Εξαιρετικά επίκαιρο ήταν το θέμα στο 2ο συνέδριο του Συνδέσμου Αγροτικών Συνεταιριστικών Οργανώσεων & Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΣΑΣΟΕΕ, 15/3/2019) που άκουσαν όσοι παρέμειναν στην αίθουσα του ξενοδοχείου μέχρι αργά. Το θέμα της εισήγησης ήταν το 20ό ανάμεσα σε 26 εισηγήσεις, όχι πάντα σχετικές με τον τίτλο του συνεδρίου, που ήταν: «Κλιματική αλλαγή και αγροτική ανάπτυξη».
Ακούσαμε πολλές εισηγήσεις και εντοπίσαμε ότι οι τράπεζες –ναι, οι τράπεζες– δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην αγροτική παραγωγή. Μάλλον ενδιαφέρονται να μελετήσουν τους κινδύνους στους οποίους εκτίθενται οι πιθανές επενδύσεις τους και να διαμορφώσουν αναλόγως τα επιτόκια, που περιλαμβάνουν τους κινδύνους των επενδύσεων και όχι μόνο αυστηρά οικονομικά κριτήρια απόδοσης και πληθωρισμού.
Παρέλασαν οι απόψεις και οι έρευνες της Παγκόσμιας Τράπεζας, της Τράπεζας της Ελλάδος, της Τράπεζας Πειραιώς και ακούσαμε μερικά στοιχεία από την Επιτροπή Μελέτης Επιπτώσεων Κλιματικής Αλλαγής (ΕΜΕΚΑ).
Στις 16:15 και ενώ στις 400 θέσεις του συνεδρίου παρέμειναν λιγότεροι από 100 συνεπείς σύνεδροι και αρκετοί φοιτητές, αποδεικνύοντας ότι τα «αγροτικά» θέματα μπορούν να κρατήσουν το ενδιαφέρον για 2-3 ώρες το πολύ, όχι παραπάνω, στο βήμα ανέβηκε ο καθηγητής Λαχανοκομίας Αναστάσιος Σιώμος (Τμήμα Γεωπονίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.) για να μας ενημερώσει για τις διαφαινόμενες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στον ευάλωτο τομέα της λαχανοκομίας.
Κατ’ αρχάς μας ενθουσίασε το αντικείμενο. Μας έδωσε στοιχεία πραγματικά, απολογιστικά, από τη διαφορά της αγροτικής παραγωγής μεταξύ των ετών 2006 και 2007, όταν παρατηρήθηκε μια αύξηση της θερμοκρασίας. Μπράβο για τα στοιχεία που προσκομίστηκαν. Η μόνη απορία που μας δημιουργήθηκε ήταν γιατί τα στοιχεία που ανακοινώθηκαν είναι παρελθόντων ετών και μάλιστα με καθυστέρηση 12 ετών!
Πέραν της επιστημονικής και στατιστικής λογικής, μοιάζει ότι οι πανεπιστημιακές έρευνες δεν συμβάλλουν στην έγκαιρη λήψη αποφάσεων. Και αν δεν υπάρχει επαρκής επικοινωνία έρευνας και διοίκησης, ακόμα και αγροτικής ανάπτυξης, για την αξιοποίηση των στοιχείων της έρευνας, η «επιστήμη για την επιστήμη» είναι παγερά αδιάφορη για τους συνανθρώπους μας και δεν συμβάλλει στη βελτίωση των συνθηκών ζωής τους. Και μην ξεχνάμε ότι όλες αυτές οι δομές και τα ινστιτούτα υπάρχουν και πληρώνονται από τους πολίτες για να έχουν κάποια ωφέλεια οι ίδιοι, η κοινωνία και οι αγρότες, ιδιαίτερα τα δύσκολα χρόνια της 10ετούς άγριας λιτότητας – όχι όλων…
Μερικά από όσα ακούστηκαν από τον καθηγητή Σιώμο είναι:
- H καλλιέργεια των λαχανοκομικών ειδών στη χώρα μας καταγράφει μια σταθερά φθίνουσα πορεία κατά την τελευταία 35ετία, με αποτέλεσμα τη μείωση της καλλιεργούμενης έκτασης κατά 47% και του όγκου της παραγωγής κατά 30%. Παρ’ όλα αυτά, τα λαχανικά σήμερα αποτελούν τον 2ο δυναμικότερο κλάδο της ελληνικής γεωργικής παραγωγής μετά τα φρούτα, αντιπροσωπεύοντας το 19% της αξίας της γεωργικής παραγωγής, ενώ έχουν και καθοριστική συμβολή στην κάλυψη των αναγκών της εγχώριας αγοράς στα αντίστοιχα προϊόντα, στο ισοζύγιο εισαγωγών-εξαγωγών, αλλά και στην απόδοση των επενδύσεων που γίνονται σε αυτά.
