιστά ένα έργο λαϊκής αρχιτεκτονικής. Η αρχιτεκτονική της έχει μία απλή δομή, αποτελεί μία τετράγωνη κατασκευή ορθογώνιας κάτοψης (πλάτος 3,51 μ., μήκος 3.51 μ. και ύψος 3,85 μ.) με δεξαμενή και εξωτερικά με μνημειώδη μορφή και συμπαγείς προσόψεις των κρηνών. Πίσω από τις προσόψεις της βρίσκεται η υδαταποθήκη (στεγασμένη δεξαμενή νερού) με έλλειψη υπόστεγου χώρου.
Ωστόσο ο πλούτος της βρύσης στον σχεδιασμό είναι σημαντικός από την άποψη της αρχιτεκτονικής ιστορίας. Εμφανίζει στις τρεις πρόσθιες όψεις της (πλην της δυτικής) ένα είδος αρχιτεκτονικά διαμορφωμένης πρόσοψης από όπου και προβάλλονται οι κρουνοί. Από άποψη μεγέθους και διακόσμησης μπορεί να συγκαταλέγεται στα μεγάλα μνημειακά δείγματα κρηνών στην Ελλάδα.
Χαρακτηριστική της κατασκευής είναι η τοξοστοιχία με αψίδες, αλλά και οι δίδυμοι κίονες σε κάθε γωνία της. Η τοξοστοιχία με αψίδες διαμορφώνεται με εσοχές στις τρεις προσόψεις της (ανατολική, βόρεια και δυτική) με ευρεία οξυκόρυφα τόξα και τρία ελάσσονα πάλι με οξυκόρυφα τόξα εσωτερικά στα τύμπανά τους. Το τετράγωνο σχήμα της παραπέμπει σε βυζαντινού τύπου βρύση, ενώ στρογγυλό σχήμα είχαν οι περισσότερες οθωμανικές κρήνες. Τα σχηματιζόμενα οξυκόρυφα τόξα με κίονες παραπέμπουν σε δυτική μεσαιωνική κυρίως αρχιτεκτονική.
Στο πάνω μέρος της βόρειας πλευράς διακρίνουμε να εξέχει μία πολύ μικρότερη δεξαμενή. Η δεξαμενή αυτή χρησιμεύει ως χώρος ανάπαυσης του νερού, ώστε να «ξεκουράζεται» το νερό και να κατακάθονται τα όσα στερεά αυτό περιέχει.
Κάποια στιγμή στις τελευταίες δεκαετίες του περασμένου αιώνα κόντεψε να κατεδαφιστεί. Το γενικότερο ρεύμα ανανέωσης συμπαρέσερνε κάθε μορφή που μαρτυρούσε προγενέστερη δραστηριότητα. Ευτυχώς οι πλειονότητα των κατοίκων της Μεθώνης θεώρησαν πως η βρύση είναι στοιχείο το οποίο σχετίζεται με την ιστορία και τα κοινωνικοοικονομικά δεδομένα του παρελθόντος της. Ο σύλλογος εθελοντών του χωριού και οι τοπικοί άρχοντες συνέβαλαν ώστε να συντηρηθεί (2014) και να αναδειχτεί.
Η υδαταποθήκη με τις κρήνες της αποτελεί ένα σύμβολο της Μεθώνης Πιερίας που προβάλλει την ιστορία του τόπου. Δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ότι η βρύση αποτελούσε, άλλα και εξακολουθεί να αποτελεί, ένα ιστορικό αξιοθέατο, ένα στολίδι και ταυτόχρονα συστατικό στοιχείο της πλατείας.
Σήμερα η βρύση μπορεί να μην συμβάλλει στην ύδρευση του χωριού, όπως τα παλαιότερα χρόνια, καθώς έχουν εγκατασταθεί σύγχρονα δίκτυα ύδρευσης, είναι ωστόσο μία πολύτιμη πολιτιστική κληρονομιά. Εξακολουθεί και σήμερα να αποτελεί σημείο αναφοράς και συνάντησης των κατοίκων. Η προσανατολισμένη κρήνη της Μεθώνης Πιερίας είναι ένα μνημείο, που, όπως αναφέρει και ο νυν πρόεδρος της κοινότητας κ. Αντώνης Μπούμπουρας, «με συγκίνηση μας θυμίζει τα Ελληνόπουλα που ξενιτευτήκαν».
Για να πραγματοποιηθεί η έρευνα του κ. Δημήτρη Ρουκά (επιστημονικού συνεργάτη Περιφερειακής Ενότητας Πιερίας), πολύτιμες πληροφορίες δόθηκαν από τον νυν πρόεδρο της κοινότητας Μεθώνης Πιερίας κ. Αντώνιο Μπούμπουρα, όπως και βιβλιογραφικό υλικό από το βιβλίο του «Μνήμες: Στιγμές Μίας Εποχής, Στιγμές Ανθρωπιάς». Επίσης βοήθεια πρόσφεραν οι κάτοικοι της Μεθώνης Πιερίας Α. Καρακάσης, Ι. Μωυσίδης, Λ. Αθανασιάδης και Ι. Παμπόρη.
Η κρήνη της Μεθώνης Πιερίας, την ιστορία της οποίας κατέγραψε η προσπάθεια του κ. Δ. Ρουκά, είναι χαρακτηριστικό αποτέλεσμα τοπικής ανάπτυξης, που συνεχίζει να επιδρά στον τόπο ακόμα και σήμερα ως σημείο αναφοράς και μνήμης, αλλά και ως αντικείμενο έρευνας και αναμόχλευσης της ιστορίας για να ανάψει ξανά τη σπίθα της τοπικής ανάπτυξης. Κάλυψε μία υπαρκτή ανάγκη των κατοίκων της περιοχής, τους ένωσε, κινητοποίησε τους αποδήμους και έγινε σύμβολο της ενότητας μίας περιοχής χωρίς… προηγούμενη ιστορία, μίας ταραγμένης περιοχής, χαρακτηριστικό έδεσμα της οποίας είναι η μακεδονική σαλάτα, αυτό που σήμερα ονομάζουν οι Νεοέλληνες «ρωσική σαλάτα».
Δημήτρης Μιχαηλίδης,
Δημοσιογράφος στα "Αγρονέα"
Share this post
