Τη Δευτέρα 26 Νοεμβρίου 2018 βρέθηκα σε μεγάλο ξενοδοχείο της Αθήνας, στο 30ο Διεθνές Συμπόσιο για τη Χημεία των Φυσικών Προϊόντων και το 10ο Διεθνές Συνέδριο για τη Βιοποικιλότητα, που διοργανώθηκαν υπό την αιγίδα του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων, της Γενικής Γραμματείας Έρευνας & Τεχνολογίας και του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, καθώς και υπό την αιγίδα της Διεθνούς Ένωσης Καθαρής & Εφαρμοσμένης Χημείας (IUPAC).

Με 600 συνέδρους, που, σημειωτέον, πλήρωσαν τη συμμετοχή τους, από 65 χώρες, με 128 παρουσιάσεις αποτελεσμάτων ερευνητικών έργων διεθνώς και 220 αναρτήσεις posters από εργασίες ομάδων έρευνας, το συμπόσιο ήταν ένα μοναδικό παγκόσμιο σταυροδρόμι επιτάχυνσης γνώσεων, το σημαντικότερο γεγονός στον τομέα των φυσικών προϊόντων.

149 χρόνια –του χρόνου γιορτάζουμε 150 χρόνια από την καθιέρωση του περιοδικού πίνακα των στοιχείων– οι επιστήμονες της χημείας προσπαθούν να επικοινωνήσουν επαρκώς μεταξύ τους –πάντα με στόχο την ευημερία των ανθρώπων;– και να δώσουν κοινά στοιχεία κατηγοριοποίησης και αναγνώρισης του μεγαλείου της φύσης.

Και εκεί βρίσκεται το μόνο στοιχείο πιθανής ένστασης: θα μπορεί να ελεγχθεί επαρκώς η καινούργια πληροφόρηση/γνώση ώστε να μη λειτουργήσει καταστροφικά για το ανθρώπινο είδος και τον πλανήτη; Χρήσεις και ιδιότητες των φυτών της φύσης, γνωστές στους ανθρώπους και στη λαϊκή θυμοσοφία, ξαναανακαλύπτονται, καταγράφονται και προσφέρονται, πιθανότατα με νέες μορφές.

Είδαμε στην είσοδο του 30ου Διεθνούς Συμποσίου για τη Χημεία των Φυσικών Προϊόντων με πολλή υπερηφάνεια προϊόντα από ελιά σε κάψουλες (Olivo Med), προϊόντα από βότανα σε συσκευασία για μηχανή espresso (Herbo Fix), προϊόντα από κρόκο, προϊόντα από μαστίχα Χίου (Mastiha), όπως οδοντόκρεμες κ.λπ., προϊόντα μέλισσας από βότανα και πολλά άλλα.

Ο πλούτος όμως ήταν στα πολλά posters με έρευνες που έγιναν και είναι έτοιμες να αξιοποιηθούν από τη βιομηχανία. Στο πρώτο π.χ. που συναντήσαμε ο κ. Μιχάλης Στεφανάκης (Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.), ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης, μαζί με τον Χαράλαμπο Κατερινόπουλο και την καθηγήτρια κα Διαμάντω Λάζαρη (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης) απομόνωσαν τα συστατικά και προσδιόρισαν τις ιδιότητες ενός γνωστού φυτού του γένους Phlomis (της υποοικογένειας Lamiaceae). Οι ιδιότητές του ως φαρμακευτικού φυτού ήταν καταγεγραμμένες ήδη από τον Διοσκουρίδη και η λαϊκή ιατρική το χρησιμοποιούσε για αγωγή σε διάφορες ασθένειες, όπως ο διαβήτης και το γαστρικό έλκος, οι αιμορροΐδες, οι ερεθισμοί και οι πληγές. Η έρευνα έγινε σε φυτά που συλλέχθηκαν στην περιοχή Τυλισός Κρήτης και δείγμα της είναι κατατεθειμένο στο Ερμάριο του Τμήματος Βιολογίας.

Ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων κ. Σταύρος Αραχωβίτης στην έναρξη του συμποσίου και του συνεδρίου είπε μεταξύ άλλων: «Το ελληνικό Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων με τους εποπτευόμενους φορείς του εκφράζει την πρόθεση της κυβέρνησης να στηρίξει την έρευνα και τα αποτελέσματά της σε αυτούς τους σημαντικούς τομείς της επιστήμης». Και συνέχισε: «Η ισορροπημένη ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών, η προστασία του περιβάλλοντος και των οικοσυστημάτων και η υψηλή ποιότητα των παραγόμενων προϊόντων αποτελούν τις κυριότερες πολιτικές κατευθύνσεις που πρέπει να ακολουθήσουμε στο προσεχές μέλλον».

Με ενθουσιασμό επισημαίνεται –τουλάχιστον σε λεκτικό επίπεδο, μένει να το δούμε και στην πράξη, γιατί η πολιτική κρίνεται όχι στις προθέσεις, αλλά στα αποτελέσματα– ότι δίνουν, λέει, σημασία στην ισορροπημένη ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών και στην προστασία των οικοσυστημάτων – και τα οικοσυστήματα είναι κυρίως τοπικά.

Πάντα από τον χαιρετισμό του κ. Αραχωβίτη καταγράφουμε: «Το συμπόσιο προσφέρει στο διεθνές επιστημονικό κοινό μια πιο εστιασμένη ματιά στα φαρμακευτικά φυτά και τα παραδοσιακά γεωργικά προϊόντα, όπως το ελαιόλαδο, το κρασί, ο κρόκος, η μαστίχα, η ρίγανη, το μέλι, η μέντα, το μελισσόχορτο, το φασκόμηλο κ.ά. Ελπίζουμε τα αποτελέσματα του συνεδρίου να συμβάλουν ώστε να αποκτήσουμε καλύτερα και περισσότερα μέσα προκειμένου να βελτιώσουμε την ποιότητα και την ανταγωνιστικότητα των φυσικών προϊόντων που παράγουμε.

»Η Ελλάδα αποτελεί κατά κάποιο τρόπο ένα φυσικό hot spot βιοποικιλότητας με μια χλωρίδα άνω των 6.000 φυτικών ειδών, συμπεριλαμβανομένων περισσότερων από 1.000 ενδημικών. Η διατήρηση αυτής της βιοποικιλότητας, σε συνδυασμό με την έρευνα για τα φαρμακευτικά, βρώσιμα και αρωματικά φυτά, μπορεί να οδηγήσει σε νέες ευκαιρίες για την ανάπτυξη προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας. Ιδιαίτερα όταν αυτός ο πλούτος του εγχώριου γενετικού υλικού συνδυάζεται με τον βιολογικό τρόπο καλλιέργειας. Η ιδιαιτερότητα των εδαφοκλιματικών συνθηκών της χώρας μας (ξηροθερμικό κλίμα, αυξημένο ποσοστό ημιορεινών και ορεινών περιοχών κτλ.) εξασφαλίζει τις απαραίτητες προϋποθέσεις για την παραγωγή μοναδικών και υψηλής ποιότητας προϊόντων».

Στην τελευταία παράγραφο του χαιρετισμού του κ. υπουργού επισημαίνονται ακριβώς τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Ελλάδας για την ανάπτυξη και κυρίως για την τοπική ανάπτυξη αν μπορούσαν οι ωφελούμενοι να είναι οι Έλληνες αγρότες και όχι κάποιες ανώνυμες εταιρίες πολυεθνικών κολοσσών.

Το Συμπόσιο Χημείας Φυσικών Προϊόντων και το Συνέδριο Βιοποικιλότητας στην Αθήνα γίνονται λίγες ημέρες πριν από την παρουσίαση της νέας έκδοσης του Κέντρου Έρευνας της Ελληνικής Λαογραφίας με θέμα: «Λαϊκή ιατρική και ιατρική επιστήμη: Σχέσεις αμφίδρομες», που θα γίνει την Τετάρτη 5 Δεκεμβρίου στις 17:00 στην ανατολική αίθουσα της Ακαδημίας Αθηνών.