- Κατά τα αμέσως προσεχή έτη η λαχανοκομία στην Ελλάδα θα κληθεί να αντιμετωπίσει πολλές ακόμα νέες προκλήσεις –πέρα από τις διοικητικές δυσκολίες και την εμφανή αντιπάθεια κάθε παραγωγικής δράσης–, στις οποίες θα προστεθεί και η κλιματική αλλαγή. Η αδράνεια στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής θα επιφέρει ακόμα μεγαλύτερο πλήγμα στη λαχανοκομία της χώρας μας και θα την οδηγήσει σε πλήρες αδιέξοδο.
- Η ΕΜΕΚΑ (Τράπεζα της Ελλάδος, Ιούνιος 2011) υπολόγισε τις αναμενόμενες μεταβολές έξι κλιματικών παραμέτρων για διάφορες περιόδους έως το 2100 σε σύγκριση με την περίοδο αναφοράς (1961-1990) για κάθε μία από τις 13 κλιματικές περιοχές. Αναμένεται ότι ο αριθμός των ημερών κατά τις οποίες η μέγιστη θερμοκρασία θα υπερβαίνει τους 35οC θα είναι μεγαλύτερος κατά 35- 40 ημέρες στα ηπειρωτικά την περίοδο 2071-2100.
- Κατά τη χρονική περίοδο 2041-2050 μια αύξηση της μέσης θερμοκρασίας κατά 2οC θα έχει ευεργετικές επιδράσεις, δηλαδή αύξηση της απόδοσης των λαχανοκομικών καλλιεργειών στις 8 κλιματικές περιοχές της χώρας, και αρνητικές επιπτώσεις με μείωση της απόδοσης όμως <10% σε 3 μόνο κλιματικές περιοχές. Η καλλιέργεια κηπευτικών θα μετατοπιστεί βορειότερα και η καλλιεργητική περίοδος θα είναι μεγαλύτερη σε σχέση με σήμερα λόγω των ηπιότερων, θερμότερων χειμώνων, με αποτέλεσμα την αύξηση της παραγωγής.
- Το ελληνικό σπαράγγι κατά τις προηγούμενες 2 δεκαετίες ήταν εντυπωσιακό ακόμα και για τα παγκόσμια χρονικά, αντιπροσωπεύοντας το 42% της αξίας των ελληνικών εξαγωγών νωπών οπωροκηπευτικών στη Γερμανία. Η χώρα μας έγινε ο 5ος μεγαλύτερος εξαγωγέας σπαραγγιού παγκόσμια. Μεταξύ 2006 και 2007 στην Π.Ε. Πέλλας (Παραλίμνη) διαπιστώσαμε ότι η μέση θερμοκρασία ήταν αυξημένη κατά 1,1οC και η μέση μέγιστη αυξημένη κατά 2,5οC. Η λεπτομέρεια είναι ο αριθμός ημερών με θερμοκρασίες >7οC κατά τη χειμερινή περίοδο. 50 ημέρες τη χειμερινή περίοδο του 2005-2006, 75 ημέρες το 2006-2007, δηλαδή 25 μέρες περισσότερες με θερμοκρασία >7οC. Οι υψηλές θερμοκρασίες κατά τη χειμερινή περίοδο προκάλεσαν τη μείωση του πάχους των βλαστών που συγκομίστηκαν την ερχόμενη άνοιξη. Οι λεπτοί βλαστοί έχουν μικρότερο βάρος κατά 43%. Η υποβάθμιση της ποιότητας όμως είναι το σημαντικότερο. Το χοντρό σπαράγγι πουλήθηκε 2,17 ευρώ/kg και το λεπτό μόλις 0,12 ευρώ/kg. Μείωση στην τιμή πώλησης κατά 94%. Σύμφωνα με τον ΕΛΓΑ, αυτές οι 25 επιπλέον ημέρες με θ>7οC που επικράτησαν τον χειμώνα του 2006-2007 είχαν ως συνέπεια τη μείωση της απόδοσης (από 450 σε 180 kg/στρέμμα) και οικονομική ζημιά για τους παραγωγούς κατά 60%. Ο ΕΛΓΑ πλήρωσε αποζημιώσεις μόνο σε 2 Π.Ε. της χώρας 6,5 εκατ. ευρώ.