Στην έκδοση περιλαμβάνονται και τα πρακτικά από το συνέδριο που είχε οργανώσει το Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών σε συνεργασία με το Ιστορικό & Παλαιογραφικό Αρχείο του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης στις 7-11 Μαρτίου 2012.

Στόχος του συνεδρίου ήταν η μελέτη και η ανάδειξη των σχέσεων της ιατρικής επιστήμης με τη λαϊκή ιατρική και η παράλληλη πορεία τους στη θεραπεία των ασθενειών και την αντιμετώπιση του πόνου. Ειδικότερα, οι θεματικές ενότητες του συνεδρίου ήταν:

• Οι αντιλήψεις για την υγεία και τις ασθένειες
• Η διαχρονική εξέλιξη των συστημάτων υγείας
• Προληπτική ιατρική
• Αίτια, διάγνωση, θεραπεία
• Μεταδοτικά νοσήματα
• Επιδημίες
• Οξείες και χρόνιες παθήσεις
• Ψυχικά νοσήματα και στρες
• Χειρουργική
• Ειδικές κατηγορίες: Κύηση, τοκετός, γαλουχία
• Παιδική ηλικία
• Γεροντική ηλικία
• Προτελεύτιες καταστάσεις
• Εναλλακτικές προσεγγίσεις πρόληψης και θεραπείας των νόσων

Αναντίρρητα η ιατρική ανάγεται στις αρχαιότερες επιστήμες με τις οποίες καταπιάστηκε ο άνθρωπος και έχει τις ρίζες της στην αρχαία Ελλάδα. Ως Έλληνας θεωρώ αδιανόητο να μη γνωρίζουμε τον πατέρα της ιατρικής, που δεν ήταν άλλος από τον Ιπποκράτη, ο οποίος χαρακτηριστικά είχε πει πριν από 2.500 χρόνια «νούσων φύσιες ιητροί».

Ενδεικτικό παράδειγμα της μεγάλης ανάπτυξης της ιατρικής γύρω στο 400 π.Χ. αποτελεί η πικρή σκόνη από φλοιό ιτιάς και αφεψήματα φύλλου ιτιάς και λεύκας, που χρησιμοποιούσε ο Ιπποκράτης για να ανακουφίζει τους ασθενείς από τον πόνο και τον πυρετό.

Αξιοσημείωτο είναι ότι στη σύγχρονη εποχή –όσο παράδοξο κι αν ακούγεται–, 23 αιώνες μετά τον Ιπποκράτη, η σύγχρονη φαρμακοβιομηχανική ξεκινά να κυκλοφορεί σε υδροδιαλυτή μορφή ένα χάπι κατά του πονοκεφάλου. Βάση του προϊόντος που εισήγαγε τότε ο Φρέντερικ Μπάγιερ ήταν η ίδια ουσία που είχε εντοπίσει ο Ιπποκράτης στον φλοιό της ιτιάς. Και ο διαχωρισμός της ήταν επιτυχία των επιστημόνων της χημείας, βέβαια με μια απαράδεκτη δόση απαξίωσης της λαϊκής ιατρικής.

Στο συμπόσιο φάνηκε να σκύβουν με προσοχή οι σύγχρονοι επιστήμονες και με σεβασμό, ελπίζω, στη λαϊκή θυμοσοφία, στη φύση και στα μυστικά της.

Επομένως θα μπορούσαμε να πούμε ότι η λαϊκή ιατρική, εκτός από την αναγνωρισμένη αξία της ως εκδοχής του λαϊκού πολιτισμού, είναι η πρακτική ιατρική, η οποία δεν στηρίζεται σε επιστημονικά δεδομένα (υπόθεση, πείραμα, απόδειξη), αλλά βασική πηγή και παρακαταθήκη της είναι η λαϊκή παράδοση.

Στο 30ο Διεθνές Συμπόσιο για τη Χημεία των Φυσικών Προϊόντων και το 10ο Διεθνές Συνέδριο για τη Βιοποικιλότητα απόλαυσαν όσοι είχαν τη χαρά της συμμετοχής την επαναπροσέγγιση της χημείας στην ανθρώπινη διάστασή της.

Δημήτρης Μιχαηλίδης,
Δημοσίως γράφων-«ΑγροΝέα»

Share this post