- Το φασόλι έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την Π.Ε. Φλώρινας και Καστοριάς. Στον μετεωρολογικό σταθμό Βαρικού για την περίοδο του καλοκαιριού 2007 και της αντίστοιχης περιόδου του 2006 διαπιστώνουμε ότι η μέση θερμοκρασία το 2007 ήταν αυξημένη κατά 2οC, η μέση μέγιστη αυξημένη κατά 3,2οC και ο αριθμός ημερών με θερμοκρασίες >35οC. Το καλοκαίρι του 2007 είχαμε 30 ημέρες με θερμοκρασίες >35οC και το 2006 μόλις 6 ημέρες. Για την περίοδο 2071-2100 εκτιμάται αύξηση κατά 35-40 του αριθμού ημερών με θ>35οC. Θερμοκρασίες >35οC κατά την καλοκαιρινή περίοδο για το φασόλι σημαίνει πτώση ανθών, αδυναμία καρπόδεσης, πτώση ακόμα και μικρών λοβών, συνέπειες των οποίων είναι η μείωση της απόδοσης. Κατά τον ΕΛΓΑ, αυτές οι 24 επιπλέον ημέρες με θ>35οC που επικράτησαν το 2007 είχαν ως συνέπεια τη μείωση της απόδοσης από τα 330 στα 100 kg/στρέμμα και οικονομική ζημιά για τους παραγωγούς κατά 70%. Ο ΕΛΓΑ πλήρωσε 5 εκατ. ευρώ.
Όσον αφορά τον ευάλωτο τομέα της λαχανοκομίας, τα προγράμματα προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή θα πρέπει να αποτελέσουν προτεραιότητα στο πλαίσιο της όποιας εθνικής ερευνητικής δραστηριότητας, μέσα από τα οποία θα γίνει επιτέλους η αποτίμηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στη λαχανοκομία και στη συνέχεια με βάση αυτές χάραξη σύγχρονης και αποτελεσματικής στρατηγικής για την προσαρμογή.
Τέλος, όσον αφορά τους κλάδους της γεωργίας / της κτηνοτροφίας, στόχος θα πρέπει να είναι η δημιουργία κλιματικής συνείδησης και προσαρμοστικής ικανότητας, όπου η χώρα μας έχει να επιδείξει εξαιρετικά περιορισμένο έργο. Ζωτικής σημασίας για την επιτυχή έκβαση της προσπάθειας είναι η εκπαίδευση και η ευαισθητοποίηση, που θα λειτουργήσουν από κοινού με τη συμμετοχή και την ενεργοποίηση όλων των εμπλεκομένων στον αγροτικό τομέα.
Αλλά όλοι οι εμπλεκόμενοι είναι στον κόσμο τους, ο ΕΛΓΟ «Δήμητρα» μισθοδοτείται κανονικά, το ΙΓΕ επίσης, τα πανεπιστήμια κάνουν «βασική» ανεξέλεγκτη έρευνα, η δημόσια διοίκηση «γρηγορεί» επιλεκτικά και οι αγρότες είναι διηρημένοι επαρκώς ώστε να μην είναι ικανοί να κάνουν τίποτα. ΣΑΣΟΕΕ, Νέα ΠΑΣΕΓΕΣ, Αγροτικό Επιμελητήριο (!) κ.λπ. κ.λπ. λειτουργούν ίσως ως «θάφτες» του αγροτικού κόσμου και στο βάθος το αγροτικό μέλλον της Ε.Ε. μοιάζει να βρίσκεται πλέον στην Αφρική…
Δημήτρης Μιχαηλίδης
Δημοσιογράφος, «Αγρονέα»
Share this post
